Kiev beweert dat Europese bedrijven een rol spelen bij de productie van Iraanse drones die Rusland inzet in Oekraïne.

De Maidan sluipschutters die in februari 2014 210 politieagenten en 70 demonstranten doodden hebben zich gemeld en een bekentenis afgelegd voor een gerechtshof in neutraal gebied, Wit Rusland ook bekend als Belarus. De reden voor hun bekentenis is tweeledig. Ze kregen geen vergoeding voor wat ze deden maar belangrijker, 6 van hun oud collega’s vonden onder verdachte omstandigheden hun dood. Om zichzelf te beschermen vertellen ze nu precies wat er die dagen gebeurde, wie erachter staken en wat de bedoeling was.

Na de Arabische lente, waarvan iedereen nu wel weet dat dit een door de elite opgezet plan was om de macht in het Midden Oosten te grijpen kregen wij de coup in Oekraïne, Ecuador, Brazilië en nu willen ze Venezuela inlijven op eenzelfde ondemocratische wijze. Onze gekozen en ongekozen leiders die ons dagelijks vertellen hoe wij de wet moeten volgen op laste van zware geldelijke boetes blijken zelf de wetten met voeten te treden. Wetten en regels gelden klaarblijkelijk alleen voor het gepeupel en niet voor de elitaire klasse. Zij bepalen welke mensen een nieuwe en welke mensen geen nieuwe leider kunnen krijgen.

Trek maar vast een warme trui aan, zet de thermostaat omlaag en trek de stekkers van elektrische apparaten maar uit het stopcontact. De Europese Commissie heeft weer een nieuw sanctiepakket voorgesteld, die EU-landen nog moeten goedkeuren. Als dit gebeurt dan komt er een verbod op de invoer van kolen uit Rusland, mogen Russische schepen niet …

Het bericht Trek maar vast een warme trui aan! EU oppert nieuw sanctiepakket: verbod op kolen en schepen verscheen eerst op De Dagelijkse Standaard.

Na de beelden van de slachtpartij in het Oekraïense Boetsja bereidt de Europese Unie nieuwe sancties tegen Rusland. Maar zo heel veel mogelijkheden zijn er niet meer, tenzij lidstaten zichzelf flink in de vinger willen snijden. Duitsland en Hongarije zien dat in ieder geval niet zitten. Zo’n beetje het enige wat de Europese Unie nu …

Het bericht Daar gaat de eensgezindheid: Europese Unie bereidt nieuwe sancties Rusland voor, Duitsland en Hongarije liggen dwars verscheen eerst op De Dagelijkse Standaard.

Siluanov beweerde woensdag dat Rusland over de nodige middelen beschikte om aan zijn verplichtingen te voldoen om 117 miljoen dollar rente te betalen op twee euro-obligaties van de overheid.

Maar de VS zouden echter eerst duidelijkheid moeten verschaffen of de schikkingen mogelijk zijn, zo verklaarde hij volgens persbureau RIA. Met deze uitlatingen wakkert Rusland de vrees aan dat Moskou zijn schuld in vreemde valuta niet kan of wil aflossen.

Laatste wanbetaling dateert van 1998

De bewindsman verwijst daarmee naar de ruim 650 miljard aan buitenlandse valuta- en gouddeviezen van de Russische centrale bank, waar bij het begin van de oorlog in Oekraïne door het Westen beslag op is gelegd. 'De Russische Federatie heeft het nodige geld op buitenlandse valutarekeningen, het is mogelijk om te betalen in roebelafrekeningen', verklaarde Siluanov. 

De VS moeten echter eerst duidelijk maken of de schikkingen mogelijk zijn, stelde de bewindsman. Amerikaanse media hebben contact opgenomen met het Office of Foreign Assets Control van het Amerikaanse ministerie van Financiën, dat de sancties heeft afgedwongen, voor commentaar. 

Rusland zou de betalingsverplichting mogelijk willen voldoen in roebels als een schikking in dollars wordt afgewezen. Kredietbeoordelaar Fitch heeft eerder al gewaarschuwd dat betaling aan obligatiehouders in andere valuta dan dollars als een wanbetaling worden beschouwd. Als er vandaag niet betaald wordt, dan gaat een aflossingsvrije periode van 30 dagen in voordat Rusland technisch in gebreke blijft. Analisten denken dat Rusland dan als argument zal aanvoeren dat het niet aan de betalingsverplichtingen kan voldoen, vanwege het feit dat het land geen toegang meer heeft tot het interantionale betalingssysteem Swift. 

