Jager B.F. (48) uit Rijkevorsel toonde dinsdagavond tijdens de wedersamenstelling hoe hij in december van vorig jaar Ken Moons doodschoot in een veld in Rutten. De 31-jarige metaaldetectorist werd met één kogel geveld.

De Nederlandse premier Mark Rutte heeft een werkbezoek gebracht aan het kabinet van premier Alexander De Croo. Bij de foto’s van dat bezoek valt een pijnlijk foutje op: de vlag van Nederland hangt omgekeerd.

De derde golf komt eraan, volgens alle experts die het kabinet adviseren. “We moeten er alles aan doen om die zo klein mogelijk te houden”, aldus Rutte. Daarom kondigt het kabinet een rits nieuwe en strengere maatregelen aan. In de hoop dat we daarna weer wat verder terug kunnen naar normaal.  Het voornemen voor de […]

The post Waarschijnlijk avondklok van 20.30 tot 4.30 uur en meer maatregelen appeared first on Suksawat.

COVER BLOWN VOOR MEER LOON

Video

Donny Brasco, Point Break, The Departed, Fast and the Furious 1, 21 Jump Street, 22 Jump Street. Wat hebben ze ons veel gegeven, de stillen. En we weten niet eens wat ze eisen maar wij steunen het en zijn bovendien TEGEN RUTTE! Want hun werk vindt plaats in zware criminele milieus (ZOALS DE VVD) en behelst het "heimelijk verzamelen van bewijstlast" door het volgen van verdachten en het plaatsen van afluisterapparatuur. Het is ons even onduidelijk of �cht langdurig undercover werk hier nu ook onder valt, maar voor de vorm doen we van wel.

"De elf over het land verspreide eenheden van de dienst Observatie en Techniek (O&T) houden zich vanaf vandaag om beurten alleen nog bezig met bureauwerk. Daarmee willen ze hun eis voor een passend salaris en terugkeer van geschrapte vergoedingen kracht bij zetten." De rook- en spiegelboys voelen zich ernstig ondergewaardeerd. "Onze dienst valt onder specialistische ondersteuning/opsporing, maar we worden niet als zodanig beloond en gewaardeerd. We verdienen net zo veel als een agent die na de opleiding geen vervolgopleiding volgt."

Ze moeten zelfs hun eigen kleding kopen voor operaties. Het zijn net militairen. "Zo moeten O&T’ers soms kleding kopen die past bij hun situatie. Daar krijgen ze geen vergoeding voor. Even voorschieten en later declareren is onmogelijk omdat het om grote bedragen gaat. Bovendien zijn ze vaak undercover waardoor je ook niet even een betaalpas kunt trekken. Ook mag meer rekening worden gehouden met de hoge werkdruk en het praktisch altijd klaar moeten staan."

Ja, dames en heren politici, als we �nige kans willen maken tegen Nederland Narcostaat lijkt het gepast vergoeden van deze helden ons toch wel van belang.

Zwijgen en lappen is wat ons rest, leren we daags voor de Europese top aanstaande vrijdag.

Een schot voor onze boeg door de DUITS-ITALIAANSE AS DIE WE NOG ERGENS VAN KENNEN. Eerst even over dat corona-herstelfonds van 750 miljard euro dat ZE ook gewoon gaan gebruiken om hun reguliere economie te stutten. De eerste 500 miljard daarvan moet opgehoest worden door lidstaten, kost Nederland netto 21 miljard en dan betalen we per capita ook nog eens bijna twee keer zoveel als de Duitsers. De overige 250 miljard wordt onder het innovatieve financi�le middel genaamd Next Generation EU gezamenlijk geleend door lidstaten op de kapitaalmarkt. Daar was een naam voor maar die is ons even ontschoten. En daar bovenop komt dan nog een extra "trillion-euro long-term budget", wat dus een noodpakket is, vermomd als structurele EU-budgetverhoging.

En wir das volk moeten het allemaal maar tam slikken. In een dreigement boodschap een de frugale vier - Oostenrijk, Nederland, Zweden en Denemarken - zei Merkel: "It is important that what we now have as a recovery fund is massive, is something special and is not reduced to dwarf size. It is not possible to commit to every detail in advance, but it must be a special effort that makes it clear that Europe wants to stick together at this difficult time. There is a political dimension to this beyond the figures, and that is what the project must be measured against." Kortom: doen alsof de Noordelijke en Zuidelijke economie binnen 1 munt te verenigen zijn mag elke prijs hebben.

En de Alpenturkse premier Conte stond ernaast en vulde het aan met wat extra dreigementen. Als er geen steunfonds komt zou dat leiden tot de "destruction of the single market, which even for financially stronger countries would lead to the destruction of value chains and... would be bad for all." Merkel maakt duidelijk dat ze tijdens de Europese top aanstaande vrijdag en zaterdag met Itali� de handen ineen zal slaan om het gedaan te krijgen.

Nou, wij zouden er graag even op wijzen dat Itali� met 2.451,8 ton aan goudreserves, nog altijd de op twee na grootste goudreserve ter wereld heeft. Liquideer daar eens wat van anders. En dat hun netto koopkracht ook nog eens groter dan de onze omdat een FUCKING KWART VAN HUN ECONOMIE zwart en daarmee onbelast is.

LIVE Tweede Kamerdebat over de kwestie nu hier.

Update: Rutte "niet hoopvol" over het bereiken van een akkoord aanstaand weekend.
Update: Motie van wantrouwen tegen MARX FLUTTE DIE OP MOET RUTTE!!! door Wilders.

De Hiddster laat zich gelden!

Video

Off topic maar wel gewoon mooi

Frits Huffnagel is op televisie weer eens uit zijn vel gesprongen na kritiek op minister-president Mark Rutte. “Nieuw leiderschap? Wat nieuw leiderschap? De meeste mensen stemmen op Rutte!” Hij is een vaste gast in de SBS 6-programma’s HLF8 en Shownieuws: Frits Huffnagel. De VVD-prominent springt daar regelmatig in de bres voor het kabinetsbeleid en zijn […]

Het bericht Frits Huffnagel springt uit vel op tv na Rutte-kritiek: ‘Echt onzin!’ verscheen eerst op Mediacourant.nl.

Het lijkt erop dat de jaarlijkse tv-show The Roast ten dode is opgeschreven na het debacle met Famke Louise. Of is minister-president Mark Rutte ervoor te porren? “Dat zou hij denk ik wel doen.” Het wordt trekken aan een dood paard als Comedy Central besluit om tóch verder te gaan met The Roast na de […]

Het bericht Mark Rutte opvolger Famke Louise bij The Roast? ‘Zou hij wel doen’ verscheen eerst op Mediacourant.nl.

Wie iets wil begrijpen over hoe groot de vraag is naar de chipmachines van het Nederlandse ASML, hoeft eigenlijk enkel naar de bestellijst van het bedrijf te kijken. Die is met 40 miljard euro het dubbele van de jaaromzet. Een deel van die machines is bedoeld voor China, naar schatting meer dan vijftig stuks dit jaar. Hoe lang dat nog kan, is onduidelijk. De VS wil vergaande beperkingen opleggen als het gaat om deze leveringen.

Peter Wennink, ceo van ASML, is duidelijk: hij wil aan iedereen leveren, zegt hij vandaag in gesprek met de NOS. Dus ook aan China, ondanks de zorgen hierover in het Westen. "Wij zitten erin als zakenmensen, wij willen gewoon aan die klanten verkopen waar het volgens de wetgeving mag. Het is de politiek die de grenzen daarvan bepaalt."

Groeien zonder grenzen

Het praten over zulke grenzen is relatief nieuw. Veertig jaar lang kon de chipindustrie wereldwijd ongebreideld groeien. Wennink merkte vandaag tijdens de presentatie van de jaarcijfers van ASML op dat tot een paar jaar geleden er eigenlijk niet werd omgekeken naar de chipsector. Pas toen er tekorten ontstonden, kwam de sector hoog op de agenda te staan. Inmiddels wordt de chipindustrie beschouwd als essentieel in de geopolitiek.

Om die reden stond ASML ook op de agenda tijdens de ontmoeting tussen premier Rutte en president Biden in Washington, vorige week. De VS wil dolgraag de technologische opmars van China afremmen en ziet daarin een belangrijke rol weggelegd voor het Veldhovense bedrijf.

Wennink houdt zich op afstand van de politieke gesprekken. Hij vindt dat ASML vooral moet uitleggen wat er kan gebeuren bij exportrestricties voor handel met China. "Dus we moeten politici voorzien van dat soort informatie, aan beide kanten van de oceaan. Niet alleen in Den Haag, ook in Washington. Op basis daarvan moeten zij hun verantwoordelijkheid nemen."

Daarnaast benadrukt Wennink dat er sprake is van een wederzijdse afhankelijkheid tussen het Westen en China. "De wereld heeft China nodig, maar China heeft de wereld nog meer nodig", zegt hij. China is bedreven in de productie van minder geavanceerde chips. Voor de allernieuwste chips is het land alleen afhankelijk van landen als Taiwan en Zuid-Korea.

Over de Amerikaanse vrees dat de chipmachines die ASML levert weer chips kunnen produceren die terechtkomen in de Chinese militaire industrie, is Wennink helder: "Wat wordt gebruikt in militaire technologie zijn chips die tien tot twintig jaar oud zijn. Die hebben ze allang. Daar kunnen ze decennia mee vooruit." Verder komen de meest geavanceerde chips voor Chinese datacenters van westerse en veelal Amerikaanse chipfabrikanten, zo legt de topman uit.

Hoge muren

Op de vraag wat de consequenties zijn van eventuele exportmaatregelen, zegt Wennink dat dit volledig afhangt van hoe zwaar deze maatregelen zullen zijn. Als er 'hoge muren' worden opgeworpen, heeft dat volgens hem aanzienlijke gevolgen. "Dan zou het wel eens zo kunnen zijn dat onze automobielindustrie, of de chips die nodig zijn voor de energietransitie, dan niet meer beschikbaar zijn. Want die komen van de plek waar we dan een muur hebben opgetrokken."

Voorlopig denkt hij nog wel chipmachines aan China te kunnen leveren. "Maar wat er morgen gebeurt, weet ik niet. Dat is speculatie en dat laat ik graag over aan Rutte en Biden", zegt Wennink. Hij erkent dat ASML weet welke scenario's er worden besproken. "Maar die ga ik hier niet delen."

Eventuele beperkingen als het gaat om het leveren van chipmachines zullen hoe dan ook gevolgen hebben, ook voor ASML. Maar dat is volgens Wennink niet het belangrijkste. De vraag naar chipmachines blijft onverminderd hoog, benadrukt hij. "Natuurlijk raakt het ons. Maar gaat ASML failliet daardoor? In de verste verte niet. We gaan het wel regelen."

