Achttien politieke partijen hebben zich aangemeld voor de verkiezingen voor Provinciale Staten in Friesland op 15 maart.

Van de zes genomineerde bedrijven voor de verkiezing van Friese onderneming van het jaar is de helft een hightechbedrijf in de maakindustrie.

Hij heeft er serieus over nagedacht!

Video

Mario van der Eijnde is de Roger Stone van Nederland. Alles wat hij aanraakt verandert in puur politiek goud. In 2017 zette Mario de politieke partij StemNL op en we weten allemaal wat een enorm succes dat is geworden: 527 stemmen, dat is 9 keer zo weinig als G**nP**l. Nu heeft Mario zijn zinnen gezet op het leiderschap van D66, dus zal het bij Sigrid Kaag dun door de broek lopen. De Pieter Omtzigt van D66 heeft alleen een klein probleempje. Mario heeft namelijk 228 handtekeningen van D66-leden nodig voordat hij mag meedoen aan de leiderschapsverkiezing en hij zit pas op 13. Dat schiet niet op natuurlijk. Nu weten wij dat bijna al onze lezers D66-lid zijn, dus als die allemaal even hierrr klikken zijn die handtekeningen zo binnen. Breek het partijkartel van binnen! Doe het Mario!

De Black Lives Matter-demonstraties, de aanvallen op standbeelden en de felle reactie daarop van de regering-Trump; Amerika stevent af op presidentsverkiezingen die gaan over de historische identiteit van het land. Ondertussen lijkt een overwinning voor Trump in de zuidelijke staten niet zeker.

Met Hein Schumacher krijgt het voormalige Brits-Nederlandse Unilever na de Brit Alan Jope weer een Nederlander aan het roer. Sinds eind 2020 heeft Unilever geen Nederlands hoofdkantoor meer en is het een volledig Brits bedrijf met het hoofdkantoor in Londen.

Voor de 51-jarige Schumacher, nu nog topman van FrieslandCampina, is het een terugkeer naar het bedrijf waar hij zijn carrière begon. Want eind jaren '90 was hij trainee bij een Dove-zeepfabriek van Unilever in het Duitse Mannheim. "Bij druilerig weer, en dat was het heel vaak, sloegen die zeepwalmen naar beneden. Ik rook de hele dag naar Dove", zei hij daarover in een interview met NRC.

Ketchup

Na een paar jaar bij Unilever en daarna Ahold werkte hij meer dan tien jaar bij de Amerikaanse voedselgigant Heinz, bekend van de ketchup. Voor dat bedrijf werkte hij onder meer in de VS, het VK en China. Kort nadat Heinz werd overgenomen door de investeerders 3G en Warren Buffett vertrok hij er. Hun sterke gerichtheid op winst paste minder goed bij hem.

"Ik vond het fascinerend om in zo'n omgeving te werken, maar op een bepaald moment zette ik wel mijn vraagtekens. De extra winst ging naar Buffett en 3G. Daar werd Heinz niet heel veel beter van", zei hij tegen NRC.

Koeien en stikstof

Na Heinz kwam hij in 2014 bij FrieslandCampina terecht als financieel topman. In 2018 werd hij er bestuursvoorzitter. Bij FrieslandCampina heeft hij te maken gehad met de discussie over de stikstofuitstoot van boeren. Want FrieslandCampina is een coöperatie die het eigendom is van meer dan 15.000 melkveehouders in Nederland, Duitsland en België.

Veel minder koeien in Nederland houden, vond hij geen goede oplossing. 'Waarom zou je dat doen? En wat dan? Hoe ga je dan gezonde voeding leveren aan mensen die dat nodig hebben tegen een betaalbare prijs?", zei hij een jaar geleden daarover tegen de Volkskrant. Hij zag meer in innovatie om de uitstoot te verlagen.

Vegan chocolademelk

Met 15.000 boeren die allemaal hun melk bij FrieslandCampina kwijtmoeten, is het een bedrijf dat helemaal om melk, yoghurt, kaas en babypoeder draait. Toch stond Schumacher open voor de groeimarkt van zuivelvervangers, bijvoorbeeld met een veganistische Chocomel.

