Door openlijk op het premierschap te mikken na de verkiezingen van 2024, bezet Magnette als eerste het veld. En wringt hij de regering die hij in 2020 vormde, eigenlijk de nek om.

De verkiezingen zijn pas binnen vijftien maanden, maar nu al maakt PS-voorzitter Paul Magnette duidelijk dat hij premier wil worden. Een heruitgave van Vivaldi, waarbij een kleinere partij de 16 krijgt, is voor de socialist niet voor herhaling vatbaar. “Nee, dit is voor de huidige regering en premier De Croo geen goed nieuws”, zegt politicoloog Carl Devos (UGent).

De belangrijkste voorspellende polls en betrouwbare resultaten van alle peilingen voor de tweede kamerverkiezingen 2025 op een rij. De laatste stand: verdere beweging naar rechts?

Het bericht Peilingen voor de tweede kamer: coalitie krabbelt wat terug verscheen eerst op Duurzaamnieuws.

A nation divided dag 4, 3, 2 en 1, hier.

Video

Trump sprak gister voor het eerst het beste land ter wereld toe, en de tendens was duidelijk: ordnung muss sein. "I am mobilizing all available federal resources, civilian and military, to stop the rioting and looting, to end the destruction and arson, and to protect the rights of law-abiding Americans, including your second amendement rights. (...) Today I have strongly recommended to every government to deploy the National Guard in sufficient numbers, that we dominate the streets." Hoe dat er ongeveer uitzag ziet u boven- en onderstaand, en na de breek. Mooi update-overzicht bij Axios.

"This is a test of the long range acoustic device LRAD, 3, 2, 1..."

Video

Meer LRAD-actie

Social

Laat deze held met rust

Social

Loool

Social

Rooftop Arabs

Social

Onaardig

Social

Social

Brisant

Social

Social

Onacceptabel

Social

Ongeoorloofd

Social

Social

Trump bezoekt afgebrande St. John's Church naast White House

Social

Maar dat kon pas gebeuren nadat demonstranten �n pers met harde hand van het pad werden geveegd. Onderstaand.

Een Australische nieuwsploeg krijgt ervan langs

Social

Zoals gezien door de Australische kijker

Social

Splitscreen

Social

Social

SUV rijdt door politiebarricade

Social

Twee gewonden, "serious but non-life threatening".

Politieagent wordt keihard aangereden

Social

Nog een officer down

Social

Blue Lives Matter

Social

Doen ze vaker: The Purge anthem

Social

Social

Social

Social

Hearts and minds!

Social

National Guard Blackhawks en Lakota's boven demonstranten

Social

Social

Social

Social

Een 'whitelash', zoals Van Jones dat (en Trumps verkiezing) noemt

Social

Social

Demonstrant schiet vrouw dood, naar verluidt

Social

Mooi

Social

Greatest nation on earth don't @ me

Social

Social

Niet recent maar wel geil doe er uw voordeel mee

Social

Nickelodeon mengt zich

Social

This we'll defend

Social

Tucker C. gisteren

Video

Twee jaar na de militaire coup lijken de onrust en het geweld in Myanmar naar de achtergrond verdwenen. De grote straatprotesten van twee jaar geleden hebben plaatsgemaakt voor 'stille protesten', waarbij demonstranten juist thuisblijven. Daar komt bij dat er, zeker in de westerse wereld, sinds de Russische inval in Oekraïne minder aandacht is voor Myanmar.

Toch wil journalist Ole Chavannes het geen vergeten oorlog noemen. "De term 'vergeten' suggereert dat er niets in beweging is, terwijl er juist enorm veel gebeurt. De verzetsgroepen worden alleen maar sterker, de militaire regering heeft grote delen van het land niet in handen, en mag internationaal nergens aanschuiven. De coup is dus verre van geslaagd."

Dat wil niet zeggen dat het einde aan de heerschappij van het leger in zicht komt. De junta heeft vandaag de noodtoestand met een half jaar verlengd. De beloofde verkiezingen worden uitgesteld - al was er in de internationale gemeenschap toch al weinig vertrouwen dat die eerlijk zouden verlopen. En het verzet slaagt er niet in op militair gebied een beslissende doorbraak te forceren.

Grondtroepen versus luchtaanvallen

Het regeringsleger vecht op het platteland nog dagelijks met de verzetsmilitie People's Defence Force (PDF) en de legers van verschillende etnische groepen. Deze etnische strijdgroepen vochten altijd al tegen de regering, maar sinds de coup zijn ze flink gegroeid. De PDF, die vlak na de coup werd opgericht, telt inmiddels tienduizenden jongeren.

De PDF vocht tot voor kort voornamelijk met guerrillatactieken tegen het leger, maar de militie is aan het professionaliseren. "De onderlinge samenwerking tussen de PDF en de etnische groepen is de afgelopen maanden sterker geworden", zegt voormalig ambassadeur in Myanmar Laetitia van den Assum. "Daardoor is hun strategische vermogen om bepaalde doelen te treffen beter dan voorheen." Hierdoor zijn, volgens Van den Assum, vooral in het midden van het land de gevechten feller dan ooit.

Aan de andere kant hebben de regeringstroepen één strategisch voordeel: ze beschikken over een luchtmacht. Met straaljagers en gevechtshelikopters, die door Rusland worden geleverd, valt de luchtmacht steeds vaker dorpen op het platteland aan. "Dit zijn vooral tactieken om het moreel van het verzet te breken", zegt Chavannes.