De Belgische premier De Croo heeft in een videobericht aan premier Rutte erkend dat er een fout is gemaakt met het tonen van de Nederlandse vlag. Bij een bezoek van Rutte gisteren aan het kantoor van de premier in Brussel hing op de achtergrond de Nederlandse vlag ondersteboven.

Zowel De Croo als Rutte deelde op Twitter een foto waarbij de omgekeerde vlag duidelijk achter hen te zien was. Het leidde tot commentaar van mensen op Twitter, waarbij sommigen suggereerden dat België hiermee steun uitsprak aan de boerenprotesten.

In zijn eerste bericht op Twitter over de ontmoeting benoemde De Croo de omgekeerde vlag nog niet, maar is de vlag wel duidelijk te zien:

De omgekeerde Nederlandse vlag wordt door meerdere protestbewegingen gebruikt als symbool van onvrede met de Nederlandse regering. De vlaggen doken onder meer op bij betogingen van de zogenoemde gele hesjes in 2018, bij demonstraties tegen de coronamaatregelen en het meest recent als steun aan de boeren vanwege de stikstofmaatregelen.

Politicus van oppositiepartij N-VA en voormalig staatssecretaris Theo Francken was een van de mensen die de fout opmerkten en daar verontwaardigd op reageerden. "Zelfs hun vlag correct hangen lukt niet", schreef hij op Twitter en ook BBB-fractievoorzitter Caroline van der Plas deelde de foto met de omgekeerde vlag.

In een openbaar videobericht aan Rutte dat hij deelde op zijn Twitter-pagina, gaat De Croo vandaag in op de blunder. Op de achtergrond staat de vlag nu wel met de goede kant omhoog. "Eén niet onbelangrijk detail: de Nederlandse vlag die hoort wel zo. Tot snel", zegt De Croo in de video.

De verkoop van ASML's chipmachines aan China staat op losse schroeven en tegen die onzekere achtergrond presenteert het bedrijf morgen de jaarcijfers. Het gaat goed met de Veldhovense high-techgigant, maar tegelijkertijd staan er dus miljarden op het spel.

Amerika wil dat Nederland vergaande restricties oplegt aan de export van chipmachines aan China. Voor de overheid is dit een soort balanceer-act. Ingewijden zeggen tegen de NOS dat het kabinet wil voorkomen dat een verbod te grote gevolgen heeft voor de hele chipindustrie, maar dat er tegelijkertijd begrip is voor de wens van de Amerikanen. Die willen er alles aan doen om de verdere technologische ontwikkeling van China te stoppen.

Premier Rutte zei vorige week, na zijn gesprek met president Biden in het Witte Huis, dat het verzoek van de Amerikanen om geen exportvergunning af te geven niet zo zwart-wit is. "Het ligt echt veel subtieler en preciezer en chirurgischer." Dit was een enigszins cryptisch commentaar, wat betekent dat het Nederlandse kabinet niet klakkeloos meegaat in het Amerikaanse verzoek.

In plaats van de botte bijl te hanteren, een algeheel verbod, wil men uitkomen op een exportverbod voor een aantal specifieke typen chipmachines.

Welke eisen de VS op tafel heeft gelegd in gesprek met Nederland, is onduidelijk. De gesprekken, die al langere tijd lopen, zijn in nevelen gehuld.

Vorig jaar oktober kwam Amerika met regels voor de eigen industrie, met restricties voor het kopen en produceren van geavanceerde chips en beperkingen voor Amerikaans personeel dat voor Chinese bedrijven werkt. Die maatregelen sloegen toen in als een bom bij de chipindustrie en er is nog veel onduidelijk. Ingewijden zeggen dat de analyse van de impact nog altijd gaande is.

Bezorgd over tekorten

De Nederlandse overheid vreest dat roekeloos uitgevoerde maatregelen grote gevolgen kunnen hebben voor ASML en de wereldwijde chipsector. De industrie heeft al twee jaar last van chiptekorten en een verregaand exportverbod kan die tekorten vele malen verergeren.

Zonder het letterlijk te benoemen, refereerde Rutte vorige week aan die chiptekorten. Er is volgens hem veel "overlap" in de gedachtegang van de Amerikanen en die van Nederland, zei hij in een gesprek met de NOS.

Ook hij vindt, net als de Amerikanen, dat voorkomen moet worden dat technologie gebruikt kan worden in Chinese defensietoepassingen. Maar daarnaast is hij bezorgd dat er tekorten ontstaan in allerlei productielijnen, net als in de coronaperiode, toen er bijvoorbeeld grote tekorten aan mondkapjes waren. "Dat geldt ook voor chips. Die zijn ook belangrijk, soms vrij simpele chips in de auto-industrie. Je wil niet dat die ketens van toeleveranties in gevaar komen."

Hoe ver de gesprekken nu precies zijn, is onduidelijk en de verwachting is dat Den Haag zal zwijgen over de gemaakte afspraken.

In de Tweede Kamer is het debat begonnen over de excuses die premier Rutte in december, namens de Nederlandse regering, heeft aangeboden voor het slavernijverleden.

Veel mensen waren blij met die excuses, maar er is ook kritiek. Bijvoorbeeld over de rommelige manier waarop ze tot stand kwamen en op de timing.

In het debat uitten de eerste sprekers vooral waardering voor de stap van het kabinet. Velen spraken van een historisch moment. Ook deelden Kamerleden lof uit voor de rol van Rutte. Die was aanvankelijk sceptisch over het aanbieden van excuses, maar heeft naar eigen zeggen een omslag in zijn denken doorgemaakt.

Een deel van de Kamer wil dat het fonds van 200 miljoen euro, dat het kabinet heeft aangekondigd voor "bewustwording", niet eenmalig maar blijvend is.

De PVV slaat in het debat een heel andere toon aan. Woordvoerder Bosma vroeg of de PvdA en de SP geen excuses moeten aanbieden voor hun medewerking aan het communisme, "een verschrikkelijke vorm van slavernij".

Het debat is met Rutte en de ministers Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en staat gepland van 11.00 tot 21.00 uur.

Het is live te volgen op NPO Politiek en Nieuws.

"De democratie staat op een kruispunt." Dat zei Gert-Jan Segers bij monde van de Kamervoorzitter bij zijn afscheid van de Tweede Kamer. De scheidend ChristenUnie-leider liet weten bezorgd te zijn over de polarisatie.

"Ofwel wij blijven met al onze onderlinge verschillen in staat tot politieke samenwerking, ofwel wij worden een rijk in verval", aldus Segers. "De keus is aan ons."

Na het voorlezen van Segers' afscheidsbrief had voorzitter Vera Bergkamp zelf nog wat vleiende woorden voor hem. Ze noemde het voetstuk waarop Segers bij zijn afscheid wordt geplaatst "terecht groot en hoog". "Betrouwbaarheid is een constante waarde in jouw kijk op het leven", zei Bergkamp.

Segers nam vandaag afscheid na tien jaar als Kamerlid. Zeven jaar daarvan was hij fractieleider. Anderhalve week geleden kondigde hij zijn vertrek uit de politiek aan. Dat besluit had Segers al genomen in oktober, maar kwam voor velen als een verrassing.

Meer tijd voor gezin

Segers wil meer tijd gaan besteden aan zijn gezin. Verder vindt hij het "ook gewoon heilzaam" om op een zeker moment plaats te maken voor een ander. Hij wist zijn partij, die vijf zetels heeft, twee keer in een kabinet te krijgen. Premier Rutte noemde hem "een anker" in de coalitie.

Wat de 53-jarige Segers hierna gaat doen, is nog niet duidelijk. Hij wil in elk geval een boek schrijven waarin hij terugblikt op tien jaar Kamerlidmaatschap.

De zetel die hij achterlaat, gaat naar Nico Drost. Die zat in 2019 al een paar maanden voor de ChristenUnie in de Tweede Kamer. Hij verving toen Stieneke van der Graaf, die met zwangerschapsverlof was.

Mirjam Bikker is vorige week gekozen als Segers' opvolger als fractievoorzitter. Zij is de eerste vrouw die deze functie voor haar partij vervult.

De oorlog in Oekraïne overheerst alles; Europa is bang voor escalatie en energie is nog steeds duur. Verder slaat er nog steeds stikstof neer in de Nederlandse natuur, moeten klimaatdoelen worden gehaald om de opwarming van de aarde tegen te gaan, en zijn er binnenkort verkiezingen. En dan is er nog de toenemende migratie.

Het zijn grote kwesties voor de Haagse politiek en dus belooft 2023 een spannend politiek jaar te worden.

Zo ongeveer het eerste punt op de agenda is het rapport van de gas-enquête. Eind februari komt de parlementaire enquête aardgaswinning Groningen met zijn conclusies, na de verhoren van gedupeerden, ambtenaren, politici en andere betrokkenen afgelopen najaar.

In de enquête kwam naar voren dat geld voor de Staat een belangrijke drijfveer was om de gaswinning lang voort te zetten. Ook erkende premier Rutte in zijn verhoor dat de ernst van de situatie in Groningen pas laat tot hem is doorgedrongen.

Val van kabinet-Rutte 3

Hoe hard de conclusies van de commissie worden, weten we niet, en ook niet wat daarvan de gevolgen zijn. Maar een parlementaire enquête is een zwaar instrument. De vorige (mini-)enquête over de toeslagenaffaire leidde tot de val van het kabinet-Rutte 3.

Een ander lastig politiek dossier is de migratie. Afgelopen jaar was het chaos in aanmeldcentrum Ter Apel, moest staatssecretaris Van der Burg bedelen om slaapplekken en liep de spanning op in de coalitie.

Niets wijst erop dat dat dit jaar anders wordt. In het voorjaar neemt de migratie naar Europa altijd toe en het Nederlandse systeem is nog niet aangepast. De wet die asielzoekers beter moet verdelen over het land is er voorlopig nog niet en de nareisbeperking die de coalitie had bedacht staat op losse schroeven.

Intussen zijn er niet wezenlijk meer opvanglocaties beschikbaar dan vorig jaar, toen er soms mensen buiten moesten slapen. Sterker nog, dit voorjaar gaat een aantal grote locaties dicht, omdat het contract afloopt.

Het is vooral aan de coalitie om hier iets op te bedenken, maar tot nu toe was er alleen een vrijblijvend gesprek vorige week in het Catshuis. Na de Provinciale Statenverkiezingen op 15 maart willen de betrokken partijen verder praten, als de asielinstroom weer op gang komt.

De coalitiepartijen zijn onderling verdeeld. VVD en CDA willen graag de instroom beperken. VVD-leider Rutte heeft zijn fractie verzekerd ernaar te gaan kijken, maar inperking ligt gevoelig bij D66 en ChristenUnie.