"Je wilt gewoon geen kansen missen, voor de continuïteit van het bedrijf moeten we hier wel op inspelen. Als het merk Chocomel relevantie zou verliezen omdat er geen vegan variant is, dan mis je op lange termijn veel meer. Onze merken moeten relevant blijven", zei hij in 2021 tegen vakblad Food&Agribusiness.

En een paar maanden geleden lanceerde het bedrijf inderdaad veganistische Chocomel, op basis van cashew, erwt en natuurlijk cacao. Schumacher sloot ook niet uit dat een deel van de melkveeboeren van FrieslandCampina op den duur zou moeten overstappen op plantaardige productie.

CDA

Schumacher heeft ook connecties met de Nederlandse politiek. Zo schreef hij mee aan het CDA-verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. En als lid van de Dutch Sustainable Growth Coalition zat hij tweemaal per jaar om tafel met het kabinet, samen met topmensen van andere grote Nederlandse bedrijven.

Nu wordt hij dus topman bij Unilever, een multinational met zo'n 150.000 werknemers en 400 merken die in 190 landen worden verkocht. En dat na een omvangrijk, wereldwijd zoekproces, aldus Unilever zelf.

Tot verdriet van het kabinet is Unilever officieel geen Nederlands bedrijf meer, hoewel het hier nog steeds allerlei activiteiten heeft, zoals een groot onderzoekscentrum in Wageningen. En met Schumacher als topman wordt het toch weer een beetje meer Nederlands.

Volt wil af van politici die lid zijn van verschillende gekozen organen. Op het congres van zijn partij in Utrecht pleitte Volt-leider Dassen voor een wettelijk verbod op 'functie stapelen'. Volgens hem moet het niet langer mogelijk zijn dat je tegelijk lid bent van Tweede of Eerste Kamer, én van de Provinciale Staten én van een gemeenteraad. Hij vindt dat mensen die "functie op functie stapelen een loopje nemen met onze democratie".

Het congres in Utrecht was onder meer bedoeld als aftrap voor de campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen. Volt benadrukt de belangrijke rol van de provincies in de energietransitie, bij het oplossen van de stikstofproblemen en bij het bouwen van woningen. De partij zet onder meer in op 'klimaatneutraliteit' in 2040.

'Keuze tussen stilstand en vooruitgang'

Volgens Dassen worden de Statenverkiezingen een keuze tussen stilstand en vooruitgang. Hij verweet VVD, JA21 en BBB dat zij de klok terug willen zetten naar het verleden. "Maar we weten dat tijdreizen niet kan."

Volt wil onder meer 'burgerberaden voor klimaat', die moeten helpen het vertrouwen van de burger in de politiek te herstellen. "De tekentafel van de nieuwe omgevingsvisie staat niet in de provinciehuizen, maar op de pleinen", zei Dassen.

Volt doet niet in alle provincies mee

Het is voor het eerst dat Volt aan de verkiezingen voor Provinciale Staten meedoet. Dat gebeurt overigens maar in acht provincies: niet overal kon Volt genoeg kandidaten vinden. Dat komt onder meer doordat de partij uitgaat van het principe dat kandidatenlijsten voor de helft uit mannen en voor de helft uit vrouwen moeten bestaan.

De Provinciale Statenverkiezingen zijn op 15 maart en op 30 mei kiezen de Staten de Eerste Kamer. Op het congres in Utrecht werden ook de Volt-kandidaten voor de senaat gekozen; Gaby Perin-Gopie, voorzitter van CNV Zorg en Welzijn, wordt lijsttrekker.

Dassen, die op het congres ook bekendmaakte dat hij vader wordt, vindt de Eerste Kamer belangrijk. Volgens hem vraagt die om een politiek van oplossingen voor de lange termijn en van Europese samenwerking.