De laatste keer dat Rusland in gebreke bleef was in 1998, toen het niet kon aflossen op zijn binnenlandse schuld. Als dit keer sprake zou zijn van een wanbetaling op overheidsschuld in vreemde valuta, dan zou dat voor het eerst zijn sinds de Bolsjewistische Revolutie in 1918.

Mogelijk aanspraak op yan-reserves 

Siluanov heeft maandag laten weten dat Rusland zijn Chinese yuan-reserves zal gebruiken om een deel van de betalingen te verrichten, aangezien euro's en dollars door de sancties onbereikbaar zijn geworden. Hij suggereerde toen ook dat schuldeisers uit "vijandige" landen in roebels zouden kunnen worden betaald.

'Het probleem met wanbetalingen is dat ze nooit eenduidig zijn en dit is geen uitzondering', zei Guido Chamorro, portefeuillebeheerder voor opkomende markten bij Pictet. 'Er is een aflossingsvrije periode, dus we zullen pas op 15 april echt weten of er sprake is van een wanbetaling of niet', zei hij verwijzend naar de situatie als er geen couponbetaling wordt gedaan. 'Er kan van alles gebeuren in de aflossingsvrije periode.'

De twee betalingen van woensdag zijn de eerste van een reeks, met nog eens 615 miljoen dollar die in de rest van maart verschuldigd zijn, en de eerste "hoofdsom" - de laatste volledige betaling van een obligatie - op 4 april ter waarde van 2 miljard dollar.

Gerelateerde artikelen: 

• Bekijk het dossier Oorlog in Oekraïne 

Toen de economie zich herstelde, steeg de gasprijs weer. In de loop van 2021 werd een ongekend stevige opmars ingezet. In december vorig jaar steeg de prijs kortstondig naar 175 euro, maar bedroeg aan het einde van het jaar rond EUR 75. Door de oorlog is de gasprijs extreem volatiel geworden. Onlangs kostte gas eventjes 300 euro MWH.

Afgelopen vrijdag waren we terug bij 130 euro MWH. Dat is nog altijd ruim zes keer zo duur als voor de pandemie. De gasrekening van gezinnen bestaat voor ongeveer de helft uit de gasprijs, de rest is vastrecht, levering, heffingen en belastingen. Als dat niet-gasdeel constant blijft, dan verdrievoudigt de gasrekening voor de consument bij een verzesvoudiging van de gasprijs. 

^{Bron: Trading Economics}

De Amerikaanse gasprijs is per saldo ook gestegen, maar veel minder dan die bij ons. De markt voor gas is niet een echte wereldmarkt zoals bij olie doordat het vervoer veel moeilijker is, waardoor arbitrage van prijsverschillen veel lastiger is. 

^{Bron: Trading Economics}

Om na te gaan waarom de gasprijs bij ons zo gestegen is en die in de VS niet of veel minder, moeten we kijken naar vraag- en aanbodfactoren. Ik heb daarom op basis van cijfers van het Internationaal Energie Agentschap enkele grafieken gemaakt.

In de EU is het gasverbruik (of wat het IEA ‘final consumption’ noemt) tot 2005 gestegen maar de laatste tien jaar geleidelijk verminderd, in totaal met ruim 10 procent. Het IEA publiceert nog geen cijfers over 2021. Mogelijk is het verbruik dat jaar gestegen omdat het zo weinig waaide, waardoor windmolens weinig energie opwekten en elektriciteitscentrales meer gas nodig hadden.

 
^{Bron: IEA}

We moeten de verklaring voor de spectaculaire prijsontwikkeling mijns inziens volledig aan de aanbodkant zoeken. De gasproductie in de EU is sinds 2000 fors gedaald. Exclusief Nederland daalde de productie vanaf 2000 met ruim 60 procent! Bedroeg de eigen productie van de Europese Unie in 1990 nog zo’n driekwart van de ‘final consumption’, in 2020 was het minder dan 30 procent.

^{Bron: IEA}

In Nederland is de daling pas vanaf 2014 ingezet om bekende redenen. Momenteel overtreft onze export de productie zelfs: we moeten gas invoeren om aan contractuele exportverplichtingen te voldoen.

^{Bron: IEA}

Aangezien de productie in de EU veel meer is gedaald dan het verbruik is de import uiteraard toegenomen.

^{Bron: IEA}

Noorwegen heeft voor een deel in die toegenomen importvraag voorzien, maar daar stabiliseren de productie en de export ook al enige tijd. Bovendien is de Noorse productie slechts een fractie van de importvraag uit de EU.