Die laatste twee zijn het dan weer met elkaar oneens over arbeidsmigratie. De ChristenUnie wil meer reguleren en mikt op een richtgetal, terwijl D66 erop hamert dat arbeidsmigranten hard nodig zijn vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. "Als het kabinet ergens over valt, dan is het migratie", klinkt het hier en daar.

Tractoren en hooibalen

Een thema dat ook sterk is verbonden met de verkiezingen is stikstof. Den Haag stelt dit jaar de reductiedoelen vast en voor de zomer moeten de provincies bedacht hebben hoe ze de doelen gaan halen. Of en hoe een provincie mee wil werken, wordt beïnvloed door de samenstelling van het provinciebestuur. Met andere woorden: zonder bereidwillige provincie kan Den Haag weinig tot stand brengen. Daarin zit voor de landelijke politiek een belang van de Statenverkiezingen.

Intussen komt het kabinet nog met een aanpak voor piekbelasters (bedrijven die veel stikstofneerslag veroorzaken op plekken waar dat niet de bedoeling is). Doel is om zo snel stikstofruimte te creëren, maar onduidelijk is nog hoe concreet dat plan wordt.

Wel lijkt het haast onvermijdelijk dat er onrust ontstaat met als ultieme vraag wie er gedwongen moet stoppen. Alles wat lijkt op 'doorpakken', zo is de vrees, leidt tot tractoren en hooibalen op ongewenste plekken. Voor het kabinet is dat een onaantrekkelijk vooruitzicht.

En dan is er nog de spagaat op het ministerie van Landbouw. Terwijl VVD-stikstofminister Van der Wal er druk op wil houden, wil de kersverse ChristenUnie-Landbouwminister Adema juist de agrarische sector erbij houden. Dat staat op gespannen voet met haast maken. Al met al genoeg ingrediënten om van stikstof ook dit jaar een heet hangijzer te maken.

Bodem van de schatkist

Waar voorlopig niemand (in het openbaar) zin in heeft, is praten over de oplopende financiële tekorten. Toch moet daar de komende tijd over worden nagedacht, omdat de bodem van de schatkist steeds meer in zicht komt. Bekend is dat VVD meer ziet in bezuinigen en D66 en ChristenUnie meer in lastenverzwaringen. Hoe de partijen dat willen oplossen en om welke bedragen het gaat, is nog niet duidelijk.

Dat komt vooral doordat nog niet bekend is is hoe groot de klap wordt, onder meer doordat de kosten van het energieplafond niet vaststaan. In het voorjaar moet de coalitie (in meer of mindere mate) kleur bekennen want dan komt het kabinet met de Voorjaarsnota. Daarmee kan de lopende begroting worden bijgesteld.

Het stemhokje

Maar voor het zover is, zijn er eerst op 15 maart de verkiezingen voor de Provinciale Staten. In Den Haag wordt daarbij uitgekeken naar de nieuwe samenstelling van de Eerste Kamer. De zetelverdeling vloeit voort uit de vers gekozen Provinciale Staten. Je kunt dus zeggen dat in het stemhokje wordt bepaald hoe de Eerste Kamer eruit komt te zien.

Het duurt nog even voor de kiezer mag stemmen, maar de peilingen voorspellen niet veel goeds voor de coalitie. VVD, D66 en CDA staan op flink verlies, alleen de kleinste partner ChristenUnie is stabiel in zetelaantal. Oppositiepartijen BBB en JA21 staan juist op flinke winst.

De coalitie heeft nu al geen meerderheid in de Eerste Kamer, en moet dus per onderwerp steun zoeken bij andere partijen als GroenLinks en PvdA op links of JA21 op rechts. Mogelijk wordt het na de verkiezingen lastiger om meerderheden te vinden, en moet er dus vaker (of meer) water bij de wijn worden gedaan. En dat heeft invloed op de slagkracht van een coalitie.

Genoeg problemen dus, en dan zijn andere belangrijke kwesties als het klimaat, het lage vertrouwen in de politiek, het woningtekort en de toenemende polarisatie nog niet eens aan bod gekomen. Om nog maar te zwijgen over wat er onverwacht op Den Haag zal afkomen.

Nederland levert twee lanceerinrichtingen van het Patriot luchtafweersysteem en een aantal raketten aan Oekraïne. Ook komt er training voor het gebruik van de lanceerinrichtingen. Dat staat in een brief van minister Ollongren van Defensie aan de Tweede Kamer.

Daarnaast gaan 65 militairen van het Korps Mariniers tot april in totaal 400 Oekraïense militairen trainen. Dat gebeurt in het Verenigd Koninkrijk.

Nederland geeft hiermee gehoor aan de dringende oproep van president Zelensky om betere luchtafweer te leveren tegen de Russische aanvallen met raketten en drones op Oekraïense steden en de energievoorziening. "Het is een politiek signaal richting Rusland dat het kabinet vastbesloten is de steun aan Oekraïne voort te zetten", schrijft Ollongren.

Bijdrage

Dinsdag maakte premier Rutte na een bezoek aan president Biden in Washington duidelijk dat Nederland samen met de Verenigde Staten en Duitsland Patriot-raketten wil leveren aan Oekraïne. Hij sprak over een "substantiële bijdrage", maar gaf verder geen details. De Tweede Kamer steunt dit voornemen, zo bleek gisteren.

Nederland heeft in totaal drie Patriot-luchtafweersystemen. Een vierde Patriot is er als reserve. Het systeem kan helikopters, bemande en onbemande vliegtuigen en ballistische en kruisraketten neerhalen van een hoogte tot 20 kilometer en een afstand van 60 kilometer.

Een Patriot-systeem bestaat uit een radar, een vuurleidingscentrale en meerdere lanceerinrichtingen. Van die laatste levert Nederland er dus twee. "We kunnen het missen", zegt de minister. "Het is ontzettend belangrijk om Oekraïne nu te helpen. Onschuldige mensen worden getroffen en je moet doen wat je kunt."

De minister benadrukt dat Nederland nog steeds genoeg Patriots heeft om de NAVO-taken uit te voeren.

Premier Mark Rutte deelt niet de vrees van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) dat compensatie voor slachtoffers van de toeslagenaffaire nog tot 2030 gaat duren. Dat zei hij vandaag bij zijn wekelijkse persconferentie na afloop van de ministerraad.

Ook ziet hij geen reden om het systeem aan te passen in een poging de compensatie sneller te laten verlopen. "Wat je ziet is dat het ontzettend belangrijk is dat je niet alles omgooit om te gaan versnellen, want dan gaat het vertragen. Dat zeg ik niet alleen, dat zeggen ook de Rekenkamer en allerlei andere deskundigen."

2030

De VNG zei woensdag bij Nieuwsuur te vrezen dat het nog jaren zal duren voordat gedupeerden van de toeslagenaffaire volledig gecompenseerd zijn. "Als je heel nuchter kijkt, dan ga je echt richting 2030 voor ze duidelijkheid hebben", zei bestuurder Peter Heijkoop. Gemeenten ondersteunen toeslagenouders die nog niet gecompenseerd zijn, en hebben daar volgens Heijkoop dus hun "handen vol" aan.

"Ik laat die inschatting even bij de VNG", zegt Rutte. "Wij hebben echt een ander beeld daarvan. We denken ook dat het langzamerhand eerder sneller dan trager gaat door alle maatregelen die genomen zijn. Er wordt met man en macht aan gewerkt, het is uiterst complex en iedereen wil zo snel mogelijk duidelijkheid geven."

Landurig proces

Het aanvragen van compensatie is nu een langdurig en complex proces. Na een korte beoordeling kregen gedupeerden al een compensatie van 30.000 euro. Wie denkt recht te hebben op meer, krijgt een uitgebreidere integrale beoordeling. Dat proces kan tot 2026 duren, verwachten de gemeenten. Daarna is de kous nog niet af: gedupeerden die denken dat ze nog niet genoeg gecompenseerd zijn kunnen daarna nog door naar de Commissie Werkelijke Schade.

Het versimpelen van dat systeem is geen optie, zei Rutte vandaag op de persconferentie. "Iedere keer onder morele druk de systemen omkeren, werkt eerder vertragend dan versnellend. Dat is al bij de toeslagenaffaire en Groningen (bij de afhandeling van de aardbevingsschade, red.) gebleken."

'Geen prioriteit verloren'

De toeslagenaffaire draait om duizenden ouders die door de Belastingdienst onterecht werden bestempeld als fraudeur. Drie jaar geleden vertelde premier Rutte na een bijeenkomst met een paar honderd van die ouders hoe hij tot tranen toe geroerd was door de verhalen van de gedupeerden.

Een jaar later diende het kabinet-Rutte III zijn ontslag in, nadat de parlementaire ondervragingscommissie naar de toeslagenaffaire harde conclusies trok over hoe de politiek de kwestie had aangepakt. Het kabinet beloofde toen een "ruimhartige vergoeding" voor de gedupeerden, en Rutte schreef aan de Tweede Kamer dat genoegdoening voor de toeslagenouders "de hoogste prioriteit" had.

Nu, twee jaar later, is dat proces nog steeds volop gaande. Maar de kwestie heeft - ondanks alle andere crises - geen prioriteit verloren, zei Rutte. "Er zijn ook andere problemen, maar dat zal er nooit toe leiden dat de focus ook maar een seconde af zal gaan van Groningen en de toeslagen."

"Alles is erop gericht het zo snel mogelijk te doen. Met de 30.000 euro-regeling is er een stap gezet, maar er moet nog heel veel gebeuren. We willen allemaal dat het zo snel mogelijk gaat. Er zijn inmiddels 1500 mensen mee bezig. Er is bij het aantreden van dit kabinet een staatssecretaris benoemd die daar fulltime mee bezig is. Naast de Douane is het de belangrijkste klus die er ligt."

De strengere regels voor het uitrijden van mest door boeren gaan al in op 1 maart. Daarmee komt het kabinet tegemoet aan kritiek van de Europese Commissie op het Nederlandse mestbeleid.

Nederlandse boeren hebben al jaren een uitzonderingspositie om meer mest te mogen uitrijden dan boeren in andere landen. Nederland kreeg lang toestemming om van de regels af te wijken, maar de Commissie maakte vorig jaar duidelijk daarvan af te willen omdat ons land de doelen op het gebied van waterkwaliteit niet haalt: er komt een overgangsperiode, waarin de Nederlandse boeren steeds minder mest mogen uitrijden. In 2026 moeten de regels voor Nederland hetzelfde zijn als in de meeste andere landen.

Bufferzones

Minister Adema ging er tot nu toe van uit dat er dit jaar nog weinig hoefde te veranderen, en dat de eerste echte aanpassingen pas volgend jaar zouden ingaan. Zo werden boeren bijvoorbeeld nog niet verplicht om dit jaar al bufferzones in te stellen die niet mogen worden bemest.