De oorlog in Oekraïne overheerst alles; Europa is bang voor escalatie en energie is nog steeds duur. Verder slaat er nog steeds stikstof neer in de Nederlandse natuur, moeten klimaatdoelen worden gehaald om de opwarming van de aarde tegen te gaan, en zijn er binnenkort verkiezingen. En dan is er nog de toenemende migratie.

Het zijn grote kwesties voor de Haagse politiek en dus belooft 2023 een spannend politiek jaar te worden.

Zo ongeveer het eerste punt op de agenda is het rapport van de gas-enquête. Eind februari komt de parlementaire enquête aardgaswinning Groningen met zijn conclusies, na de verhoren van gedupeerden, ambtenaren, politici en andere betrokkenen afgelopen najaar.

In de enquête kwam naar voren dat geld voor de Staat een belangrijke drijfveer was om de gaswinning lang voort te zetten. Ook erkende premier Rutte in zijn verhoor dat de ernst van de situatie in Groningen pas laat tot hem is doorgedrongen.

Val van kabinet-Rutte 3

Hoe hard de conclusies van de commissie worden, weten we niet, en ook niet wat daarvan de gevolgen zijn. Maar een parlementaire enquête is een zwaar instrument. De vorige (mini-)enquête over de toeslagenaffaire leidde tot de val van het kabinet-Rutte 3.

Een ander lastig politiek dossier is de migratie. Afgelopen jaar was het chaos in aanmeldcentrum Ter Apel, moest staatssecretaris Van der Burg bedelen om slaapplekken en liep de spanning op in de coalitie.

Niets wijst erop dat dat dit jaar anders wordt. In het voorjaar neemt de migratie naar Europa altijd toe en het Nederlandse systeem is nog niet aangepast. De wet die asielzoekers beter moet verdelen over het land is er voorlopig nog niet en de nareisbeperking die de coalitie had bedacht staat op losse schroeven.

Intussen zijn er niet wezenlijk meer opvanglocaties beschikbaar dan vorig jaar, toen er soms mensen buiten moesten slapen. Sterker nog, dit voorjaar gaat een aantal grote locaties dicht, omdat het contract afloopt.

Het is vooral aan de coalitie om hier iets op te bedenken, maar tot nu toe was er alleen een vrijblijvend gesprek vorige week in het Catshuis. Na de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart willen de betrokken partijen verder praten, als de asielinstroom weer op gang komt.

De coalitiepartijen zijn onderling verdeeld. VVD en CDA willen graag de instroom beperken. VVD-leider Rutte heeft zijn fractie verzekerd ernaar te gaan kijken, maar inperking ligt gevoelig bij D66 en ChristenUnie.

Die laatste twee zijn het dan weer met elkaar oneens over arbeidsmigratie. De ChristenUnie wil meer reguleren en mikt op een richtgetal, terwijl D66 erop hamert dat arbeidsmigranten hard nodig zijn vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. "Als het kabinet ergens over valt, dan is het migratie", klinkt het hier en daar.

Tractoren en hooibalen

Een thema dat ook sterk is verbonden met de verkiezingen is stikstof. Den Haag stelt dit jaar de reductiedoelen vast en voor de zomer moeten de provincies bedacht hebben hoe ze de doelen gaan halen. Of en hoe een provincie mee wil werken, wordt beïnvloed door de samenstelling van het provinciebestuur. Met andere woorden: zonder bereidwillige provincie kan Den Haag weinig tot stand brengen. Daarin zit voor de landelijke politiek een belang van de Statenverkiezingen.

Intussen komt het kabinet nog met een aanpak voor piekbelasters (bedrijven die veel stikstofneerslag veroorzaken op plekken waar dat niet de bedoeling is). Doel is om zo snel stikstofruimte te creëren, maar onduidelijk is nog hoe concreet dat plan wordt.

Wel lijkt het haast onvermijdelijk dat er onrust ontstaat met als ultieme vraag wie er gedwongen moet stoppen. Alles wat lijkt op 'doorpakken', zo is de vrees, leidt tot tractoren en hooibalen op ongewenste plekken. Voor het kabinet is dat een onaantrekkelijk vooruitzicht.