^{Bron: IEA}

De productie in de EU plus die van Noorwegen is vanaf 2004 met zo’n 30 procent gedaald.

 
^{Bron: IEA}

Hoe anders is het beeld elders. Rusland heeft de productie van gas juist geleidelijk vergroot. Dat ziet er in het volgende plaatje misschien niet zo spectaculair uit, maar tussen 2000 en 2019 steeg de productie met ruim 35 procent. Het stelde Rusland in staat om meer te exporteren.

 
^{Bron: IEA}

De VS zijn uiteraard kampioen gasproductie. Die hebben de eigen productie de laatste 15 jaar met zo’n 85 procent verhoogd.

^{Bron: IEA}

Ik constateer dat:…
•    …de Europese gasprijs is ontkoppeld van de Amerikaanse;
•    …de Europese gasprijs vanaf medio 2021 spectaculair is gestegen, terwijl de Amerikaanse relatief bescheiden is gestegen;
•    …de Europese gasproductie de laatste 15 jaar spectaculair is gedaald, de Amerikaanse productie juist spectaculair is gestegen terwijl de Russische productie in bescheiden mate is gestegen;

Dit dringt de volgende conclusie op: We hebben de huidige problemen aan onszelf te danken. Wie de productie van fossiele brandstoffen op peil wil houden, moet investeren in exploratie. Door het verzet daartegen is er in Europa zo weinig geëxploreerd dat de productie fors is gedaald, los van de Groningse problemen. De versnelde afschrijving van kolencentrales werkt daarbij nog een hoger gasverbruik in de hand.

Kernenergie had in de ontstane energiebehoefte kunnen voorzien, maar ook daartegen is verzet. Zo hebben we ons willens en wetens steeds afhankelijker van de Russen gemaakt. De nood is inmiddels aan de man. Ik val van mijn stoel van verbazing nu ik zie dat groeperingen die medeverantwoordelijk zijn voor dit debacle, door zich zowel tegen exploratie als tegen kernenergie te verzetten, het hoogste woord hebben over wat er nu moet gebeuren.

Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Fondsnieuws over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics. 

1. Live: 'Oekraïne nadert belangrijke Russische aanvoerroute naar Bachmoet' • Droneaanval op Oekraïne treft grote olieraffinaderij  de Volkskrant
2. LIVE OEKRAÏNE. "Abrams-tanks snel in Oekraïne” - Poetin in oktober naar China voor overleg met Xi  Het Laatste Nieuws
3. LIVE | Rusland haalt drones neer op de Krim en nabij Moskou, Oekraïne bevrijdt tweede dorpje in buurt van Bachmoet  AD
4. Live oorlog in Oekraïne: Zelensky ontmoet woensdag voor het eerst Braziliaanse president Lula • Afgelopen etmaal zeker vier Oekraïense burgerdoden door Russische beschietingen  de Volkskrant
5. TERUGLEZEN LIVE. Oekraïense troepen breken door Russische verdedigingslinie rond Bachmoet: “Hevige gevechten gaan door”  Het Laatste Nieuws
6. Hele verhaal bekijken via Google Nieuws

1. LIVE | 'Oekraïne mogelijk achter aanvallen in Soedan, link met Wagner'  Telegraaf.nl
2. LIVE | CNN: Oekraïne zit achter aanval op door Russen gesteunde rebellen in Soedan  AD
3. Liveblog | Brand bij olieopslagtank bij Russische stad Sotsji  BNR Nieuws
4. Is Oekraïne betrokken bij drone-aanvallen in Sudan?  NPO Radio 1
5. Live: Zelensky: Rusland wil voedseltekorten inzetten als wapen  de Volkskrant
6. Hele verhaal bekijken via Google Nieuws

1. Live oorlog in Oekraïne: Zelensky beschuldigt Rusland bij toespraak VN van inzetten voedsel als wapen en van genocide  de Volkskrant
2. Zelensky roept in New York VN op tot eenheid tegen 'kwaadaardig' Rusland  NOS
3. Felle Zelenski bij VN in New York: 'Pak kernwapens van Rusland af'  Telegraaf.nl
4. Live oorlog in Oekraïne: CNN: Oekraïne mogelijk achter droneaanvallen op Soedanese paramilitaire beweging RSF, die gesteund wordt door Wagner  de Volkskrant
5. Video | Zelensky in VS: 'Rusland start ieder decennium nieuwe oorlog'  NU.nl
6. Hele verhaal bekijken via Google Nieuws

Russische jeugdteams mogen weer meedoen aan internationale voetbaltoernooien. Dat heeft het uitvoerend comité van de Europese voetbalbond UEFA dinsdag bepaald tijdens een bijeenkomst in Limassol op Cyprus. Seniorenteams blijven, zolang Rusland oorlog voert in Oekraïne, wel uitgesloten.