Weinig openlijke vrienden

Internationaal heeft de junta weinig legitimiteit voor zichzelf weten te creëren. De belangrijkste bondgenoot is nog altijd Rusland: het grootste deel van de wapens, voertuigen en brandstoffen voor het leger zijn afkomstig uit Rusland. In december meldde de Myanmarese staatskrant trots dat het Russische Rosatom zal helpen bij het bouwen van een Myanmarese kerncentrale.

Andere belangrijke handelspartners zoals China en India zijn minder uitgesproken in hun steun aan de militaire regering. "Zij zijn als buurlanden vooral gebaat bij stabiliteit in de regio," zegt Chavannes. Bij resoluties tegen de junta bij de Verenigde Naties onthouden beide landen zich doorgaans van stemming.

Myanmar is internationaal geïsoleerder dan de militaire regering zou willen. Zo is de zetel van Myanmar in de VN toegekend aan de schaduwregering van de oppositie. Ook heeft de Myanmarese junta geen stem in het Zuidoost-Aziatische overlegorgaan ASEAN, omdat het regime afspraken niet is nagekomen.

Toch ziet Van den Assum hier ook verschuivingen. "Je ziet dat veel landen in Zuidoost-Azië andere prioriteiten hebben dan de situatie in Myanmar, zoals de dreiging van China. Een tijd lang was de junta nergens welkom, maar in december mocht een minister langskomen in Thailand. Er zijn dus signalen dat sommige landen mogelijk willen praten."

Neergeslagen

De bevolking heeft het meest te lijden onder de staatsgreep: naar verwachting zijn dit jaar 17,6 miljoen mensen afhankelijk van noodhulp. De EU maakte vandaag 43 miljoen euro vrij voor humanitaire steun, maar de vraag is of dat bij de juiste mensen terechtkomt. "Je hoort dikwijls dat die hulp door het leger wordt geblokkeerd, om de bevolking tot samenwerking te dwingen", aldus Van den Assum.

Grote protestmarsen, zoals die in de maanden na de coup het beeld domineerden, zijn verdwenen. "Keihard neergeslagen", zegt Chavannes. "Behalve korte pop-upprotesten durven mensen bijna niet meer te protesteren." Volgens mensenrechtenorganisatie AAPP zijn sinds de coup 17.598 mensen opgepakt; bijna 14.000 van hen zitten nog vast.

Protesteren gebeurt nu vooral in stilte: veel leraren en artsen staken al twee jaar, of sloten zich aan bij clandestiene scholen en ziekenhuizen van de oppositie. De focus is verschoven naar de gewapende strijd, ziet Chavannes: "Veel jongeren die eerst op straat demonstreerden, hebben zich aangesloten bij gevechtsgroepen".

Het OM heeft een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van 22 maanden geëist in de strafzaak tegen de Haagse politicus Richard de Mos. Hij mag ook vier jaar lang geen bestuurlijk ambt meer uitoefenen, als het aan justitie ligt.

Het OM acht bewezen dat De Mos heeft deelgenomen aan een criminele organisatie, zich heeft laten omkopen en meineed heeft gepleegd. Ook zou uit het onderzoek zijn gebleken dat hij een illegaal in Nederland verblijvende man zwart werk aan zijn woning heeft laten uitvoeren.

Tegen partijgenoot en oud-wethouder Rachid Guernaoui eist het OM 16 maanden celstraf, waarvan zes voorwaardelijk. Ook hij zou vier jaar uit een publiek ambt geweerd moeten worden. Zowel De Mos als Guernaoui zit in de gemeenteraad voor de lokale partij Hart voor Den Haag. De Mos heeft meermaals gezegd uit te gaan van vrijspraak.

De twee staan met vijf ondernemers en een voormalig gemeenteraadslid terecht op beschuldiging van het vormen van twee criminele organisaties, ambtelijke corruptie en het schenden van het ambtsgeheim. Tegen hen zijn straffen geëist van drie tot twaalf maanden.

De Mos noemde de strafeis van het OM 'knettergek' en hij benadrukte zich altijd ingezet te hebben voor de stad en haar inwoners: "U kent mij al heel lang, en weet dat ik het voor iedere ondernemer opneem. Ik loop voor iedereen hard", zei de oud-wethouder volgens Omroep West.

Vriendjespolitiek

De Mos verweerde zich tegen de beschuldigingen met het argument dat hij ombudspolitiek bedrijft. Hij omschreef dat als "een politiek die voorbijgaat aan het links-rechts denken en die problemen bij de hoorns pakt en met kordate plannen oplost".

Volgens het OM was er in het geval van De Mos sprake van vriendjespolitiek, die "destructief" is voor de maatschappij en tot "verrotting van het democratisch proces" leidt. "Integere burgers worden weggespeeld, de werking van de rechtstaat wordt aangetast."

Via De Mos en zijn partij zouden ondernemers zich een voorkeurspositie in de gemeente Den Haag hebben verworven, waarmee ze miljoenen hadden kunnen verdienen. Justitie denkt dat drie vastgoed- en twee horecaondernemers uit Den Haag in ruil voor donaties van zeker 113.000 euro aan de partij van De Mos zo'n voorkeursbehandeling hebben gehad.