Maar Brussel nam daar geen genoegen mee en vond dat het kabinet dit jaar al concrete stappen moest zetten. Zo niet, zou de uitzonderingspositie van de Nederlanders boeren mogelijk in één klap verdwijnen.

Adema zei na afloop van het kabinetsberaad dat hij bij het uitvoeren van de eerdere wensen van de Europese Commissie wilde "aansluiten bij de agrarische bedrijfspraktijk en daarbij een inschatting had gemaakt" hoe dat dan moest. Hij benadrukte dat hij daarbij ook rekening had gehouden met de wensen van de Tweede Kamer.

Inschatting niet goed

Maar die inschatting is niet goed uitgepakt, erkende hij. Adema snapt dat het voor "veel boeren een negatieve dag" is. De Europese Commissie had het liefst gezien dat de eerste maatregelen al op 1 januari van dit jaar zouden ingaan. "Maar dat halen we niet en we gaan het nu doen per 1 maart 2023."

Ook premier Rutte noemde de afweging achteraf fout: "Maar het is een zoektocht: je maakt afspraken, vervolgens kijk je hoe je betrouwbaar bent voor Brussel en hoe je het op een manier doet die voor de boeren enigszins te behappen is." Ook hij vindt de gang van zaken voor de boeren heel vervelend, omdat die nu minder tijd hebben om hun bedrijfsvoering aan te passen dan ze hadden gedacht.

Er was al een compensatieregeling voor boeren die last hebben van het afbouwen van de uitzonderingspositie. Adema zei dat hij bekijkt of daar nu nog meer boeren bij moeten komen.

Er moet binnen de overheid een serieuze gedragsverandering komen als het gaat om het openbaar maken van overheidsdocumenten. Dat zegt de voorzitter van het net nieuw ingestelde Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI), Ineke van Gent in Nieuwsuur. Ze is geschrokken van de manier waarop de overheid informatie moeilijk openbaar maakt.

"Het duurt te lang en het lakken is een soort topsport geworden binnen de overheid. Daar moeten we mee ophouden. Dat defensieve gedrag willen we aanpakken", zegt Van Gent, die vindt dat de overheid de grenzen van de wet oprekt. "Zijpaadjes om iets maar niet openbaar te hoeven maken. Je ziet het wantrouwen tussen burger en overheid toenemen. Niet langer duiken, maar transparant zijn."

Sleutelfiguren

Het adviescollege is ingesteld als onderdeel van de Wet Open Overheid (Woo), de wet die burgers toegang moet geven tot overheidsdocumenten. Vandaag bood het ACOI zijn eerste advies aan: alle werkgerelateerde chatberichten van ministers, staatssecretarissen, bestuurders en hoge ambtenaren, moeten worden opgeslagen.

Van Gent, jarenlang Kamerlid voor GroenLinks en nu burgemeester van Schiermonnikoog, zegt dat al het werkgerelateerde berichtenverkeer centraal en automatisch in een digitaal archief terecht moet komen. Het college noemt berichten van "sleutelfiguren" in het openbaar bestuur van blijvende waarde, ook voor toekomstig historisch onderzoek. Berichten van hoge ambtenaren moet de overheid tijdelijk opslaan, bijvoorbeeld vijf of tien jaar.

Sms'jes

Aanleiding zijn de ten onrechte gewiste sms'jes van premier Mark Rutte. "Zoals hij het deed, kan niet. Dat moet echt anders. Smoesjes en geitenpaadjes kunnen niet meer. Heldere afspraken en heldere regels en het aan de achterkant goed organiseren."

Van Gent maakt daarbij onderscheid tussen sleutelfiguren en andere medewerkers. "Omdat het ook overzichtelijk moet blijven. Het gaat om relevante informatie die goed toegankelijk moet zijn als je daar om vraagt", zegt Van Gent.

Het valt haar op dat bestuurders het vooral hebben over problemen en niet over oplossingen. "Laten ze hun energie steken in oplossingen. Het is helemaal niet zo moeilijk. We zijn echt op dat punt aanbeland. Kijk naar de toeslagenaffaire, de democratie is erbij gebaat."

Geen van de partijen in de Tweede Kamer is optimistisch over de staat van de democratie, de rechtspraak en het oordeel dat burgers hebben over de overheid. Dat bleek tijdens het Kamerdebat over 'de staat van de rechtsstaat'.

De moeizame afwikkeling van de toeslagenaffaire is voor verschillende Kamerleden daar het duidelijkste voorbeeld van.

"Het is precies drie jaar geleden dat Rutte en Hoekstra in gesprek gingen met de toeslagenouders. Er werd zelfs een traan gelaten", zei SP-Kamerlid Leijten. "En gisteravond horen we in Nieuwsuur dat de afwikkeling nog tot 2030 gaat duren."

Op initiatief van voormalig PvdA-Kamerlid Arib besloot de Kamer in 2021 elk jaar de balans op te maken over de rechtsstaat. Vandaag was de eerste keer. Directe aanleiding was de toeslagenaffaire en de tienduizenden gedupeerde ouders en kinderen. Maar centraal stond ook de vraag: wat mogen burgers van een zorgvuldige overheid verwachten, en krijgen zij dat ook?

Voor veel mensen voelt contact met de overheid of instanties als een uitputtende strijd, zegt CDA-Kamerlid Van Dijk. Zij schetst het beeld van burgers die hun recht proberen te halen en pas na jaren procederen de uitspraak krijgen.

"En dan is die zo ingewikkeld dat je hem niet begrijpt en voel je je dom", zegt Van Dijk. "Bij de overheid leeft een gebrek aan inlevingsvermogen."

VVD-Kamerlid Ellian noemde het ministerie van VWS dat blijft procederen om bepaalde stukken niet openbaar te maken. "Dat is geen fraai beeld." Volgens Ellian kiest de overheid te vaak de gang naar de rechter tegen haar eigen burgers. "Zij verdwalen in een brij van procedures."

Leijten wil in de wet vastleggen dat de overheid moet handelen naar de 'algemene beginselen van behoorlijk bestuur'. Dat betekent dat burgers altijd fatsoenlijk moeten worden behandeld en dat wetten of regels dat nooit in de weg mogen staan.

"Het gaat mis bij het kabinet, als leider van de verschillende ministeries die het beleid uitvoeren", zei zij. Ook PvdA en GroenLinks willen de afspraak met het kabinet dat beleid nooit hardvochtig mag uitpakken. De ChristenUnie wil dat de overheid de burger weer gaat zien als mens en niet als klant. Denk wil in de wet vastleggen dat de overheid stopt met selecteren op afkomst of nationaliteit.

De PVV heeft een andere analyse. De Nederlandse rechtsstaat heeft gebreken omdat "de elites de instituties in handen hebben", zegt Kamerlid Bosma. Hij protesteerde tegen een "steeds breder wordende roep om maatregelen tegen andersdenkenden".

Bosma is het oneens met de oproep van D66-leider Kaag tot meer "openlijk verzet tegen rechts-extremisten en complot-populisten". Hij vindt dat de gevestigde politiek zo mensen buitensluit. "De kloof zal daardoor alleen maar dieper worden en de haat groter. Want wie bepaalt wat een complottheorie is en wat niet?"

De meeste Kamerleden zijn het er wel over eens dat een onrechtvaardige en afstandelijke overheid leidt tot burgers die hun vertrouwen verliezen of zelfs afhaken. Daar komt de financiële ongelijkheid nog bij. Maar of dit ook leidt tot een groeiende groep burgers die extreme acties op touw gaat zetten, daar zijn de meningen over verdeeld.

"Zo'n bestorming van het Capitool in de VS of het parlement in Brazilië, dat is hier niet aan de orde", zegt JA21-leider Eerdmans. "We hebben een paar meelopers, maar die gaan dat echt niet doen."

Hij wijst op het laatste rapport van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Daarin wordt gesproken van tientallen extremisten die met complottheorieën het vertrouwen in de democratische rechtsorde willen ondermijnen.

D66 verwijst ook naar een rapport, dat van inlichtingendienst de AIVD. Kamerlid Sneller: "Er zijn inderdaad heel veel afgehaakte Nederlanders die niet extremistisch worden. Maar over de harde kern moeten we niet doen of het normaal is." Eerdmans vindt dat D66 het overdrijft.

Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) wil een duidelijk onderscheid maken tussen de kleine groep die uit onvrede de rechtsstaat wil ondermijnen en burgers die zich ondanks hun boosheid nog steeds inzetten voor de samenleving. "Ik zou hen geen afhakers willen noemen, want dat zijn ze niet."

Ze verzekerde de Kamer dat het kabinet bezig is met verbeteringen. "Ik ben ervan overtuigd dat we een overheid hebben die het beste met de burgers voorheeft. Maar goede wil is geen garantie tegen onrecht."

Bruins Slot zei verder dat "de reparatie" van de overheid nog veel inspanningen zal vragen.

Alle werkgerelateerde chatberichten van ministers, staatssecretarissen, bestuurders en hoge ambtenaren, moeten worden opgeslagen. Dat adviseert het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) aan minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. Iedereen moet kunnen nagaan welke afwegingen de overheid maakt en het is belangrijk voor de geschiedschrijving, staat in het advies.

"Toegang tot overheidsinformatie is een essentieel recht voor iedereen én noodzakelijk om de democratie beter te laten werken", zegt voorzitter Ineke van Gent van het ACOI. Zij was jarenlang Kamerlid voor GroenLinks en is nu burgemeester van Schiermonnikoog.

Van Gent: "De wet gaat pas leven als de hoogste gezagsdragers het belang van openbaarheid en een goede informatiehuishouding erkennen. Daarom staat in ons advies: dit is geen corvee, dit is chefsache."

Het adviescollege werd vorig jaar ingesteld en komt nu met zijn eerste advies. Aanleiding voor dat advies was het Kamerdebat in mei vorig jaar over premier Rutte die op grote schaal sms-berichten verwijderde van zijn mobiele telefoon. Dat had hij nooit mogen doen, constateerde de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed in oktober.

Niet meer zelf doen

Nu is het nog zo dat kabinetsleden en hoge ambtenaren zelf moeten selecteren welke berichten belangrijk zijn en ze dan handmatig moeten kopiëren naar een digitaal archief. Dat moet anders, vindt Van Gent.

De opslag moet centraal en automatisch gebeuren en gelden voor al het werkgerelateerde berichtenverkeer. Berichten van hoge ambtenaren moet de overheid tijdelijk opslaan, bijvoorbeeld vijf of tien jaar.

Appjes en sms'jes van bewindslieden en bestuurders moeten voor altijd worden opgeslagen en gearchiveerd. De berichten van deze "sleutelfiguren" in het openbaar bestuur zijn van blijvende waarde, ook voor toekomstig historisch onderzoek, staat in het advies.