"Kinderen zouden niet de dupe moeten worden van handelingen, waarvoor volwassenen verantwoordelijk zijn", laat de UEFA weten in een verklaring. "Het is pijnlijk dat, door het slepende karakter van het conflict, een hele generatie kinderen niet uit mag komen in het internationale voetbal."

Directe discriminatie

Aleksander Ceferin, voorzitter van de UEFA, ging nog een stap verder om het besluit te motiveren. "Het uitsluiten van kinderen aan competities is directe discriminatie", aldus de Sloveense voorzitter, die wel benadrukte dat de schorsing van Russische seniorenelftallen blijft zolang de oorlog voortduurt.

De Russische jeugdteams (in eerste instantie de jongens en meisjes onder 17) zullen spelen onder neutrale vlag en het Russische volkslied is voor wedstrijden niet te horen. Ook worden de duels niet in Rusland gespeeld.

Maatregelen

Kort na de Russische aanval op Oekraïne eind februari 2022 werden alle Russische elftallen (clubs en nationale teams) uitgesloten van Europese competities. De Champions League-finale werd verplaatst van Sint-Petersburg naar Parijs. En ook het contract met hoofdsponsor Gazprom werd opgezegd.

Afgelopen week was het Russische staatsbedrijf overigens wel te zien in de Champions League. Gazprom is namelijk nog altijd shirtsponsor van het Servische Rode Ster Belgrado.

Vicevoorzitter Vera Jarouvá van de Europese Commissie spoort Facebook, X en TikTok aan om meer te doen tegen pogingen van Rusland om verkiezingen te beïnvloeden.

Aanleiding is de vloedgolf aan desinformatie die op sociale media in Slowakije en Polen wordt verspreid in verband met verkiezingen daar. De Slowaken gaan zaterdag naar de stembus, de Polen op 15 oktober. Jarouvá verwacht dat Rusland en andere "kwaadaardige partijen" volgend jaar ook de verkiezingen voor het Europees Parlement willen beïnvloeden.

'Onjuiste indruk'

Rusland verspreidt volgens haar via sociale media halve waarheden en leugens "om de onjuiste indruk te wekken" dat een democratisch bestuur niet beter is dan een autocratisch bestuur. Ze vindt dat de grote platforms daartegen moeten optreden.

Jarouvá had nog een speciale waarschuwing voor X (voorheen Twitter). Dit platform beschouwt ze als de grootste verspreider van nepnieuws. Ook X moet zich aan strenge gedragsregels houden. "Mijn boodschap voor Twitter is dat we jullie goed in de gaten houden."

Het Internationaal Strafhof is deels stilgelegd na de hackaanval waar de NOS eerder over berichtte. De afgelopen dagen gingen geplande zittingen in het proces tegen een verdachte van oorlogsmisdaden niet door.

Dat blijkt uit de website van het Strafhof, waar zittingen de afgelopen dagen uit de agenda zijn verdwenen. Een advocaat van een beklaagde bevestigt dat.

Vandaag zijn de werkzaamheden hervat, maar het ICT-netwerk van het Strafhof is nog grotendeels op slot, meldt persbureau Reuters. Dat stelt ook de bewuste advocaat: op afstand werken is bijvoorbeeld niet mogelijk. Intern is het kantoornetwerk wel functioneel.

Signalen

Vorige week kwamen de eerste signalen van de aanval binnen. Nederlandse overheidsdiensten doet nu onderzoek binnen het Strafhof. Daardoor moet duidelijk worden wie er achter de aanval zit. Ook moet blijken of en hoeveel documenten zijn gestolen, zoals volgens een bron van de NOS is gebeurd.

Eerder probeerde Rusland een spion als werknemer bij het Strafhof onder te brengen. Ook probeerde het land de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens in Den Haag te hacken. Of Rusland ook achter de nieuwste hack zit, is echter nog onbekend.

In het Strafhof wordt gewerkt aan zaken tegen Rusland, vanwege de inval in Oekraïne. De informatie die het Strafhof heeft, is zeer gevoelig. Voor verdachten kan het interessant zijn om te weten of er onderzoek naar hen loopt en wie door het Strafhof worden gehoord als getuigen.