Vastgoedprojecten

In ruil voor hun donaties kregen de vastgoedondernemers volgens het OM veel vertrouwelijke informatie over toekomstige vastgoedprojecten doorgespeeld door De Mos, die toen wethouder was, en ook door zijn collega Guernaoui. Ook zouden de vastgoedondernemers het gemeentelijk beleid hebben kunnen beïnvloeden en kregen ze twee nachtontheffingen voor hun horecazaak.

De verdachte ondernemers, onder wie ook voormalig Idols-jurylid Edwin Jansen, hadden volgens het OM vaak direct contact met De Mos. Zij wilden onder meer dat De Mos zich binnen het college hard zou maken voor de ontwikkeling van een parkeergarage en een bedrijfsverzamelpand. De Mos zou zelfs zijn collega-wethouder Liesbeth van Tongeren (GroenLinks) op een "ongehoorde manier onder druk hebben gezet" om dat dossier aan hem over te dragen.

Stempassen geronseld

Het OM citeerde gisteren en vandaag kwistig uit app-, mail- en telefonisch verkeer tussen de diverse verdachten. Het onderzoek kwam in 2018 aan het rollen nadat er via een gemeenteambtenaar een tip bij de politie was binnengekomen dat er bij de gemeente Den Haag voor 15.000 euro vergunningen te koop zouden zijn. Daarin zou voormalig raadslid Nino Davituliani van Groep de Mos/Hart voor Den Haag een centrale rol hebben gespeeld. Zij is de partner van horecaondernemer Erdinç Akyol en de schoonzus van Atilla Akyol, die beiden ook in deze zaak terechtstaan.

De broers Akyol hebben volgens het OM voor Davituliani een hoge plek op de kieslijst gekocht voor de gemeenteraadverkiezingen van 2018. Verder zouden de Akyols honderden stempassen hebben geronseld voor Groep de Mos.

Het volledige strafdossier lekte voor de behandeling van de zaak uit naar Nieuwsuur. De Mos deed daarop aangifte van lekken.

Bekijk hier een reconstructie van de corruptiezaak tegen De Mos:

Met Hein Schumacher krijgt het voormalige Brits-Nederlandse Unilever na de Brit Alan Jope weer een Nederlander aan het roer. Sinds eind 2020 heeft Unilever geen Nederlands hoofdkantoor meer en is het een volledig Brits bedrijf met het hoofdkantoor in Londen.

Voor de 51-jarige Schumacher, nu nog topman van FrieslandCampina, is het een terugkeer naar het bedrijf waar hij zijn carrière begon. Want eind jaren '90 was hij trainee bij een Dove-zeepfabriek van Unilever in het Duitse Mannheim. "Bij druilerig weer, en dat was het heel vaak, sloegen die zeepwalmen naar beneden. Ik rook de hele dag naar Dove", zei hij daarover in een interview met NRC.

Ketchup

Na een paar jaar bij Unilever en daarna Ahold werkte hij meer dan tien jaar bij de Amerikaanse voedselgigant Heinz, bekend van de ketchup. Voor dat bedrijf werkte hij onder meer in de VS, het VK en China. Kort nadat Heinz werd overgenomen door de investeerders 3G en Warren Buffett vertrok hij er. Hun sterke gerichtheid op winst paste minder goed bij hem.

"Ik vond het fascinerend om in zo'n omgeving te werken, maar op een bepaald moment zette ik wel mijn vraagtekens. De extra winst ging naar Buffett en 3G. Daar werd Heinz niet heel veel beter van", zei hij tegen NRC.

Koeien en stikstof

Na Heinz kwam hij in 2014 bij FrieslandCampina terecht als financieel topman. In 2018 werd hij er bestuursvoorzitter. Bij FrieslandCampina heeft hij te maken gehad met de discussie over de stikstofuitstoot van boeren. Want FrieslandCampina is een coöperatie die het eigendom is van meer dan 15.000 melkveehouders in Nederland, Duitsland en België.

Veel minder koeien in Nederland houden, vond hij geen goede oplossing. 'Waarom zou je dat doen? En wat dan? Hoe ga je dan gezonde voeding leveren aan mensen die dat nodig hebben tegen een betaalbare prijs?", zei hij een jaar geleden daarover tegen de Volkskrant. Hij zag meer in innovatie om de uitstoot te verlagen.

Vegan chocolademelk

Met 15.000 boeren die allemaal hun melk bij FrieslandCampina kwijtmoeten, is het een bedrijf dat helemaal om melk, yoghurt, kaas en babypoeder draait. Toch stond Schumacher open voor de groeimarkt van zuivelvervangers, bijvoorbeeld met een veganistische Chocomel.

"Je wilt gewoon geen kansen missen, voor de continuïteit van het bedrijf moeten we hier wel op inspelen. Als het merk Chocomel relevantie zou verliezen omdat er geen vegan variant is, dan mis je op lange termijn veel meer. Onze merken moeten relevant blijven", zei hij in 2021 tegen vakblad Food&Agribusiness.

En een paar maanden geleden lanceerde het bedrijf inderdaad veganistische Chocomel, op basis van cashew, erwt en natuurlijk cacao. Schumacher sloot ook niet uit dat een deel van de melkveeboeren van FrieslandCampina op den duur zou moeten overstappen op plantaardige productie.