En dan is er nog de spagaat op het ministerie van Landbouw. Terwijl VVD-stikstofminister Van der Wal er druk op wil houden, wil de kersverse ChristenUnie-Landbouwminister Adema juist de agrarische sector erbij houden. Dat staat op gespannen voet met haast maken. Al met al genoeg ingrediënten om van stikstof ook dit jaar een heet hangijzer te maken.

Bodem van de schatkist

Waar voorlopig niemand (in het openbaar) zin in heeft, is praten over de oplopende financiële tekorten. Toch moet daar de komende tijd over worden nagedacht, omdat de bodem van de schatkist steeds meer in zicht komt. Bekend is dat VVD meer ziet in bezuinigen en D66 en ChristenUnie meer in lastenverzwaringen. Hoe de partijen dat willen oplossen en om welke bedragen het gaat, is nog niet duidelijk.

Dat komt vooral doordat nog niet bekend is is hoe groot de klap wordt, onder meer doordat de kosten van het energieplafond niet vaststaan. In het voorjaar moet de coalitie (in meer of mindere mate) kleur bekennen want dan komt het kabinet met de Voorjaarsnota. Daarmee kan de lopende begroting worden bijgesteld.

Het stemhokje

Maar voor het zover is, zijn er eerst op 15 maart de verkiezingen voor de Provinciale Staten. In Den Haag wordt daarbij uitgekeken naar de nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer. De zetelverdeling vloeit voort uit de vers gekozen Provinciale Staten. Je kunt dus zeggen dat in het stemhokje wordt bepaald hoe de Eerste Kamer eruit komt te zien.

Het duurt nog even voor de kiezer mag stemmen, maar de peilingen voorspellen niet veel goeds voor de coalitie. VVD, D66 en CDA staan op flink verlies, alleen de kleinste partner ChristenUnie is stabiel in zetelaantal. Oppositiepartijen BBB en JA21 staan juist op flinke winst.

De coalitie heeft nu al geen meerderheid in de Eerste Kamer, en moet dus per onderwerp steun zoeken bij andere partijen als GroenLinks en PvdA op links of JA21 op rechts. Mogelijk wordt het na de verkiezingen lastiger om meerderheden te vinden, en moet er dus vaker (of meer) water bij de wijn worden gedaan. En dat heeft invloed op de slagkracht van een coalitie.

Genoeg problemen dus, en dan zijn andere belangrijke kwesties als het klimaat, het lage vertrouwen in de politiek, het woningtekort en de toenemende polarisatie nog niet eens aan bod gekomen. Om nog maar te zwijgen over wat er onverwacht op Den Haag zal afkomen.

Feyenoord is niet alleen de trotse koploper in de eredivisie, de aanstelling van Ronald Koeman als bondscoach betekent ook dat veel spelers een nieuwe kans hebben zich in de kijker te spelen voor Oranje.

Waar zijn voorganger Louis van Gaal alleen Justin Bijlow als reservekeeper meenam naar het WK, lijkt de blik van Koeman veel meer op Rotterdam-Zuid gericht. Hij vertelde tijdens De Klassieker tegen Ajax (1-1) te hebben genoten van Mats Wieffer, Lutsharel Geertruida en Quilindschy Hartman.

"Het is logisch dat een bondscoach altijd kijkt naar jonge spelers die het goed doen bij de Nederlandse topclubs", vertelt commentator Jeroen Elshoff. "Bij Feyenoord zit een trainer die een speelstijl hanteert waarvan ik mij kan voorstellen dat die de bondscoach ook enorm aanspreekt."

Zo logisch leek dat een paar maanden geleden nog niet. Trainer Arne Slot liet meerdere keren weten teleurgesteld te zijn in het schamele aandeel van Feyenoord in de selecties van Oranje, maar toonde er later ook wel weer zijn begrip voor.

A-internationals kosten te veel

"Wij hebben onze international Tyrell Malacia verkocht. En wij zijn niet in de positie om A-internationals te kopen", realiseerde Slot zich, die afgelopen zomer vooral buitenlandse spelers verwelkomde.