Als het aan het ACOI ligt, wordt de nieuwe werkwijze vanaf volgend jaar bij de hele overheid ingevoerd.

De geschiedenis herhaalt zich. Net als drie jaar geleden heeft de Nederlandse chipmachinemaker ASML een hoofdrol in een groot geopolitiek steekspel tussen de VS en China. Vandaag bezoeken premier Rutte en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken het Witte Huis en daar staat het bedrijf als onderwerp op de agenda.

De inzet is hoog. Amerika wil ASML's handel met China vergaand beperken. De verkoop van de gewilde chipmachines aan China - 2,7 miljard euro en daarmee goed voor 15 procent van de jaaromzet - is in gevaar. Dit is onderdeel van een groter plan waarmee Amerika China niet alleen op achterstand wil houden, maar eigenlijk wil voorkomen dat het land zich überhaupt verder technologisch kan ontwikkelen, niet in de laatste plaats op militair gebied.

ASML mag van de Nederlandse regering, onder druk van de VS, nu al niet de allernieuwste machines (EUV, wat staat voor Extreem Ultraviolet) verkopen aan China. Daarmee worden de meest geavanceerde computerchips gemaakt. De VS wil nu een stap verdergaan en ook al jaren bestaande verkoop van wat oudere machines (DUV, Deep Ultraviolet) verbieden die China nu al op grote schaal gebruikt.

Over dit doel van de Amerikanen wordt al tijden onderhandeld. Het ligt daarbij zó gevoelig, dat er in Den Haag amper hardop over wordt gesproken. Het gaat hier immers om ASML, een kroonjuweel van de Nederlandse én Europese economie. Besluiten daarover worden niet lichtzinnig genomen.

ASML speelt volgens Rutte geen "dominante rol" in het gesprek in het Witte Huis. Het zal, zo zei hij vrijdag in de wekelijkse persconferentie, allereerst gaan over de "stabiliteit in dit deel van de wereld", verwijzend naar de oorlog in Oekraïne. Daarnaast wordt er uit het overleg zelf geen 'akkoord' over de exportrestricties verwacht. ASML wilde vandaag niet reageren op het bezoek van Rutte.

Een optelsom

Tegelijkertijd moet ASML als agendapunt zeker niet worden onderschat, zegt handelsspecialist Rem Korteweg van Instituut Clingendael. Het is volgens hem een optelsom: er wordt al tijden achter de schermen druk over gesproken en er zijn over en weer bezoeken geweest. "Kijkend naar de choreografie van deze ontmoeting maakt het voor mij als buitenstaander heel evident dat dit de climax is naar het oplossen van de puzzel."

Dat zit zo: Amerika heeft niet alleen de medewerking van Nederland nodig, maar ook die van Japan. Waar ASML monopolist is op het gebied van de allernieuwste machines, is dat niet zo op het gebied van machines die al jaren worden verkocht. Japan is ook op die markt actief.

En laat de Japanse premier nou vorige week donderdag bij Biden zijn langs geweest. "De stoel in de Oval Office is in feite nog warm van het bezoek van de Japanse premier en nu komt Nederland. Zo'n bezoek is de kers op de taart", zegt Korteweg. Rutte en Biden zullen niet onderhandelen, schat hij in. "Dergelijke ontmoetingen op topniveau worden helemaal voorbereid, er wordt weinig aan het lot overgelaten."

Korteweg denkt daarnaast dat Nederland, in ruil voor medewerking, extra Amerikaanse bestellingen voor ASML in het vooruitzicht worden gesteld. Als compensatie voor het wegvallen van omzet uit China. De VS wil, net als Europa, nieuwe fabrieken gaan bouwen om meer productie op het eigen continent te krijgen.

Onduidelijkheid blijft

Daarnaast zijn details van de exportrestricties zoals die er mogelijk komen van groot belang. Anders gezegd: hoe groot is straks de schade?

De inschatting is dat Rutte zich vandaag niet in het openbaar zal uitlaten over ASML. Wanneer er dus meer duidelijkheid komt, is maar de vraag. Voor ASML is dit een zeer onzekere situatie. Er staan miljarden op het spel. Volgende week presenteert de chipmachinebouwer de jaarcijfers. Dan zal het naar verwachting voor het eerst sinds het bezoek van Rutte aan Biden uitgebreider ingaan op de donkere wolken die boven het bedrijf hangen.

Rutte: 'Als bijdrage van NL helpt zijn we bereid'

Rusland: Tanks naar Oekraïne is ‘bevestiging vooraf geplande oorlog tegen Moskou’

Het tekort aan betaalbare huizen is een schijnprobleem. We hebben zowel de technologie als de hulpbronnen om huizen voor ver onder de 100.000 euro te bouwen. Het heersende regime-Rutte heeft dan weer wat minder aandacht voor de mensenrechten van de eigen inwoners. Dat zien we onder meer bij het brute optreden tegen demonstranten die zich …

Hoe het tekort aan betaalbare huizen op te lossen is, met winst Lees meer »

Het bericht Hoe het tekort aan betaalbare huizen op te lossen is, met winst verscheen eerst op Visionair.

Ook al wordt er vaak niet naar gehandeld, de democratie heeft zich zo vanzelfsprekend in ons denken genesteld dat het bepaald een verrassing is om een boek Vechten voor democratie te zien heten, zoals dat van Ewoud Kieft.

Is het in Nederland zo beroerd gesteld dat er om de instandhouding van de democratie gevochten moet worden? Je zou denken dat de democratie levend genoeg is, gezien de aanhoudende polarisatie. De democratie zorgt ervoor dat we het over zo ongeveer alles niet met elkaar eens mogen zijn, geheel overeenkomstig de definitie van Kieft: democratie is recht doen aan verschillen en conflicten.

De veelstemmigheid over de veelheid aan crises (klimaat, oorlog, migratie, toeslagen...) loopt het gevaar over te gaan in kakofonie.

Buiten het democratische spel om zijn veel ruwere, gepolariseerdere en fellere politieke mores ontstaan die de grenzen van het toelaatbare tarten.

Toch is het nog niet zo’n gekke gedachte dat er gevochten zou moeten worden voor de democratie. Hoe vanzelfsprekender de democratie, des te gevoeliger ligt het als we daar slordig mee omgaan.

Wanneer premier Rutte zijn sms-berichten niet met de Tweede Kamer wil delen, wordt dat ‘ondemocratisch’ genoemd. Dat klinkt slap, bijna hulpeloos, op het zielige af. ‘Ondemocratisch’ is gepruttel, geen taal van een oppositie.

Hoe feitelijk juist ook, ‘ondemocratisch’ is als kwalificatie hier niet krachtig genoeg. We zijn inmiddels ongenadiger taal gewend. Want buiten het democratische spel om zijn veel ruwere, gepolariseerdere en fellere politieke mores ontstaan die de grenzen van het toelaatbare tarten. Daar weten Geert Wilders, Thierry Baudet en hun assistenten in de Kamer alles van.

Deze politici blijken ook sympathie te hebben voor een veel internationalere bedreiging voor de democratie: de steeds groter wordende club autocratische politieke leiders in landen als Rusland, China, Belarus, Hongarije, India en Turkije. De democratieën beginnen uit te dunnen.

Het verontrustende is dat die autocratische leiders helemaal niet in democratie geloven, die niet serieus nemen als iets dat goed zou zijn voor hun land en voor de ontplooiing van hun burgers.

Ze doen alsof die burgers ook niet om democratie geven, en er niet geschikt voor zouden zijn. Democratie zou veel te veel werk zijn, te moeilijk ook. Almaar moeten kiezen, almaar ergens iets van moeten vinden.

De mensen in de landen van die leiders zijn niet zo verschillend van elkaar, die willen eenheid en saamhorigheid, en hebben behoefte aan een ‘sterke leider’.

In Frankrijk heeft 48 procent van de mensen daar nu ook behoefte aan, in Duitsland 33 procent, en in Engeland 50 procent, schrijft Ewoud Kieft. Dat zijn cijfers, afkomstig uit het boek The People vs. Democracy van politicoloog Yascha Mounk, om even kippenvel van te krijgen. Of zouden ze met ‘sterke leider’ ook mensen als Merkel, De Gaulle en Churchill kunnen bedoelen? Laten we het hopen.

Het bericht De behoefte aan een sterke leider groeit verscheen eerst op Vrij Nederland.

Het woord crisis is in 2022 sterk aan inflatie onderhevig geraakt, constateerde professor Beatrice de Graaf in het radioprogramma Kelder & Co. Ze kwam tot deze conclusie in haar onderzoek naar crisisbesef van 1800 tot nu, neergepend in het afgelopen september verschenen essay Crisis!

‘Het is een soort hockeystickdiagram. Er werd af en toe wel over crises gesproken, aan het begin van de negentiende eeuw, in het midden van de negentiende eeuw, na de Eerste Wereldoorlog. En dan ineens zie je vanaf 2000, 2001, het gebruik van het woord crisis toenemen. Dat is aan inflatie onderhevig. Alles is nu een crisis. Neem de Schipholcrisis. Die is verschrikkelijk voor de passagiers in de rij, maar het is geen nationale crisis.’

De asielcrisis leest – net als de Schipholcrisis, de stikstofcrisis en de woningcrisis – eerder als een aangekondigd fiasco.

‘Er komt wel veel bij elkaar nu,’ ziet ook politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden. ‘Dat is ook deels te verklaren door structurele tekorten. Veel capaciteit is wegbezuinigd. Dat was geen kwestie van een dalende vraag, er was gewoon minder geld om uit te geven.’

Onder de kabinetten Rutte werd immers flink gesneden, met bezuinigingspakketten van € 14,4 miljard (Rutte I), 12 miljard (Rutte II), 4 miljard (Rutte III) en 0,5 miljard (Rutte IV). In diverse sectoren – onderwijs, zorg, defensie – klonk geregeld de kreet ‘visieloos bezuinigen’, omdat met het budgettair snijden ook specifieke ambtelijke kennis verloren ging. Kennis die niet zomaar weer met een tijdelijke financiële injectie kan worden teruggekocht.

Harmonicabeleid – ferme stappen zetten als er crisis is maar direct bezuinigingen inboeken zodra de druk van de ketel is – is niet alleen iets van de kabinetten-Rutte.

Betalen we nu de prijs van jarenlang kortetermijnbeleid? ‘Laten we niet te bijziend zijn,’ waarschuwt bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht Paul ’t Hart, 2022 is immers niet het eerste jaar waarin meerdere crises tegelijkertijd spelen, en we hebben ook niet met de eerste asielcrisis te maken. ‘In 1994 hadden we ook een asielgolf, onder andere van Tamils. Ook toen schoot de opvangcapaciteit compleet tekort en was iedereen geschokt door ellendige taferelen van hulpeloze mensen in lekkende legertenten in Ermelo. Mede naar aanleiding hiervan werd het Centraal Opvang orgaan Asielzoekers (COA) opgericht.’