Militieleider

De geannuleerde hoorzittingen gingen over de zaak tegen Alfred Yekatom, een ex-militieleider uit de Centraal-Afrikaanse Republiek. Hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden, waaronder de inzet van kindsoldaten, moord en marteling.

Het kabinet zet 100 miljoen euro apart om te voorkomen dat bedrijven van "strategisch belang" via investeringen of overnames in handen komen van ongewenste eigenaren. Het plan is gisteren, op Prinsjesdag, gepubliceerd door het ministerie van Economische Zaken.

Bij 'ongewenste eigenaren' wordt er vrij snel gekeken naar China en ook Rusland. Met name China is druk bezig een technologische grootmacht te worden, iets wat met argusogen wordt gevolgd door het Westen. In een Kamerbrief van minister Adriaansens wordt het geld omschreven als "laatste redmiddel" bij risico's voor de nationale veiligheid als wetgeving of een investering van andere partijen geen soelaas bieden.

Het is een aanvulling op een nieuwe wet, waarmee kan worden ingegrepen als overnames de nationale veiligheid raken. "Maar als de wet niet toereikend genoeg is, kun je ook tijdelijk een bedrijfsbelang nemen", legt een woordvoerder uit.

Eerder ingegrepen

Economische Zaken heeft afgelopen jaren al een paar keer ingegrepen. Bijvoorbeeld in 2020, toen het een lening van 20 miljoen euro gaf aan Smart Photonics. Dat is een bedrijf dat chips maakt die werken op basis van licht in aanvulling op elektriciteit, waardoor de chips sneller en zuiniger wordem. Er stond toen een Chinees bedrijf klaar om te investeren, maar dat zag het ministerie niet zitten.

Het Twentse Lionix is een ander voorbeeld. De meerderheidsaandeelhouder, die Zuid-Koreaans is, wilde aandelen verkopen. Een Chinese klant van Lionix had interesse, maar Economische Zaken greep in en kocht de aandelen.

In die twee gevallen moest het ministerie "heel veel schakelen" met het ministerie van Financiën om op korte termijn geld te krijgen voor een investering. "Nu hebben we het zo geregeld dat we voor de komende twee jaar wel middelen hebben om in te grijpen." Volgens de woordvoerder zijn er nu niet meer zorgen over potentiële overnames, maar is het bewustzijn van de risico's toegenomen. "We willen binnen Europa onze afhankelijkheid van landen buiten de EU verminderen."

Het fonds is, net als de nieuwe wet, 'landenneutraal'. Maar de voorbeelden van Smart Photonics en Lionix illustreren dat er een behoorlijke kans is dat via dit fonds overnames of investeringen door Chinese bedrijven tegengehouden zullen worden.

Het geld is niet alleen bedoeld voor techbedrijven, maar ook voor andere bedrijven die van strategische belang zijn. Naast technologie gaat het bijvoorbeeld om "essentiële leveranciers" van Defensie en van de inlichtingendiensten. De praktijk zal moeten uitwijzen waar het geld daadwerkelijk naartoe gaat.

Economische Zaken zal van investeringen het parlement op de hoogte stellen. Het geld - 50 miljoen euro dit jaar en 50 miljoen volgend jaar - wordt niet direct via het ministerie verstrekt. Het wordt gestald bij Invest-NL, een investeringsvehikel van de Nederlandse overheid.

'Verkapt protectionisme'

Vanuit de industrie wordt wisselend gereageerd. Belangenorganisatie van de technologische industrie FME benadrukt dat "terughoudendheid en precisie" van groot belang zijn. "Dit moet geen vorm van verkapt protectionisme worden."

Werkgeversorganisatie VNO-NCW noemt het fonds een goede zaak. "Stel dat er in Nederland een bedrijf is met bepaalde technologieën die niet zo wenselijk zijn om naar het buitenland te gaan vanwege economische veiligheid, dan moet Nederland er wel voor kunnen zorgen dat een onderneming kan doorgroeien."

Photon Delta, brancheorganisatie van de fotonica-industrie, noemt het een "belangrijke eerste stap", maar benadrukt ook dat het geld niet voldoende zal zijn. "De waarde van de bedrijven die interesse trekken van ongewenste partijen ligt zeer waarschijnlijk een stuk hoger."

De woordvoerder van Economische Zaken spreekt van een "reëel" budget. "Je doet dit vaak samen, met bijvoorbeeld Invest-NL en institutionele beleggers. We zullen niet snel de enige financier zijn."