CDA

Schumacher heeft ook connecties met de Nederlandse politiek. Zo schreef hij mee aan het CDA-verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. En als lid van de Dutch Sustainable Growth Coalition zat hij tweemaal per jaar om tafel met het kabinet, samen met topmensen van andere grote Nederlandse bedrijven.

Nu wordt hij dus topman bij Unilever, een multinational met zo'n 150.000 werknemers en 400 merken die in 190 landen worden verkocht. En dat na een omvangrijk, wereldwijd zoekproces, aldus Unilever zelf.

Tot verdriet van het kabinet is Unilever officieel geen Nederlands bedrijf meer, hoewel het hier nog steeds allerlei activiteiten heeft, zoals een groot onderzoekscentrum in Wageningen. En met Schumacher als topman wordt het toch weer een beetje meer Nederlands.

Esther Ouwehand is vanaf vandaag weer terug in de Tweede Kamer. De fractievoorzitter en partijleider van de Partij voor de Dieren zat sinds oktober ziek thuis met gezondheidsproblemen als gevolg van overbelasting. Dat was de tweede keer in haar politieke carrière. Ze zegt nu geleerd te hebben hoe ze haar grenzen beter kan bewaken.

"Ik moest ingrijpen om te herstellen. Net zoals we moeten stoppen met de roofbouw op de aarde, moeten we stoppen met de roofbouw op onszelf. Ik ga beter opletten dat ik zaken als sporten of wandelen in de natuur niet meer uit mijn agenda laat fietsen omdat het hier druk is."

De werkdruk voor Tweede Kamerleden is een actueel thema. Regelmatig raken volksvertegenwoordigers overbelast of overspannen en zitten ze een tijdlang thuis. Volgens Ouwehand is dat geen wonder als je kijkt naar de manier waarop het kabinet omgaat met de Tweede Kamer. Rutte respecteert de verhoudingen niet, vindt ze.

Kamer wordt tegengewerkt

Als voorbeeld noemt ze de toeslagenaffaire, waarbij Kamerleden van de oppositie voortdurend achter de regering aan moesten rennen om de onderste steen boven te krijgen. De Kamer werd regelmatig tegengewerkt door het kabinet, stelt Ouwehand. Ook Pieter Omtzigt, die de affaire mede aan het licht bracht, zat een aantal weken ziek thuis.

Kamerleden mogen zich volgens de Kieswet zestien weken laten vervangen wegens ziekte. Eva Akerboom nam in die periode de zetel van Ouwehand in, terwijl Christine Teunissen tijdelijk fractievoorzitter was. Nu haar ziekteverlof voorbij is, hoeft Ouwehand niet opnieuw beëdigd te worden.

Ze komt terug op een belangrijk politiek moment. Over ruim een maand zijn er verkiezingen voor de Provinciale Staten. Ouwehands partij doet het goed in de peilingen en zou wel eens in beeld kunnen komen voor deelname aan coalities in de provincies. Sinds vorig jaar regeert de Partij voor de Dieren ook mee in een aantal gemeentes, zoals Groningen en Amersfoort.

Dat zijn grote steden, maar Ouwehand wil af van het imago dat haar partij vooral een stedelijke partij is. "Wij zijn bij uitstek een partij die opkomt voor de belangen van mensen die op het platteland wonen", zegt ze. "Zij zitten in de stankoverlast of in de gifdampen van de intensieve landbouw."

"Voor hen is het van belang dat we ingrijpen. Wat goed is voor de natuur en de dieren is automatisch goed voor de mensen op het platteland." Zelfs voor de boeren, denkt Ouwehand, want volgens haar profiteren alleen de Rabobank en de voerproducenten van het huidige systeem.

Angst

Ze denkt ook dat er veel steun is voor haar partij op het platteland, al hoor je dat niet zo vaak. Uit angst, zegt Ouwehand. "Ik heb heel veel mensen gesproken met grote zorgen. Die zeggen: ik kan wel protesteren tegen de komst van een megastal, maar de boer is de zwager van de wethouder."

"Of: ik kan mijn kinderen niet buiten laten spelen in mijn eigen tuin, omdat er een gifkar langskomt. Maar als ik daar iets van zeg, mag ik niet meedoen met de carnavalsvereniging. Er zijn heel veel mensen die zich niet uit durven te spreken, maar die wél last hebben van de intensieve landbouw in Nederland."

Een aantal prominente politici van de PvdA en GroenLinks is lid geworden van beide partijen. Ze hebben dat gedaan om de samenwerking van de twee partijen te versterken en in de hoop uiteindelijk een fusie tot stand te brengen.

Onder hen zijn de oud-partijleiders Samsom en Cohen van de PvdA en Van Ojik van GroenLinks. Ook een aantal actieve politici doet mee, zoals de wethouders Voortman (GL) en De Vries (PvdA) uit Utrecht en De Haan (PvdA) en Kramers (GL) uit Leeuwarden, evenals de oud-politici d'Ancona (PvdA) en Andrée van Es en Bas de Gaay Fortman (GL).

Dat deze politici zichzelf nu openbaren als 'dubbelleden' is een initiatief van RoodGroen, een actiegroep van actieve leden van de PvdA en GroenLinks die willen dat de partijen fuseren.