Het moest centraler, gecoördineerder, geplander. Harmonicabeleid – ferme stappen zetten als er crisis is maar direct bezuinigingen inboeken zodra de druk van de ketel is – is volgens ’t Hart dus niet iets van alleen de kabinetten-Rutte, maar een terugkerend patroon in een aantal beleidssectoren.

Wisselingen aan de top

Naast bezuinigen volgens het harmonica-principe is er volgens Kutsal Yesilkagit, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Leiden, een specifiek Nederlandse ontwikkeling die kortetermijnpolitiek in de hand werkt, namelijk de reorganisatie van de (top)ambtenarij. Zo werd in 1995 de Algemene Bestuursdienst gecreëerd.

Het idee was dat topambtenaren niet te lang op dezelfde plek zouden moeten blijven zitten, zodat de verkokering tussen departementen – een veelgenoemde klacht in de jaren zeventig en tachtig – teniet zou worden gedaan. ‘Daar zat natuurlijk wel wat in, maar wat we daarvoor hebben teruggekregen, is een aantasting van het langetermijngeheugen van het ambtelijk apparaat,’ aldus Yesilkagit.

Topambtenaren zitten tegenwoordig tussen de drie en zeven jaar op hun post alvorens door te stromen naar een andere post binnen een ander ministerie of daarbuiten. ‘Soms gaan ambtenaren al na twee jaar op zoek naar hun volgende functie. Net op het moment dat ze een beetje doorhebben hoe de hazen lopen op zo’n ministerie dus. Hierdoor erodeert het institutioneel geheugen van zo’n organisatie.’

Resultaat: het kortetermijnperspectief van bewindspersonen is langzamerhand ook dat van de topambtenaren geworden. ‘Ministeries moeten het algemeen belang dienen, maar door de wisselingen aan de top zijn er geen langdurige netwerkrelaties meer met de sector waar die ministeries beleid over maken.’

Hierdoor hebben ambtenaren ook minder zicht op wat er precies gebeurt in de maatschappelijke sectoren waarvoor ze beleid moeten maken. Voor maatschappelijke en economische belangenbehartigers is het lastiger geworden om duurzame relaties aan te gaan met de overheid. Vaste aanspreekpunten zijn immers verdwenen. Pogingen om de verschillende belangen alsnog bij elkaar te krijgen, zijn deels terug te zien in het ontstaan van ‘tafels’ (zoals de klimaattafel en de Schipholtafel).

Het verwateren van de ambtelijke dienstbaarheid richting het algemeen belang is volgens Yesilkagit ook goed te zien in de rolopvatting van de ambtelijke top. ‘Die is toch wel gericht op het “uit de wind houden” van de minister, en dus ook veel reactiever van aard. Als je bezig bent met de vraag “overleeft de minister deze mediastorm”, dan ben je niet bezig als hoeder van de wet en van het algemene belang op de lange termijn.’

De route van wetgeving

Ook bepaalde politieke ontwikkelingen zorgen ervoor dat kortetermijndeals onvermijdelijk worden. Zo heeft de huidige regering geen meerderheid in de Eerste Kamer. ‘Zelfs als een voorstel redelijk in elkaar zit, kan het lastig zijn het door de Eerste Kamer te krijgen,’ constateert politicoloog Tom Louwerse. Er zullen dan vooraf inhoudelijke toezeggingen moeten worden toegevoegd om een meerderheid te krijgen, ‘en dat maakt de route van wetgeving nog ingewikkelder dan die al is. Een wet goed in elkaar zetten is een langdurig proces, en bij urgente problemen is het ook niet altijd een voor de hand liggende route.’

Deals moeten niet alleen met coalitiepartijen worden gesloten, maar ook met bijvoorbeeld de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Die is sinds de decentralisaties in het sociale domein weer een enorme onderhandelingspartner. Bij die operaties uit medio jaren tien kregen de gemeenten er veel taken bij, maar werd er tegelijkertijd gekort op de beschikbare budgetten. Dat laat het gemeentelijk veld zich geen tweede keer gebeuren, dus wordt er nu voor iedere meter gevochten als het kabinet hervormingen in het sociaal domein wil doorvoeren,’ ziet bestuurskundige ’t Hart.

‘Het is natuurlijk niet goed dat je als politicus pas wat minder rigide te werk durft te gaan als je iets een crisis noemt.’

Daarnaast heeft de overheid veel uitvoerende taken uitbesteed aan het maatschappelijk middenveld en aan commerciële partijen, die net als de gemeenten intensief lobbyen in de media en bij het parlement op het moment dat zij hun belangen in het geding zien komen door strategische koerswijzigingen van het kabinet. ‘Alles bij elkaar zorgt dat voor veel stroperigheid en hindermacht, waardoor problemen van bestaande werkwijzen niet tijdig worden aangepakt en er allerlei “uitvoeringsincidenten” ontstaan, die dan weer tot crises worden bestempeld,’ aldus ’t Hart. Het reactieve en defensieve patroon wordt op deze manier ook in de hand gewerkt.

Moedig

Overigens is met dit alles niet gezegd dat crisismaatregelen altijd matig bestuur opleveren. Denk bijvoorbeeld aan wat het ministerie van Sociale Zaken en de Sociale Verzekeringsbank tot stand hebben weten te brengen tijdens de coronacrisis: de Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor behoud van werkgelegenheid (NOW-regeling), die werkgevers financieel ondersteunde zodat ze werknemers in dienst konden houden en daarmee ons land voor een diepe recessie wist te behoeden. Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Wouter Koolmees (D66) toonde moedig politiek leiderschap toen hij de noodregeling in de Tweede Kamer verdedigde.

Koolmees legde uit dat zo’n ‘grofmazige regeling’ onvermijdelijk was, wilde je het doel ervan – het land aan de gang houden – bereiken. ‘Daarmee brak hij bewust met het patroon van steeds grotere fijnmazigheid, waardoor wet- en regelgeving steeds complexer worden voor burgers en bedrijven, en moeilijker uit te voeren voor publieke dienstverleners,’ aldus ’t Hart. ‘Dit soort moed om dat in de Kamer te verdedigen, zie je alleen in crisistijd.’

‘Het is natuurlijk niet goed dat je als politicus pas wat minder rigide te werk durft te gaan als je iets een crisis noemt,’ zegt crisisantropoloog Bart Klijnsma. De oplossing zit volgens hem in het loslaten van al die fijnmazige controlemechanismes. Want veel crises blijken het resultaat van beleidskeuzes. Degenen die die keuzes maakten, geven de gevolgen van hun eigen handelen het stempel ‘crisis’.

Dit handelen kan deels worden verklaard door bepaalde ambtelijke en bestuurlijke ontwikkelingen, maar tegelijkertijd zijn de handelingen desalniettemin op zichzelf staande politieke keuzes die worden gemaakt. In plaats van een elementaire politieke en maatschappelijke discussie over de stroperigheid en ondoorzichtigheid van het bestuur, wordt de politieke keuze gemaakt over te gaan tot kortetermijnoplossingen die neerkomen op schijnoplossingen. Welke dat zijn, inventariseren we in het volgende – en laatste – deel van dit drieluik.

Het bericht Hoe alles tegenwoordig een crisis heet verscheen eerst op Vrij Nederland.

‘Bij elk besluit dat je neemt, zijn er heel veel mensen die waarschuwen voor de risico’s van zo’n besluit. En toch moeten we in de politiek besluiten blijven nemen,’ zei premier Mark Rutte (VVD) afgelopen zomer zelfverzekerd. Hoewel journalisten van NRC hem vroegen te reflecteren op hoe de asielcrisis een gevolg was van zijn eigen beleid, was voor zelfreflectie weinig ruimte. Zeker, ‘besturen is ook fouten maken,’ volgens Rutte, maar het was nu vooral zaak de boel op te lossen. ‘Er is meer doorzettingsbevoegdheid nodig,’ en dus werd de asielcrisis uitgeroepen tot een nationale crisis met dito bevoegdheden. De veiligheidsregio’s werden ingeschakeld.

‘Het begon met de vraag of ze konden helpen met de opvang van Oekraïners,’ herinnert crisisantropoloog Bart Klijnsma zich. Daarna kwam vanuit Den Haag het verzoek ook te helpen met de opvang van asielzoekers en vlak daarna met het bevorderen van de doorstroom.

Klijnsma, die crisistrainingen geeft aan onder meer burgemeesters en ziekenhuizen, zag iets bijzonders gebeuren. ‘Hier werd dus een crisisorganisatie ingezet op normaal beleid, en dat past helemaal niet. De veiligheidsregio’s zijn namelijk ingericht om het hoofd te bieden aan fysieke pats-boem-scenario’s: neerstortende vliegtuigen, ontploffende vuurwerkfabrieken, grote branden, dat werk. Niet om doorstroom van asielzoekers te bevorderen, dat is een taak die ligt bij het Centraal Orgaan Asielzoekers (COA), provincies en gemeentes.’

Een taak waar veiligheidsregio’s niet op zijn uitgerust, maar die ook niet langer kon worden uitgevoerd door het COA zelf door gebrek aan middelen en mensen.

Al snel werd duidelijk dat ook de veiligheidsregio’s de beloofde opvangplaatsen niet konden leveren. Door een gebrek aan locaties, personeel, aannemers en materialen om locaties om te bouwen lukte het slechts tien van de vijfentwintig veiligheidsregio’s om zich aan de afspraken te houden, meldde NRC.

Als we te rade gaan bij experts – asieladvocaten, bestuurskundigen en juristen – is de conclusie opvallend eensgezind: de crisis in de asielopvang had voorkomen kunnen worden als de regering van de vorige had geleerd.

Buffercapaciteit

Zeven jaar geleden kreeg Nederland – net als omringende EU-landen – te maken met een plotse toestroom van asielzoekers. In 2015 kwamen er in totaal 56,9 duizend asielzoekers en nareizigers in Nederland aan, van wie ruim veertig procent uit het door oorlog geteisterde Syrië.

Het asielsysteem was niet berekend op deze toename en liep vast. Er moest opvang bijkomen en dus besloot toenmalig staatssecretaris Klaas Dijkhoff (VVD) om – zonder overleg – een opvang voor 1.400 vluchtelingen te realiseren in het 150 inwoners tellende dorp Oranje. Het zorgt voor woede in het dorp, onrust bij gemeenten en Haagse verlegenheid. Om herhaling te voorkomen, vroeg de regering daarom de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) na te denken over een ‘toekomstbestendig systeem voor de opvang van asielzoekers’ en de huidige structuur onder de loep te nemen.