BERLIJN, 27 september (Reuters) – Duitsland zal deze week uitgebreide grenscontroles met Polen en Tsjechië invoeren om illegale…

Duitsland verscherpt grenscontroles aan grens Polen en Tsjechië

MOSKOU, 26 september (Reuters) – Het Kremlin zei dinsdag dat Amerikaanse leveringen van ATACMS-raketten voor de lange afstand…

Rusland: Amerikaanse Abrams-tanks gaan niets op slagveld veranderen

MOSKOU, 25 september (Reuters) – Rusland vertelde de Armeense premier Nikol Pashinyan maandag dat hij alleen zichzelf de…

Rusland: Armenië maakt grote fout door banden met Rusland te vernietigen

Vooraf willen wij melden dat visionair.nl gekant is tegen de agressieoorlog van Rusland in het buurland Oekraïne en de daarbij horende grove mensenrechtenschendingen in Oekraïne door Russische militairen. Dat wij deze toespraak van Vladimir Poetin, met behulp van Google Translate uit het Russisch vertaald, publiceren is niet omdat wij het met de politiek van het …

Toespraak van Vladimir Poetin op de Valdai Club Lees meer »

Het bericht Toespraak van Vladimir Poetin op de Valdai Club verscheen eerst op Visionair.

De OPEC, de organisatie van olieproducerende landen, slaagt erin om de olieprijzen hoog te houden. Waarom werken energie armere landen niet samen in een Organisatie van Energie Importerende Naties? Tijd voor een einde aan de chantage door energie-exporteurs 2022 stond in het teken van de chantage door Ruslandзайм 10000 на карту мгновенно van energie-importerende landen. …

Tijd voor een Organisatie van Energie Arme Naties Lees meer »

Het bericht Tijd voor een Organisatie van Energie Arme Naties verscheen eerst op Visionair.

Napoleon stelde dat ook als je tegenstander drie keer zoveel soldaten en wapens heeft, je alsnog wint als je troepen een superieure strijdlust hebben. Kolonel Foertsch, een Duitse militair theoreticus voegde daaraan toe: ‘Het laatste woord over overwinning en nederlaag rust niet op wapens en uitrusting, noch op de manier waarop ze worden gebruikt, zelfs niet op de principes van strategie en tactiek, maar op de moraal van de troepen.’

In Nederland zagen we de collectieve moraal in actie komen met de Russische invasie van Oekraïne. Er volgde een collectieve inspanning om het gasverbruik drastisch te verminderen om de oorlogskas van Rusland niet meer te spekken. Overal ging de verwarming omlaag, doofden de lichten en werden warmtepompen geïnstalleerd. Het menselijke leed aan de andere kant van het Europese continent gaf een enorme boost aan de moraal in de rest van Europa.

Het slagen of falen van een collectief doel hangt voor een groot deel af van onze bereidheid aan dat collectieve doel bij te dragen. Neem onze belastingmoraal. De meeste mensen zien het nut van een gemeenschappelijke pot wel in. Ze hebben zelf immers ook genoten van onderwijs, gezondheidszorg en andere sociale voorzieningen die ermee betaald worden. Maar als de rijken niet betalen, is het hele ding kapot. Dit was goed te zien in de nasleep van de gelekte Panama Papers, waaruit bleek dat rijken en multinationals massaal belasting ontwijken. Met een ondermijning van de belastingmoraal als gevolg.

Op rantsoen

De groteske uitstoot van een minderheid van de mensheid leidt tot klimaatontwrichting overal op aarde, waarbij de rijken klimaatrampen veel makkelijker kunnen ontvluchten. Steeds extremere stormen, droogtes, hittegolven, overstromingen en hongersnoden zorgen voor gigantisch menselijk leed – vooral bij de meest kwetsbaren die het minste hebben bijgedragen aan klimaatontwrichting. Het aantal klimaatvluchtelingen kan oplopen tot 1,2 miljard mensen in 2050, stelt een studie uit 2020.

Hoe ver klimaatontwrichting uit de klauwen gaat lopen, hangt grotendeels af van de klimaatmoraal, onze bereidheid om bij te dragen. Hierin schuilt de kern van het probleem van het bestaan van privéjets vol marmer, superjachten vol zwembaden en onderzeeërs, en zware SUV’s die naast duizenden extra verkeersdoden ook voor nodeloze uitstoot zorgen. Want er is naast de immense CO₂-uitstoot per persoon, en de disproportioneel grote bijdrage aan klimaatverandering van de rijken als groep, iets misschien nog wel schadelijker aan luxe-consumptie: het erodeert de klimaatmoraal haast even snel als dat het het poolijs laat wegsmelten.