In de aanloop naar partijcongressen van PvdA en GroenLinks komende zaterdag heeft deze actiegroep nu een aantal landelijke en plaatselijke prominenten overgehaald een dubbellidmaatschap aan te gaan. Dat is ongebruikelijk in de politiek; bij de PvdA mag het officieel niet eens volgens de statuten - al wordt dit zaterdag bij het congres waarschijnlijk versoepeld.

'Generatie met rechtse premier opgegroeid'

Oud-PvdA-leider Job Cohen verklaart zijn deelname aan de actie als volgt: "Ik was buitengewoon teleurgesteld na de vorige landelijke verkiezingen, toen we samen 17 zetels kregen. Dan kun je natuurlijk geen deuk in een pakje boter slaan. Dus ik vind dat die progressieve kant zich opnieuw moet uitvinden. Ik hoop dat dit het begin wordt van een nog veel bredere samenwerking."

"Er is in Nederland een hele generatie opgegroeid met een rechtse minister-president", voegt voormalig GroenLinks-voorman Bram van Ojik daaraan toe. "Eerst acht jaar Balkenende, nu al bijna dertien jaar Rutte. Dus we zitten al meer dan twintig jaar met een door rechts gedomineerd beleid. En als je dat anders wilt, dan kunnen PvdA of GroenLinks dat niet alleen veranderen. We hebben wel invloed, maar als we echt weer eens een keer de grootste willen worden, dan moeten we het samen doen."

Premier en VVD-partijleider Rutte en VVD-prominent Edith Schippers halen in een gezamenlijk interview in De Telegraaf hard uit naar de Partij van de Arbeid en GroenLinks, die straks in de Eerste Kamer één fractie gaan vormen. In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van 15 maart zegt de VVD-premier dat PvdA en GroenLinks "een graai in de portemonnee zullen doen door minstens negen belastingen te verhogen".

GroenLinks-leider Klaver en PvdA-leider Kuiken reageren laconiek op de VVD-aanval. Ze zeggen dat het tijd is voor een andere koers na 15 maart.

De leden van de Provinciale Staten kiezen eind mei de leden van de nieuwe Eerste Kamer. "Als GroenLinks en PvdA de grootste partijen worden, ontwikkelen ze enorm veel zelfvertrouwen en ik vind dat de VVD die beweging nu al moet stoppen", zegt Rutte. "We moeten in Nederland niet terug naar de dagen van Joop den Uyl", verwijzend naar de PvdA-premier die in de jaren 70 leiding gaf aan een links kabinet.

Zaken stabiel houden

De VVD-leider verwacht dat een verkiezingswinst van PvdA en GroenLinks de twee partijen "momentum op weg naar de Tweede Kamerverkiezingen" geeft. Een meerderheid voor de coalitie leidt volgens de premier tot veel rustiger beleid. Overigens zegt hij ook dat hij geen zaken kan doen met JA21, omdat die partij in de onderhandelingen "slechts hun verkiezingsprogramma" voorleest.

"We komen uit drie grote crises: de economische recessie, daarna corona en nu is er oorlog op het continent. Ik denk dat mensen ook willen dat we zaken stabiel houden", zegt Rutte. Hij komt niet met nieuwe plannen om andere problemen in het land aan te pakken.

Herverdeling

VVD-lijsttrekker voor de Eerste Kamer Schippers zegt in de krant dat er meer aandacht moet komen voor het verdienvermogen van Nederland. "Soms verbaas ik me over de onderwerpen van debat, die heel vaak over herverdeling gaan." Op de vraag of ze Rutte op den duur wil opvolgen, herhaalt ze dat er nu geen vacature is en dat de partij over een eventuele opvolging gaat.

De uitspraken van beide VVD'ers zijn opmerkelijk, omdat de huidige coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie niet kan rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer en regelmatig steun zoekt bij bijvoorbeeld GroenLinks en PvdA.

PvdA-leider Kuiken zegt in een reactie op het interview dat het "spannend" moet zijn voor een VVD-premier als "linkse wolken" zich boven hem samenpakken. "De paniek van de premier is terecht", zegt Klaver. "Hij voelt zijn machtsbasis verdwijnen."

CDA-minister Hugo de Jonge vindt het allemaal maar een toneelstukje.

Het wordt steeds duidelijker dat Elon Musk in z'n eentje bepaalt wat er wel of niet op Twitter mag worden gezegd. Hij kocht het platform met de boodschap dat er alle ruimte moet worden geboden om te kunnen zeggen wat je wil, maar dat uitgangspunt brengt hij nu zelf aan het wankelen.

Vannacht werd een aantal Amerikaanse journalisten om onduidelijke redenen van Twitter afgegooid. Onder hen journalisten van The New York Times, The Washington Post en CNN, die Elon Musk en Twitter al langer kritisch volgen. Zij lijken te zijn geschorst omdat ze verslag deden van het verwijderen van een Twitter-account dat de bewegingen van Musks privévliegtuig volgde (@ElonJet). Het is onduidelijk of de schorsing tijdelijk is - wat Musk zelf suggereert - of voor altijd.

Beleid omgegooid

"Het bijzondere aan deze situatie is dat Musk eerder juist had aangegeven dat @ElonJet zou blijven bestaan en dat dat een signaal was dat er veel mocht", reageert Michael Klos, hij onderzoekt online vrijheid van meningsuiting aan de Universiteit Leiden. "Musk heeft dat beleid nu opeens omgegooid. Je krijgt heel sterk de indruk dat de keuzes van Musk worden gemotiveerd vanuit privéoverwegingen."