Het adviesrapport Pieken en dalen wond er in 2017 geen doekjes om. Volgens de adviseurs is het hoog tijd dat politiek Den Haag erkent ‘dat eens in de zoveel tijd meer asielzoekers dan gebruikelijk naar Nederland komen.’ Er is buffercapaciteit nodig zodat tijdelijke pieken in asielaanvragen door bijvoorbeeld oorlogen kunnen worden opgevangen en verwerkt. Ook moeten gemeenten meer worden betrokken bij het realiseren van meer kleinschalige opvang. Grote centrale opvangplekken maken het niet alleen voor asielzoekers lastiger te integreren in de samenleving, de locaties vormen op zichzelf ook een heikel politiek punt bij lokale bewoners.

Zelf gecreëerde crisis

De regering legde het advies niet alleen naast zich neer, maar deed precies het tegenovergestelde. Buffers waren geldverspilling. Elke bestede belasting euro moest verantwoord worden. ‘Er is vervolgens zwaar bezuinigd op de IND en het COA. Locaties zijn gesloten en het personeelsbestand is afgebouwd, dus dan is het logisch dat als je meer aanvragen krijgt, je die niet kunt opvangen,’ constateert advocaat Tom de Boer, gespecialiseerd in migratierecht. Het systeem werd niet beschermd tegen de effecten van schommelingen in asielaanvragen, maar er juist op gebaseerd. Minder asielaanvragen betekende minder budget.

Een rapport van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum, gebaseerd op onderzoek door de Universiteit Groningen, waarschuwde in 2020 voor dit systeem: ‘Het is kwetsbaar in termen van een schijn van oneigenlijke beïnvloeding door een gebrek aan inzicht in productiegegevens, wensdenken en gebrek aan transparantie.’ Oftewel: het systeem is gevoelig voor politiek wensdenken en dito politiek gekleurde prognoses.

‘In de coronacrisis was er een lagere inschatting, maar dat was met de toenmalige reisbeperkingen natuurlijk logisch. Hoewel je op je klompen kon aanvoelen dat dit een tijdelijke situatie was die weer zou veranderen, is het gebruikt om nog meer af te schalen,’ aldus De Boer. Hij spreekt dan ook van een ‘zelf gecreëerde politieke crisis’, want het is niet zozeer de hoeveelheid aanvragen die zorgt voor een verstopping, maar de al eerder ontstane achterstand die rap oploopt bij een stijging in aanvragen.

‘De pleister van voorkomen dat mensen op straat kwamen, zorgde er juist voor dat mensen bij Ter Apel buiten sliepen.'

Want hoewel er in 2022 (tot en met oktober) 38 duizend asielzoekers binnenkwamen en tijdens de Syrië-oorlog in piekjaar 2015 maar liefst 63 duizend, stonden er in 2022 bijna net zoveel asielzoekers in de wachtrij als in 2015 (180 minder om precies te zijn).

Wachtkamers voor de wachtkamer

Ambtenaren niet uitrusten met de middelen en mensen die nodig zijn om hun wettelijke taken uit te voeren, is geen crisis in de klassieke zin van het woord, maar levert wel een crisissituatie op. Om te voorkomen dat asielzoekers buiten moesten slapen, werden er – met behulp van de Veiligheidsregio’s – tijdelijke locaties geregeld. Door het sturen op opvang werden er weer nieuwe problemen gecreëerd. ‘Eerst zaten ze in een tent, toen weer in een sporthal dus de overheid had op een gegeven moment geen idee wie nou precies waar zat,’ vertelt Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk. Mensen wilden niet meer in een bus stappen naar een noodlocatie want ze wilden zich graag laten registreren in Ter Apel, en kozen ervoor om – ondanks beschikbare noodopvang – buiten bij Ter Apel te slapen.

‘De pleister van voorkomen dat mensen op straat kwamen, zorgde er juist voor dat mensen bij Ter Apel buiten sliepen. Daarnaast zorgde het voor een nieuw probleem dat we voorheen niet hadden: mensen werden niet geregistreerd.’ Omdat mensen ook vanuit Ter Apel werden doorgestuurd zonder registratie, werden de noodlocaties een tussenwachtkamer.

‘Verschillende kabinetten doen steeds alsof alles onverwacht komt en onbeheersbaar is, een crisis die hen overkomt.'

Daarnaast ontstond er door gebrek aan huisvesting een nieuw soort opvangcentra: ‘Die vallen wel onder de noemer “huisvesting” maar zijn eigenlijk weer een wachtkamer. En zo creëer je wachtkamers voor de wachtkamer van de wachtkamer,’ aldus Van der Linden.

Framen

Wat de asielcrisis gemeen heeft met de andere crises die Nederland plotsklaps lijken te teisteren, is dat het niet heel lastig is om de oorzaak aan te wijzen: die ligt bij het maken (of juist niet maken) van politieke keuzes. Experts twijfelen dan ook of je in die gevallen eigenlijk wel kunt spreken van een crisis.

‘Verschillende kabinetten doen steeds alsof alles onverwacht komt en onbeheersbaar is, een crisis die hen overkomt. En dat is in het geval van de huidige asielcrisis echt niet zo,’ constateert Karin Geuijen, onderzoeker migratiebeleid aan de Universiteit Utrecht. Dat het probleem wordt gezocht in aantallen asielaanvragers ziet ze als ‘blaming the victim’ en wijst erop dat bij het asielbeleid ‘steeds weer opnieuw naar de korte termijn’ wordt gekeken.

‘Natuurlijk weet je nooit precies hoeveel aanvragen er wanneer komen, maar dat is een kwestie van marges. Het niet willen aanbrengen van buffers door geen locaties beschikbaar te hebben en onvoldoende personeel is een politieke keuze om niet voorbereid te zijn. Dat is eerder een kwestie van niet willen dan van niet kunnen.’

Ook crisisantropoloog Bart Klijnsma is kritisch op de politieke neiging kwistig rond te strooien met de term crisis. ‘Het staat buiten kijf dat we te maken hebben met maatschappelijke problemen – asiel, stikstof, wonen – die urgent zijn en opgelost moeten worden. Maar het is simpelweg niet de bedoeling dat je het uitvoeren van regulier beleid in een crisisorganisatie gaat plaatsen, want die is daar niet voor bedoeld.’

Universitair docent Geuijen spreekt dan ook liever van een organisatievraagstuk in plaats van een crisisvraagstuk. ‘Als je gaat praten in termen van crisis – met beelden van mensen die buiten slapen in Ter Apel, paniek vanuit het Rijk, gemeentes die zich “overvallen voelen”, bussen die rondrijden met asielzoekers – dan heeft dat politieke gevolgen.’

Geuijen stelt dat het framen van de tekorten in de asielopvang als een crisis, ervoor zorgt dat het beeld ontstaat dat Nederland wordt overvallen en overspoeld door asielzoekers. Dat beeld bepaalt dan ook in welke termen er politiek en maatschappelijk over wordt gediscussieerd. De oplossing wordt vrijwel automatisch gezocht in het tegengaan van de instroom. ‘Terwijl al veel wordt ingezet op tegenhouden. De Europese grensbewaker FRONTEX moest het tijdens de vorige asielcrisis van 2015 nog doen met 142 miljoen euro, het budget was afgelopen jaar gestegen naar 754 miljoen euro.’

Bezwerende werking

Of en wanneer er wordt gesproken in termen van crisis, is volgens crisisantropoloog Klijnsma deels ook een gevolg van een wisselwerking tussen media en politiek. ‘In mijn trainingen gebruik ik vaak het voorbeeld van de vorige asielcrisis van 2015. Er was al maanden sprake van een verhoogde instroom, maar pas toen de foto rondging van het verdronken driejarige Syrische jongetje Aylan in de Turkse branding, werd er gesproken in termen van crisis.’

Wetenschappers spreken van een ‘crisificatie van de politiek’. Deze term werd oorspronkelijk gebruikt om aan te duiden hoe de Europese Unie zichzelf steeds meer organiseert op basis van crisissituaties en daarbij ook haar werkingssfeer steeds verder oprekt. Hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht Paul ’t Hart ziet ook in de Nederlandse politiek crisificatielogica ontstaan. ‘Dat is in de loop van de kabinetten Rutte echt in zwang geraakt: media, belangengroepen en Kamerleden bestempelen lastige maatschappelijke vraagstukken of controversieel overheidsoptreden als een crisis, en vervolgens gaat het bestuur ze ook als dusdanig behandelen, met vaak geïmproviseerde reacties.’

Opvallend hierin vindt hij het de laatste jaren toenemend gebruik van ‘aankondigingsretoriek’. ‘De crisis wordt benoemd en de reactie krijgt de vorm van “een pakket maatregelen ter grootte van…” – en dan volgt er een fors geldbedrag. Dat grote financiële gebaar heeft een symbolische, bezwerende werking: “We zien het, en we doen er alles aan – kijk maar eens.”’

'De politiek-bestuurlijke aandacht gaat steeds meer uit naar datgene waar het hardst over geroepen wordt.'

De bestuursstijl wordt daarmee reactiever, aldus ’T Hart. ‘Al die aandacht en al dat geld voor “crises” overschaduwt voor je het weet dat waar Nederland ooit heel goed in was en een hele infrastructuur voor heeft opgebouwd: toekomstgericht denken, ontluikende vraagstukken tijdig signaleren en toekomstbestendig beleid ontwikkelen.’

Dit betekent volgens ’t Hart niet dat de analyse niet wordt gemaakt. ‘Professionals op de werkvloer van de uitvoering signaleren nog steeds wat ze aan nieuwe uitdagingen zien ontstaan. Maar de politiek-bestuurlijke aandacht gaat steeds meer uit naar datgene waar het hardst over geroepen wordt. Dan volgen er geïmproviseerde maatregelen, die nogal eens onbedoelde effecten sorteren, bijvoorbeeld als bij de rechter blijkt dat ze op gespannen voet blijken te bestaan met wet- en regelgeving.’ Zo ook in de asielcrisis.

Onverantwoord

In een poging om de instroom te beperken, zette het kabinet ‘een rem op de gezinshereniging’. Want, zo schreef staatssecretaris Van der Burg aan de Tweede Kamer, ‘de schrijnende en onhoudbare situatie in Ter Apel vraagt om directe oplossingen.’

Een hele asielstop was ‘wegens internationale verdragen’ volgens het kabinet niet mogelijk, maar volgens datzelfde internationaal recht is het beperken van gezinshereniging dat evenmin. En dus oordeelde de voorzieningenrechter in Haarlem begin december dat er geen wettelijke basis is voor deze nieuwe maatregel voor het beperken van gezinshereniging. Die is niet alleen in strijd met de Nederlandse Vreemdelingenwet, maar ook met twee bepalingen in de Europese Gezinsherenigingsrichtlijn.