Koolstofdioxide uitstoten is op zichzelf niet slecht. Elke keer als we uitademen, brengen we CO₂ de lucht in. Het wordt pas echt problematisch, om niet te zeggen catastrofaal, als we overmatig veel CO₂ de atmosfeer inbrengen.

De vergelijking met oorlog hierboven klinkt misschien wat grof, maar is niet zo vergezocht. Net als in een oorlog zouden ook nu in korte tijd de productiemiddelen totaal moeten worden getransformeerd. In de Tweede Wereldoorlog werd in de VS in twee jaar tijd de hele economie heringericht om munitie en wapens in plaats van consumptiegoederen te produceren. Energie en voedsel gingen op rantsoen. In plaats van koelkasten werden er wapens geproduceerd, afgedwongen door de overheid. Alles om Hitler te verslaan.

De nationale moraal was cruciaal voor het laten slagen van deze economische transformatie. Er werd zelfs een comité voor de nationale moraal opgericht. Zoals de voorzitter van dit comité stelde: ‘Morale wins wars, solves crises, is an indispensable condition of a vigorous national life.’

Luxe-emissies en basisemissies

Dat geldt ook voor de klimaatcrisis. Om de klimaatontwrichting niet compleet te laten ontsporen, moeten we binnen ons koolstofbudget blijven. Dat is de maximum hoeveelheid CO₂ die we nog uit kunnen stoten willen we onder de anderhalve graad opwarming blijven, zoals afgesproken in bij het Klimaatakkoord van Parijs. Wetenschappers hebben begin 2023 berekend dat we wereldwijd in totaal nog 380 gigaton CO₂ kunnen uitstoten. Op de huidige koers is dat koolstofbudget in 2030 op. (En laten we vooral dit optimistische scenario gebruiken, want er zijn ook wetenschappers die deze schatting met de nieuwe IPCC-methodologie recent hebben geüpdatet en uitkomen op 260 gigaton CO₂, waarmee het wereldwijde koolstofbudget in 2028 al op zou zijn.)

Koolstofdioxide uitstoten is op zichzelf niet slecht. Elke keer als we uitademen, brengen we CO₂ de lucht in. Daarnaast komt er onvermijdelijk CO₂ vrij als we proberen te overleven. De productie van voedsel, schoon drinkwater, huisvesting, kleding, gezondheidszorg, onderwijs: alles zorgt op een of andere manier voor emissies. Het wordt pas echt problematisch, om niet te zeggen catastrofaal, als we overmatig veel CO₂ de atmosfeer inbrengen.

De Indiase klimaatwetenschappers Anil Agarwal en Sunita Narain problematiseerden daarom in een essay het gelijkstellen van verschillende soorten CO₂-uitstoot. Tuurlijk, natuurkundig gezien is de CO₂ die vrijkomt bij de productie van voedsel gelijk aan de CO₂-uitstoot van een superjacht. Maar moreel gezien? ‘Can we really equate,’ schrijven Agarwal en Narain, ‘the carbon dioxide contributions of gas guzzling automobiles in Europe and North America (…) with the methane emissions of draught cattle and rice fields of subsistence farmers in West Bengal or Thailand? Do these people not have a right to live?’

Filosoof Henry Shue ontwikkelde op basis van dit concept een onderscheid tussen luxe-emissies en basisemissies. Luxe-emissies zijn het resultaat van nodeloze overconsumptie, zoals privéjets, superjachten of SUV’s. Basisemissies is uitstoot om te overleven en je staande te houden in de wereld. Zoals de Zweedse sociaal-ecoloog en activist Andreas Malm het omschrijft: ‘The former happen because rich people like to wallow in the pleasure of their rank, the latter because poor people try to survive.’

Betalen om te vervuilen

Wat te doen? De vervuiler laten betalen, zeggen niet alleen progressieve clubs als GroenLinks en Greenpeace, maar ook steeds meer gevestigde economen. Een manier om dat te doen, is het invoeren van een stevige CO₂-belasting. Dan zal er minder worden vervuild, volgens berekeningen van economen. Pay to pollute, betalen om te vervuilen.

Maar er is iets mis met deze aanpak, legt Harvard-filosoof Michael Sandel uit. In zijn boek What Money Can’t Buy uit 2012 zet hij uiteen wat geld allemaal níet kan kopen, en welke averechtse effecten het heeft als je geld de plaats van moraal in laat nemen.