Volgens Musk maakten de journalisten zich schuldig aan 'doxing', het online zetten van privé-informatie zoals een huisadres of telefoonnummer. De journalisten hebben volgens hem realtime locatiegegevens gedeeld, "moordcoördinaten" in zijn woorden. Hij waarschuwt dat zijn familie hiermee in gevaar komt.

Maar volgens Paddy Leerssen, onderzoeker informatierecht aan de Universiteit van Amsterdam, was er op de verwijderde accounts geen sprake van doxing. Dat gaat namelijk over gevoelige persoonlijke informatie zoals een huisadres. Deze informatie was afkomstig uit openbare bronnen.

Twitter heeft niet alleen journalisten geschorst, maar ook actie ondernomen tegen Mastodon. Dat is een alternatief voor Twitter dat aan populariteit wint sinds Musk eigenaar is. Wie een link naar Mastodon wil delen op Twitter, krijgt de melding dat dit niet mogelijk is omdat de link "is aangemerkt als mogelijk schadelijk". Het officiële Twitter-account van Mastodon (@joinmastodon) is ook geblokkeerd.

"Bij het categorisch blokkeren van Mastodon-links zijn flinke vraagtekens te zetten", zegt Klos van de Universiteit Leiden. Dat komt namelijk neer op het tegenwerken van een concurrent door Twitter.

Arbitrair en labiel

Nadat Elon Musk eind oktober eigenaar werd van Twitter was het de grote vraag hoe hij zou omgaan met de regels op het platform. "Hij lijkt in toenemende mate arbitrair en labiel te handelen", concludeert Leerssen. "Je ziet nu wat er gebeurt als er iemand bij een machtig techbedrijf aan het roer komt te staan die geen consistent beleid voert en alleen z'n eigen belang probeert zeker te stellen."

Eerder liet Musk na een niet-representatieve peiling oud-president Trump terugkeren op het platform. Hetzelfde trucje gebruikte hij later nog eens om veel geschorste accounts te herstellen. Daarbij ging het om accounts die vanwege vaak meerdere overtredingen van de regels permanent waren verbannen.

Musks acties tegen de journalisten en Mastodon druisen ook in tegen zijn eigen kritiek op het handelen van Twitter voordat hij eigenaar werd. Zo liet Musk zich zeer kritisch uit over de maatregel van Twitter om een link te blokkeren naar een berucht artikel van The New York Post over president Bidens zoon Hunter tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020. Hetzelfde geldt voor het schorsen van president Trump na de Capitoolbestorming.

De Europese Commissie is bezorgd over Musks acties en waarschuwt voor sancties:

Moderatie is een van de moeilijkste taken van sociale media. De juiste keuze maken is vaak lastig, je kunt het haast nooit voor iedereen goed doen. Platforms als Twitter, maar ook bijvoorbeeld Facebook en Instagram (onderdeel van Meta) hebben in de loop der jaren allerlei regels en procedures opgesteld en kennis in huis gehaald in de vorm van medewerkers die zich specifiek hiermee bezig houden.

In hoeverre deze teams binnen Twitter nog goed functioneren, is onduidelijk. Sinds eind oktober zijn er duizenden medewerkers bij Twitter vertrokken.

Over exact zes weken, op 15 maart, kiezen we de leden van de Provinciale Staten. Nogal belangrijk, want zij kiezen vervolgens de leden van de Eerste Kamer. Dus: stem anders!  Goed nieuws in aanloop naar de Eerste Kamerverkiezingen. Rutte wordt kennelijk een beetje zenuwachtig van het verbond tussen GroenLinks en de PvdA waarmee ze in […]

Iedereen is tegenwoordig in de ban van het Klimaatakkoord, dat momenteel wordt doorgerekend door het PBL en het CPB (resultaten worden 13 maart gepubliceerd, vlak voor de Provinciale Staten verkiezingen). De meeste mensen zijn alweer vergeten dat we ook nog een Energieakkoord hebben. Dat werd gesloten in 2013, ook na maandenlang polderoverleg (destijds door 47 [...]

Het bericht Persbericht: Kosten energiebeleid volgend jaar al 1600 euro per gezin verscheen eerst op De Staat van het Klimaat.

‘We zijn er weer met een uitzending vol politiek nieuws!’ Vanuit een studio die erg veel weg heeft van de Op1-talkshowtafel worden de gasten aangekondigd. Het uitnodigingsbeleid doet eveneens denken aan dat van Nederlandse talkshows: als het over de Verenigde Staten gaat, schuift er een Amerika-deskundige aan en wanneer de oorlog in Oekraïne wordt besproken, krijgt een Oekraïense vluchteling de ruimte haar verhaal te doen. Het enige verschil is dat in Studio SGP de politieke duiding steevast wordt verzorgd door SGP-politici. Zo mag kamerlid Roelof Bisschop zijn eigen bijdrage in de Tweede Kamer duiden: ‘Ja Roelof, je bent erg kritisch hè, waarom?’