Maar het zal hem goed doen dat mede door de goede resultaten de ontwikkeling van enkele jongelingen in een stroomversnelling is geraakt. Zo hebben zes steunpilaren van de huidige ploeg de Nederlandse nationaliteit.

"Wat Koeman vooral aanspreekt, is de manier waarop Slot met 4-3-3 successen boekt. Hij wil die intensiteit van Feyenoord er ook bij Oranje inbrengen", denkt commentator Arman Avsaroglu, waarbij vooral keeper Bijlow en Lutsharel Geertruida volgens hem mogen hopen op een uitverkiezing.

Alle ogen zullen gericht zijn op de prestaties van de koploper, als woensdagavond NEC naar De Kuip komt. In Nijmegen verspeelde Feyenoord twee punten. "Onze uitdaging is om het beter te doen dan in de eerste seizoenshelft", meent Slot.

"Met NEC treffen we een ploeg die dit seizoen al vaak heeft aangetoond dat het moeilijk te verslaan is", vervolgt de trainer, die wederom een beroep doet op de supporters. "Zij kunnen woensdagavond opnieuw van grote waarde zijn voor ons, misschien nog wel meer dan afgelopen zondag."

Feyenoord speelt in een kolkende Kuip gelijk tegen Ajax (1-1):

"Maar Koeman zal toch ook vooral kijken hoe de Feyenoorders zich houden in Europese duels met meer weerstand en in de Nederlandse topwedstrijden", denkt Elshoff. "Dat zal toch het niveau zijn waar spelers zich echt voor een bondscoach kunnen en moeten laten zien."

Feyenoord telt in elk geval weer mee, niet op de laatste plaats omdat de volledige technische staf van Oranje goed bekend is bij de club.

Feyenoord-georiënteerd

"Koeman heeft er niet al te lang geleden tot ieders grote genoegen gewerkt. En daarbij is zijn staf best Feyenoord-georiënteerd", merkt Avsaroglu. Assistent Erwin Koeman was ooit trainer van Feyenoord (2005-2007) en Patrick Lodewijks was er doelman (2002-2007) en keepertrainer (2007-2016).

"En de andere assistent, Sipke Hulshoff, loopt momenteel als assistent van Arne Slot nog dagelijks rond bij Feyenoord en weet precies wat daar speelt en wie hij mee zou kunnen nemen. De vorige staf was met Louis van Gaal, Danny Blind en Edgar Davids was natuurlijk meer op Ajax gericht..."

Iedereen is tegenwoordig in de ban van het Klimaatakkoord, dat momenteel wordt doorgerekend door het PBL en het CPB (resultaten worden 13 maart gepubliceerd, vlak voor de Provinciale Staten verkiezingen). De meeste mensen zijn alweer vergeten dat we ook nog een Energieakkoord hebben. Dat werd gesloten in 2013, ook na maandenlang polderoverleg (destijds door 47 [...]

Het bericht Persbericht: Kosten energiebeleid volgend jaar al 1600 euro per gezin verscheen eerst op De Staat van het Klimaat.

Vooral Frans van Drimmelen kost geld

Juridische strijd tegen eigen mensen kost D66 tonnen

In de zomer van 1941 schrijft Klaus Mann in zijn dagboek dat hij in New York ineens Stefan Zweig op Fifth Avenue tegen het lijf liep, onverzorgd, ongeschoren en zo diep in gedachten verzonken dat hij Mann niet ziet. Pas toen Mann zijn aandacht trok kromp Zweig van schrik ineen, ‘als een slaapwandelaar die zijn naam hoort’. Maar meteen was daar weer zijn gebruikelijke levendigheid, vriendelijkheid en vrolijkheid. Zijn verblijf in New York was voor Zweig een tussenstop. Gevlucht uit Oostenrijk, zwervend door Europa was hij via Londen en New York op weg naar de stad Petrópolis in Brazilië. Gastvrij ontvangen, maar ontheemd en depressief werkte hij aan zijn autobiografie De wereld van gisteren, aan een biografie van Balzac en een bewonderende biografische schets over Montaigne.