Een uitspraak die vlak voor Kerst – 22 december – werd bevestigd. Precies wat advocaat Tom de Boer, die Vluchtelingenwerk bijstond in deze zaak, ook verwachtte. ‘Wat ik heel kwalijk vind, is dat als je als overheid zelf een crisis veroorzaakt, hiermee de minimumnormen voor opvang schendt en die schending gaat gebruiken om de rechten van diezelfde asielzoekers nog verder in te perken.’

Het structureel laten aankomen op een uitspraak van de rechter en tegen beter weten in met beleid komen dat in strijd is met internationale wet- en regelgeving noemt De Boer ‘onverantwoord’. ‘Zeker als het gaat om een kwetsbare groep in een kwetsbare situatie. Asielzoekers zijn volledig afhankelijk van de overheid, kunnen en mogen niet zelf voorzien in hun onderhoud. Zij lijden in de opvang nu al schade door toedoen van de overheid, zo heeft de rechter vastgesteld. Daar voeg je schade aan toe als je over hun rug een proefproces gaat voeren over het recht op gezinshereniging, met beleid waarvan alle experts vooraf zeggen dat het op juridisch drijfzand is gebaseerd.’

Migratieonderzoeker Karin Geuijen wijst erop dat juist het niet zo strikt beperken van de rechten van asielzoekers aantoonbaar voordelen heeft. Zo mochten Oekraïense vluchtelingen na aankomst direct op zoek naar een baan en mochten ook hun kinderen direct gebruikmaken van onderwijsvoorzieningen. Momenteel heeft 83 procent van de Oekraïense vluchtelingen een baan en 66 procent van de leerplichtige kinderen gaat naar school. ‘Daar is ook geen crisisretoriek. De opvang is een gedoe, zeker, maar geen crisis. Dat verschil in benadering en beleid is echt opvallend,’ aldus Geuijen.

Het idee dat alleen Oekraïense vluchtelingen ‘echte’ vluchtelingen zijn, houdt volgens haar geen stand als je naar de cijfers kijkt. ‘Bijna zeventig procent van de asielzoekers komt uit landen waar je niet naar teruggestuurd kan worden omdat het er te gevaarlijk is, zoals Afghanistan, Iran, Syrië en Jemen.’

Zowel Geuijen als advocaat Tom de Boer wijzen erop dat het inperken van mogelijkheden en rechten bij asielzoekers maatschappelijke schade toebrengt. Geuijen: ‘Twee groepen vluchtelingen krijgen nu een totaal andere start. Oekraïners zijn grotendeels aan het werk, leren de taal en bouwen een netwerk op, terwijl de rest van opvanglocatie naar opvanglocatie wordt gesleept.’

Een deskundige observatie die ook (wederom) niet onopgemerkt bleef in de rechtszaal: het Hof oordeelde in de week voor Kerst dat er sprake was van een onrechtvaardige en ongelijke behandeling tussen Oekraïense asielzoekers enerzijds en de overige asielzoekers anderzijds, omdat de eerste groep fundamenteel beter wordt behandeld. Hiermee maakt de overheid zichzelf niet alleen gevoelig voor schadeclaims, maar schuift tegelijkertijd een probleem naar voren wat onherroepelijk gaat zorgen voor een nieuwe crisissituatie.

Het asielbeleid is een schrijnend voorbeeld maar, zo blijkt uit een inventarisatie, niet het enige. De verschillende crises die Nederland rijk is, blijken een symptoom van politiek handelen. Hoe dit handelen eruitziet, leest u in het volgende deel. In het derde en laatste deel laten we zien hoe dit tot uiting komt op andere beleidsterreinen.

Het bericht Hoe Nederland met plakbandjes bij elkaar wordt gehouden verscheen eerst op Vrij Nederland.

Duitsland gaat Leopard 2-tanks aan Oekraïne leveren. Dat melden diverse Duitse media, waaronder het persbureau DPA en Der Spiegel. Ook andere landen zouden toestemming krijgen om de tanks, die van Duitse makelij zijn, aan Oekraïne te geven. De officiële aankondiging van het besluit is naar verluidt morgen.

Oekraïne vraagt al lange tijd om de tanks, in de hoop de Russen daarmee te kunnen terugdringen. Onder meer Polen en Finland hebben eerder al gezegd de tanks te willen leveren. Omdat de tanks door Duitsland zijn geproduceerd, hebben de landen toestemming nodig van de Duitse bondskanselier Scholz.

Duitsland was lange tijd terughoudend met de levering van zwaarder materieel uit vrees voor escalatie van de oorlog. De laatste dagen is intensief overleg geweest tussen Duitsland en de Verenigde Staten, schrijft Der Spiegel.

Abrams

De Amerikaanse regering overweegt op haar beurt ook een "significant aantal" Abrams-tanks te leveren aan Oekraïne, meldt persbureau AP na berichtgeving van The Wall Street Journal. Een officiële aankondiging van de levering zou later deze week kunnen volgen, zeggen Amerikaanse overheidsfunctionarissen tegen de krant.

Afgelopen tijd werd de druk op Duitsland om toestemming te geven voor de levering van de Leopard 2-tanks opgevoerd. Polen diende vandaag een officieel verzoek in bij Duitsland om een aantal eigen Leopard-2 tanks naar Oekraïne te mogen sturen. De Poolse premier Morawiecki zei onlangs dat ook zonder toestemming van Duitsland overgegaan zal worden tot levering. Die toestemming lijkt er nu dan toch te zijn.

's Werelds beste tanks

De Leopard 2 wordt gezien als een van 's werelds beste tanks en is in Europa in grote getale aanwezig. Ook Spanje, Griekenland, Denemarken en Finland maken gebruik van de Duitse tank.

Het Nederlandse kabinet zei vorige week bereid te zijn mee te betalen aan Leopard 2-tanks die andere landen naar Oekraïne sturen. Nederland bezit zelf geen Leopard 2-tanks, maar leaset er achttien van Duitsland. Vandaag zei premier Rutte tegen internationale media in Brussel dat Nederland die tanks eventueel kan kopen en aan Oekraïne kan geven. Als het zinvol zou zijn om dat samen met andere landen te doen, is het kabinet bereid dat te overwegen, aldus de premier.

'Zeer welkome aanvulling'

President Zelensky zegt in totaal 300 tanks nodig te hebben. Frans Osinga, hoogleraar oorlogsstudies bij de Nederlandse Defensie Academie, zei gisteren tegen Nieuwsuur dat de Europese landen vijftig tot tachtig Leopard-2 tanks bij elkaar zouden kunnen brengen. Osinga noemde dit een "zeer welkome aanvulling voor Zelensky".

Als de tanks daadwerkelijk naar Oekraïne gestuurd worden, kan het volgens Osinga nog weken of zelfs maanden duren voordat ze operationeel zijn. "Er moet een bemanning van vier personen per tank opgeleid worden, maar ze moeten ook leren om als eenheid te opereren. Daarnaast moet er een onderhouds- en logistieke operatie worden opgezet. Daar gaat veel tijd mee gemoeid."

Kort na de Russische inval in Oekraïne klonk uit Noord-Europa eensgezind de wens om lid te worden van de NAVO. Finland en Zweden wilden onder invloed van de Russische dreiging hun jarenlange neutraliteit opheffen. Maar aan die eensgezindheid komt nu mogelijk een einde. Nu de Turkse president Erdogan heeft laten weten een Zweeds NAVO-lidmaatschap voorlopig niet te zullen steunen, laat Finland de mogelijkheid open desnoods alleen door te gaan.

Dat laat de Finse minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto weten in een interview met de Finse publieke omroep YLE. "Vanwege de veiligheid van beide landen heeft het natuurlijk de voorkeur om gezamenlijk op te trekken", zegt Haavisto, "maar we moeten ook bereid zijn om dat standpunt te herzien. Is er iets gebeurd dat de toetreding van Zweden op de lange termijn zal vertragen? Het is nu nog te vroeg om daar definitieve uitspraken over te doen."

'Een voor en na 24 februari'

Met de woorden van Haavisto staat voor het eerst sinds Finland en Zweden de wens uitspraken om lid te worden van de NAVO hun eensgezinde aanpak onder druk. Bij monde van de toenmalige Zweedse premier Magdalena Andersson zeiden beide landen vorig jaar april dat er sprake was van "een voor en na 24 februari", de datum van de Russische inval in Oekraïne. In mei deden beide landen een officieel toetredingsverzoek.

Turkije was hier vanaf het begin kritisch over, omdat Zweden en Finland onderdak bieden aan leden van de Koerdische PKK. Maar toen de drie landen een samenwerkingsovereenkomst tekenden, waarin staat dat Finland en Zweden Turkse uitleveringsverzoeken van PKK-leden zullen behandelen, leek de deur voor het Noord-Europese NAVO-lidmaatschap open te staan. Om lid te worden van de NAVO moeten alle landen die al lid zijn daarmee akkoord gaan.

In Zweden gebeurden de afgelopen tijd echter meerdere incidenten die de deur wat betreft Turkije weer hebben gesloten. Zo hingen Koerdische demonstranten half januari een Erdogan-pop aan een lantaarnpaal in Stockholm en gingen ze afgelopen zaterdag de straat op met Koerdische vlaggen. Daarnaast verbrandde de extreemrechtse Deens-Zweedse activist Rasmus Paludan zaterdag een koran voor de Turkse ambassade in Stockholm.

De huidige Zweedse premier Ulf Kristersson heeft al deze incidenten veroordeeld en gezegd dat ze de Zweedse toetreding tot de NAVO in gevaar brengen. Maar hij zei ook dat Turkije te veel eisen stelt voor het Zweedse NAVO-lidmaatschap.

Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, heeft zich tot nu toe vol vertrouwen uitgesproken over de Zweedse en Finse toetreding. Keer op keer benadrukt hij de snelheid van het proces en de bereidheid van Zweden, Finland en Turkije om samen te werken.

Maar in een interview met het tv-kanaal van de Duitse krant Die Welt gisteren was Stoltenberg kritisch over Turkije: "Wat er in Zweden is gebeurd - de demonstraties, het verbranden van een koran - is door de Zweedse regering veroordeeld. Tegelijk is de vrijheid van meningsuiting een groot goed, in het bijzonder voor NAVO-lidstaten. Hoe onsmakelijk het ook is wat er is gebeurd, het is niet illegaal."

Op werkbezoek in Brussel zegt premier Mark Rutte, op vragen van de NOS, dat hij denkt dat Zweden en Finland uiteindelijk gewoon zullen toetreden: "Ik heb veel contact met president Erdogan, onder andere om te vragen of we iets kunnen doen om de spanningen te verminderen. Zoals u gemerkt heeft is dat nog niet gelukt. Maar ik denk dat dat uiteindelijk verandert. De versterking van de NAVO met Zweden en Finland is in ieders belang, ook in dat van Turkije. Het is een historisch logische stap na de Russische inval in Oekraïne vorig jaar."