Bij het radicaalrechtse Forum voor Democratie gaan ze nog een stap verder met het in een journalistiek productiejasje gieten van partijpolitieke communicatie: naast het welbekende FvD journaal (waar partijkopstukken in een Nieuwsuur-setting joviaal aan een desk worden geïnterviewd), lanceerde Kamerlid Gideon van Meijeren in oktober een ‘reportage’ over ‘rioolratten op het Binnenhof’. ‘In de eerste aflevering confronteert Van Meijeren Hart van Nederland-journalist’ Merel van Eck,’ is te lezen op de site. Het filmpje zorgde voor een storm van verontwaardiging. De Nederlandse Vereniging voor Journalisten (NVJ) overweegt juridische stappen, Kamerleden, kabinetsleden en Amnesty International veroordeelden de actie en Kamervoorzitter Vera Bergkamp ging nadenken over een aanscherping van de regels in het gebouw.

Politici die zelf op sociale media ‘reportages’ maken, om vervolgens onderdeel te worden van een reportage om daar via sociale media weer een reactie op te geven. Een mediale mengelmoes waar voor de buitenstander moeilijk kaas van is te maken

‘De productiekwaliteit van bijvoorbeeld Studio SGP is dermate hoog dat het er voor de leek uitziet als een betrouwbare en objectieve show,’ zegt politicoloog Mariken van der Velden van de Vrije Universiteit. Dit kan een risico zijn, want een kwart van het (meest actief stemmende) electoraat is 65-plus en (dus) wat minder digitaal onderlegd, ‘en in zo’n programma is het nieuws wel gekleurd, net als de onderwerpen waarover ze spreken, dat is dus eigenlijk een vorm van misinformatie verspreiden.’ 

Infotainment

Politici die politiek nieuws over zichzelf op hun eigen kanalen brengen – waarbij ze zich graag hullen in de zweem van de objectiviteit van Nieuwsuur of EenVandaag maar dan zonder de bijbehorende lastige vragen – zijn een relatief nieuwe mengvorm.

Uiteraard laten politiek leiders zichzelf al jaren graag ‘interviewen’ door eigen mediakanalen, maar bij de traditionele ledenbladen is het publiek een duidelijke afgebakende groep die zichzelf reeds hebben gecommitteerd aan de partij. Juist door de digitale mogelijkheden van een breder – en dus ook nietsvermoedender publiek – bereiken, is het lijntje tussen ‘partijpropaganda’ en ‘misinformatie’ dunner geworden. Dit wijten aan ‘het internet’ alleen is te simplistisch. De lijn is dun geworden doordat deze van twee kanten is aangevreten: zowel de politieke communicatiekant, als de journalistieke kant.

Deze beiden kanten staan overigens niet altijd lijnrecht tegenover elkaar, maar vinden elkaar vaak ook door gedeelde belangen. Een goed voorbeeld van een politieke mediavorm die overloopt in een andere is het infotainment-genre.

Eind jaren tachtig zagen we al een mengvorm tussen traditioneel entertainment (talkshows, tabloids) en politiek nieuws. Het groeide uit tot een vast format: van The Daily Show tot aan Oprah Winfrey, maar ook ontbijtshows waarin politiek nieuws en politieke gasten worden gepresenteerd naast reportages over zwangere panda’s in het lokale dierenpark.

Als het uitkomt maken politici ook dankbaar gebruik van het infotainment-genre om zichzelf in de kijker te spelen als ‘leuk persoon’ in plaats van ‘effectief volksvertegenwoordiger’.

Anno 2023 zijn dergelijke formats ook in Nederland niet meer weg te denken. Als het uitkomt maken politici ook dankbaar gebruik van het infotainment-genre om zichzelf in de kijker te spelen als ‘leuk persoon’ in plaats van ‘effectief volksvertegenwoordiger’. Denk aan Caroline van der Plas (BBB) die in Chateau Meiland, Boerderij Van Dorst en Media Inside verscheen – en nooit te beroerd is om (net als collega-Kamerlid Thierry Baudet van FvD) de telefoon op te nemen voor ‘de bladen’. Iets waar premier Mark Rutte (VVD) in verkiezingstijd ook zijn hand niet voor omdraait.

‘Dat is niet per se iets van de laatste jaren,’ laat Story-hoofdredacteur Guido den Aantrekker weten. Toenmalig premier Jan Peter Balkenende nodigde hem al uit in het Torentje of in het Catshuis zodra er verkiezingen aankwamen: ‘“Story heeft het grootste publiek,” zei Balkenende dan met een olijke knipoog.’

Minder scherpe rolverdeling

Terwijl de entertainmentwaarde van politici en politiek zorgt voor alternatieve vormen van politiek nieuws, zijn de voorheen traditionele media tegelijkertijd steeds minder traditioneel.

In 2017 besloot BNNVARA op het laatste moment een documentaire over GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver toch maar niet uit te zenden toen naar buiten kwam dat de documentairemaker op het moment van draaien in dienst was van de partij.

De vermenging van journalistieke genres kan zorgen voor een minder scherpe rolverdeling tussen de ‘machthebbende’ en de ‘controleur’.

En vorig jaar ontstond discussie toen uit WOB-stukken bleek dat het campagneteam een dikke vinger in de VPRO-productiepap had gehad bij een documentaire over Sigrid Kaag (D66) in aanloop naar de verkiezingen. Uit de mails tussen de documentairemakers en het Haagse campagneteam bleek dat D66 zelf het thema mocht kiezen waarmee ze in beeld zouden komen. Ze kregen ook inzage in de montage en mochten mee overleggen over het tijdstip van uitzending.