In het huis aan de rand van de jungle dat Zweig bewoonde lagen de Essays van Montaigne. Die had hij ooit als twintiger eerder gelezen. Toen kon hij er niet koud of warm van worden. Hij vond het rond 1900 niet echt nodig dat de individuele vrijheid zo hartstochtelijk werd verdedigd, zoals Montaigne deed, die vrijheid was immers vanzelfsprekend geworden. Ze waren al geruime tijd bevrijd van dictatuur en knechtschap, de wereld lag voor hem en zijn tijdgenoten open, niemand liep het gevaar uitgestoten, verbannen of verdreven te worden. Zweigs generatie vond dat Montaigne zinloos aan ketenen rukte die allang verbroken waren.

Maar Zweig las de Essays nu, veertig jaar later in 1941, onder heel andere omstandigheden, vergelijkbaar met die van Montaigne: zoals Zweig op de vlucht was voor de barbaarsheid van het nazisme, zo had Montaigne in zijn tijd te kampen met de bloedigste burger- en godsdienstoorlogen, waarbij hij en zijn familie hun leven niet zeker waren, zoals tijdens de Bartholomeusnacht in 1572. Dat noemt Zweig hun ‘lotsverbondenheid’. Ook al had hij vierhonderd jaar te overbruggen, hij noemt hem zijn geestelijke broer.

Er was dan ook nog meer waardoor Zweig zich speciaal tot Montaigne aangetrokken voelde: zijn levenshouding. Montaigne was na Marcus Aurelius en Augustinus de derde in de geschiedenis die in zijn essays zijn geestelijke autobiografie schreef, iemand bij wie ook alles om zijn ik draaide. Montaigne was de pleitbezorger van de innerlijke vrijheid: iedereen moest zorgen voor een ruimte in zijn geest die louter hém toebehoorde. Een eigen domein waar je je kunt terugtrekken, door niemand gestoord. Ook de intiemste medemens mag en kan er niet bij.

de citadel

Nadat hij op zijn achtendertigste zijn maatschappelijke taken had neergelegd en hij vanaf 1572 aan zijn essays ging schrijven, wilde Montaigne zich volkomen vrij kunnen ontwikkelen, vrij in de meest uitgesproken betekenis: van verplichtingen, vrij van clericale dogmatiek, vrij van partijdigheid, vrij van ideologie. Het liefst ook nog van familiale verplichtingen, maar dat was te veel gevraagd. In zijn ronde kamer in de toren bij zijn kasteel in de buurt van Bordeaux beschouwde hij zich autonoom. Hoe, was zijn vraag, ‘bewaar ik mijn oereigenste ziel’, zeker in een tijd van ‘kuddewaan’? Zijn ‘strijd’ was louter van defensieve aard, ‘gericht op de verdediging van de innerlijke verschansing die Goethe de “citadel” noemt en waar niemand een ander toegang toe verleent’.

‘We beginnen ons leven steeds weer van voren af aan,’ citeert Zweig Montaigne op een moment dat hij zelf in Brazilië met zelfmoordgedachten worstelt.

Het wereld- en mensbeeld van Montaigne bestaat uit ‘aaneengeschakelde ikken’, duidelijk afzonderlijke wezens, maar wel met elkaar verbonden. Op die individualiteit hamert hij, en met hem Zweig, voortdurend, zoals in een essay over Democritus en Heraclitus: ‘Gezondheid, geweten, gezag, kennis, rijkdom, schoonheid en hun tegendelen leggen bij binnenkomst hun kleren af en worden door de geest opnieuw gekleed en in de kleuren die hem aanstaan: bruin, groen, licht, donker, hard zacht, diep, flets, elk naar elke geest afzonderlijk goeddunkt, want ze hebben niet met elkaar de regels en modellen bepaald voor een bepaalde stijl: elke geest is een koning in zijn eigen staat’. Een eeuw later zal Blaise Pascal dit hoogmoedig en zelf ‘zondig’ vinden. Maar voor Zweig heeft Montaigne hiermee ‘een onvergelijkelijke daad gesteld: door zichzelf te blijven en te beschrijven heeft hij de mens in nuce in zichzelf bewaard, de naakte en tijdloze mens’.

Hiermee legde Montaigne voor zichzelf een basis in de eerste editie van zijn essays die in 1578 verschijnt. Montaigne komt na tien jaar uit zijn toren en gaat dan gedurende twee jaar op reis naar Italië. Op zijn weg terug hoort hij dat hij tegen zijn zin benoemd is tot burgemeester van Bordeaux. Hoe weinig zin hij daarin ook heeft, de reis heeft hem ervan doordrongen dat hij zich niet langer kan blijven terugtrekken in zijn toren. ‘Sluit je af. Bouw je eigen wereld,’ is niet langer zijn stringente adagium nu hij tien jaar in afzondering essays heeft kunnen geschreven. Nu dreigt de kleine ruimte van zijn kamer in de toren tot bekrompenheid te leiden, terwijl hij een man van verandering was, op zijn hoede voor verstarring. ‘We beginnen ons leven steeds weer van voren af aan,’ citeert Zweig Montaigne op een moment dat hij zelf in Brazilië met zelfmoordgedachten worstelt.

de bij en de bitterheid

Zweig zag dat Montaigne een relativist was die van tijd tot tijd in de knoop kwam te zitten met zijn relativisme. Zo vond hij dat een mens zichzelf trouw moest blijven, maar hoe blijft een relativist zichzelf trouw? Om zichzelf aan te sporen ook eens consequent te zijn kon Montaigne zijn standpunt ook zonder enige relativisme formuleren, zoals: ‘De dingen hebben niet hun eigen gewicht,’ zei hij, ‘maar het gewicht dat wij er aan geven’. Dat is gelukkig vaak het geval, speciaal als het gaat om flexibele zaken, ideeën, thema’s en opvattingen, maar niet altijd als het om onveranderlijkheden, harde feiten, leven en dood gaat.

Het is aan alles duidelijk dat de kleine honderd pagina’s van Zweigs Montaigne geschreven zijn met op de achtergrond wat zich in Europa afspeelt: alles wat Montaigne verafschuwde, de burger- en godsdienstoorlogen en de moord en verdrijving van de hugenoten, is verwant aan de ideologie van het nazisme die Zweig ontvluchtte. ‘Het fanatisme van de dictators van de geest’ stond haaks op de ‘verscheidenheid’ waar Montaigne voor pleitte. Na de tien jaar in zijn toren ziet Stefan Zweig dat bij Montaigne zijn oude ‘l’humeur vagabonde’ terug is, een instelling waar die verscheidenheid bij hoort.

Zweig kon door het lezen van de Essays nog zo dicht op het nieuwe levensélan van Montaigne komen te zitten, het genas hem niet voldoende van zijn somberheid en depressie. Een vriend zei dat hij op een bij leek ‘die uit elke bloem bitterheid zoog’. In Montaignes briljante essay over zelfmoord, ‘Een gewoonte op het eiland Cea,’ komt veel vertwijfeling, zekerheid, hoop en wanhoop langs, maar Montaigne schrijft toch onomwonden: ‘De mooiste dood is er een uit eigen verkiezing. Ons leven hangt af van andermans wil, onze dood hangt van onszelf af. Het leven is slavernij als het verstoken is van de vrijheid om te sterven’. Zelfs God gaf ons volgens Montaigne alle vrijheid om te gaan ‘wanneer het leven ons zwaarder valt dan sterven’. Daar wist Zweig alles van. Tijdens zijn verbanning in Engeland, Amerika en Brazilië voelde hij zich ‘opgejaagd als een everzwijn’. Maar hij had altijd ‘een zeker flesje’ klaarstaan. Daar maakte hij en zijn vrouw Charlotte in 1942 gebruik van na dit essay geschreven te hebben.

Het bericht Literaire Kroniek: Vlak voor zijn dood vond Stefan Zweig soelaas bij de filosoof Montaigne verscheen eerst op Vrij Nederland.