Deze vermenging van journalistieke genres (hard en soft news) waarbij de politicus als ‘persoon’ in plaats van ‘functionaris’ wordt geportretteerd, kan in de praktijk dus zorgen voor een minder scherpe rolverdeling tussen de ‘machthebbende’ (politicus) en de ‘controleur’ (journalist).

Het verschil met infotainment – waarbij de politicus zelf actief op zoek gaat naar meer populaire entertainmentkanalen – is dat hier juist vanuit een journalistieke behoeftevervulling meer op zoek wordt gegaan naar de entertainmentwaarde in het politiek-functionele.

Het idee leeft immers bij diverse uitgevers en omroepen dat juist dit soort politieke portretten, maar ook videofragmenten van kissebissende politici en spannende items over wie de ‘troonopvolger’ is binnen een partij, is wat mensen willen zien. Het kan fijne kijk- en klikcijfers opleveren, maar, zo blijkt tegelijkertijd uit onderzoek, het zijn niet per se onderwerpen waar nieuwsconsumenten op zitten te wachten. In hun onderzoek It’s catchy but it gets you fucking nowhere laten journalistiekwetenschappers Tim Groot Kormelink en Irene Costera Meijer van de Vrije Universiteit zien dat kijkers zich bij sensationeel gepresenteerd politiek nieuws ‘gemanipuleerd in plaats van eerlijk geïnformeerd’ voelen.

‘De mensen die wij interviewden gaven aan dat ze wel klikken om “even te kijken waar de ophef over gaat”, maar dat zegt heel weinig over hun waardering ervoor,’ vertelt Groot Kormelink. De onderzoekers concluderen dat wat nieuwsconsumenten willen (geïnformeerd worden over hoe dingen werken en waarom) verschilt van wat politieke journalistiek vaak brengt (wie botst met wie).

Het risico bij deze mengvormen zit dus niet in een politicus die meedoet aan een spelshow, maar dat de journalistiek de politiek benadert als een spel (en spreekt in termen van winnaars en verliezers).

Agenda-setting

Hoewel sociale media (inclusief emoji’s) niet meer weg te denken zijn uit de politieke communicatie, hebben traditionele media de macht van de ‘agenda-setting’ wel behouden. Zij bepalen immers welke onderwerpen op sociale media belangwekkend genoeg zijn, en vervolgens welke onderwerpen dus verder worden bediscussieerd op diezelfde sociale media. ‘Traditionele media blijven de belangrijkste bron van politieke informatie,’ constateert Mariken van der Velden.

In de ‘reportages’ van Forum voor Democratie ziet Van der Velden deels een vorm van indirecte mediabeïnvloeding. Politieke partijen weten immers dondersgoed dat ze op sociale media een beperkt publiek hebben, en hengelen met spraakmakende inhoud vooral naar de aandacht van journalisten. ‘De meeste mensen kijken niet naar het vragenuurtje en zitten ook niet op Twitter, maar op het moment dat een fragment uit een zelfgeknipt filmpje of een tweet van een politicus in NOS Stories eindigt, boekt die partij resultaat.’

Bubbels

Sociale media kapen dus de aandacht van kiezers voor zover traditionele media dat toestaan en fungeren als springplank naar bredere aandacht in reguliere media. De impact van sociale media zelf op de nieuwsconsument wordt daardoor soms overdreven. Politicologe Van der Velden: ‘Er wordt te veel waarde toegekend aan klikgedrag. Zeker, mensen klikken op “10 redenen waarom”-verhalen, en redacties zijn druk aan het A/B-testen om te kijken wat “werkt”, maar hoe weten we nou precies waar mensen naar kijken, welke informatie ze krijgen? Is zo’n verhaal überhaupt wel echt gelezen en daarna besproken, en zo ja: hoe?’

‘Mensen zijn voor hun politieke kennis helemaal niet zo afhankelijk van sociale media.’

Het wordt steeds lastiger te bepalen in welke context nieuws aan de (digitale) keukentafel wordt besproken. Politiek nieuws wordt grotendeels gedeeld via appgroepen, maar juist hier kunnen onderzoekers niet meekijken in welke context (‘wat idioot dit!’ of ‘wat geweldig!’) dat wordt gedaan. Hooguit krijgen ze data over hoe vaak bepaalde artikelen zijn gedeeld, en hoe vaak erop is geklikt. Klikken en kijken zegt wellicht iets over de kwantiteit, maar dat is nog wat anders dan de kwaliteit. Oftewel: het feit dat er relatief veel mensen op sociale media zitten en daar veel politiek nieuws is te vinden, betekent niet dat sociale media dus onze politieke opinies beïnvloeden. Van der Velden: ‘Uit Israëlisch onderzoek komt naar voren dat mensen voor hun politieke kennis helemaal niet zo afhankelijk zijn van sociale media. Er is een angst voor “filterbubbels” die een heel electoraat beïnvloeden, maar het gaat vooral om relatief kleine groepen mensen die extreem luidruchtig zijn via sociale media, maar in de praktijk weinig effect hebben.’

Tenzij traditionele media er aandacht aan gaan besteden, voegt Van der Velden lachend toe: ‘Want ja, dan groeit het weer!’

Het bericht Wegwijs worden in de multimediale mengelmoes van politiek ‘nieuws’ verscheen eerst op Vrij Nederland.