President Volodymyr Zelensky wil schoon schip maken, maar de corruptie in Oekraïne is hardnekkig. De beschuldigingen liegen er niet om: voedsel voor militairen aan het front dat bewust veel te duur werd ingekocht, geld voor humanitaire hulp dat in verkeerde zakken terechtkwam. En dat terwijl het land midden in een oorlog zit.

Sinds vannacht hebben tot dusver elf hooggeplaatste functionarissen - al dan niet uit eigen beweging - het veld geruimd. Overigens is niet zeker of zij allemaal van corruptie zijn beschuldigd.

"Het is extra gevoelig als er van de strijdkrachten wordt gejat in tijden van oorlog", zegt Bob Deen van instituut Clingendael. "En het is opvallend dat Zelensky zoveel mensen ontslaat: als hij alleen een voorbeeld had willen stellen had hij er één of twee gepakt."

Al tijdens zijn verkiezingscampagne in 2019 beloofde Zelensky een eind te maken aan de wijdverspreide corruptie in zijn land. Toch trok hij in een interview met Nieuwsuur afgelopen mei rapporten die corruptie aantoonden nog in twijfel. "Dat hij nu maatregelen neemt en mensen ontslaat is zowel een teken dat hij actie onderneemt als een erkenning van het feit dat oude corruptiepraktijken er nog steeds zijn", zegt Deen.

Oekraïne kent een lange geschiedenis van zowel kleinschalige als grootschalige corruptie. "Toen Viktor Yanukovych president was van 2010 tot 2014 was de corruptie zo endemisch dat je geen interactie met een publieke organisatie kon aangaan zonder steekpenningen te betalen", zegt Olena Halushka van de Oekraïense anti-corruptieorganisatie Antac.

Sindsdien is er veel veranderd, vindt ze. "We hebben vanuit het niets allerlei anti-corruptieinstellingen opgebouwd. Een nationaal anti-corruptiebureau, een speciale openbaar aanklager voor corruptie en hoge rechtbanken voor de bestrijding van corruptie."

Westerse bondgenoten hameren er geregeld op dat het land, los van de oorlogsinspanningen, werk moet blijven maken van die strijd. Al meer dan twintig jaar helpt de EU Oekraïne met hervormingen om de rechtsstaat te versterken en corruptie- en witwaspraktijken te bestrijden, maar nog altijd zijn die niet uit het systeem verdwenen.

Nu duidelijk wordt dat geld dat bedoeld was voor de oorlog mogelijk in verkeerde zakken terecht is gekomen, houden die bondgenoten nauwgezet in de gaten wat de gevolgen daarvan zullen zijn, zegt Deen. "Er is een risico dat de steun voor Oekraïne afbrokkelt. Tegenstanders zullen zeggen dat 'ons' geld wordt gejat. Maar deze affaire helpt ook om te laten zien dat Zelensky wel degelijk werk maakt van de corruptie-aanpak."

Volwassen democratie

Olena Halushka van anti-corruptieorganisatie Antac ziet de ontwikkelingen als een positief signaal. "De ontslagen zijn erg logisch en ze zijn de stap die ik zou verwachten van een overheid in een volwassen democratie. Ik hoopte al dat dit eraan zat te komen."

Ze wijst erop dat corruptie weliswaar een groot probleem is in Oekraïne, maar niet alleen daar voorkomt. "Neem bijvoorbeeld het recente corruptie-schandaal in het Europees Parlement. Het probleem is dus de niet corruptie, maar de manier waarop die aangepakt wordt. Als de rechtbanken corruptiezaken behandelen en als verdachte functionarissen worden ontslagen en geschorst, is een democratie volwassen aan het worden. En heeft ze de kracht om de eigen problemen op een gezonde manier aan te pakken."

Het is belangrijk om nu goed in de gaten te houden hoe eerlijk de onderzoeken naar de geschorste functionarissen verlopen, zegt ze. "En we moeten kijken wie er aangenomen wordt op de posten die vrijgekomen zijn. Als dat twijfelachtige figuren zijn, is de les waarschijnlijk nog niet geleerd."