Zo is er een verschil tussen een boete en een tarief betalen. ‘Boetes duiden op morele afkeuring, terwijl tarieven gewoon prijzen zijn die geen moreel oordeel impliceren,’ schrijft Sandel. Hij is bang dat als je mensen laat betalen om meer CO₂uit te stoten, dat net zoiets zou zijn als mensen laten betalen om zwerfafval de natuur in te mogen mieteren. De Range Rover-rijder mag dan, tegen betaling, lekker zijn plastic flesjes uit het raam smijten.

We vinden zwerfafval moreel verwerpelijk, en daarom staat er een boete in plaats van een tarief op. Hoe kan het dan dat we betalen voor groteske CO₂-uitstoot, wat nog veel meer ecologische verwoesting teweegbrengt dan plasticvervuiling, niet als boete maar simpelweg als tarief beschouwen?

De vermogens van de rijken stellen hen in staat hun energie-intensieve levensstijl af te kopen zonder hun destructieve gedrag te hoeven veranderen.

Want dat is het systeem waar nu steeds meer op wordt vertrouwd. Het Europese CO₂-handelssysteem, waarin door middel van emissierechten broeikasgasduitstoot kan worden gekocht, is een belangrijk instrument voor de Europese Unie om de uitstoot naar beneden te brengen. Maar voor bedrijven is de handel in CO₂ simpelweg een kostenpost bij het zakendoen – klimaatverandering opgenomen en gesteriliseerd in hun Excel-sheets.

Het afkopen van je CO₂-uitstoot is zo eerder een obstakel dan een oplossing voor het probleem. (En dan heb ik het nog niet eens over het feit dat de CO₂-compensatie-industrie nu al een schimmig trackrecord heeft gekregen.) Het afkopen vormt een morele bedreiging, meent Sandel. Degenen die deze CO₂-aflaten kunnen kopen, zien zichzelf als ontdaan van verantwoordelijkheid voor klimaatverandering.

Sandel schrijft voorzichtig: ‘A global market in the right to pollute may make it harder to cultivate the habits of restraint and shared sacrifice that a responsible environmental ethic requires.’

De grote en al decennia hard groeiende vermogens van de rijken stellen hen in staat hun energie-intensieve levensstijl gewoon af te kopen zonder hun destructieve gedrag te hoeven veranderen. De pay to pollute-aanpak maakt het zo waarschijnlijk moeilijker in plaats van makkelijker om tot ontmoediging van deze overconsumptie te komen.

Ondermijning van het sociale contract

Wat doet dit met de rest van ons, aardbewoners zonder privéjet? Waarom zouden de niet-rijken nog moeite doen, als de rijken de wereld over kunnen blijven vliegen in privéjets vol marmer en superjachten met overdekte tennisbanen en onderzeeërs aan boord? Waarom je biefstuk en zonvakantie in Turkije opgeven als de meest onnodige overconsumptie van de superrijken niet wordt ingeperkt?

Cognitieve wetenschappers Nicolas Baumard en Coralie Chevallier stellen op basis van een grote hoeveelheid economische en psychologische studies dat altruïstisch gedrag de logica van voorwaardelijkheid volgt. Mensen laten keer op keer zien dat ze heel goed weten hoe ze altruïstisch kunnen zijn. Ze doen vrijwilligerswerk, eten vegetarisch, stoppen met vliegen, geven bloed, doneren aan goede doelen. Baumard en Chevallier schrijven: ‘Humans cooperate on the condition that others cooperate. Conversely, they stop cooperating when they see that some are not doing their part. To be accepted, public policies and social norms must therefore incorporate this cooperative logic.’

Recent onderzoek van marktonderzoeksbureau Norstat in opdracht van de onafhankelijke voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal bevestigt dit: 75 procent van de Nederlanders maakt zich zorgen om het klimaat en een meerderheid noemt minder vliegen (54 procent) en huizen beter isoleren (67 procent) als belangrijke klimaatmaatregelen die we zouden moeten nemen. ‘Driekwart van de Nederlanders staat open voor meer dwingende maatregelen,’ zegt Ika van de Pas, directeur-bestuurder van Milieu Centraal. Ze willen dus hun levensstijl aanpassen, maar vooral als dat voor iederéén geldt.

Het bestaan van privéjets, superjachten en SUV’s neemt niet alleen gigantische happen uit het kleine beetje koolstofbudget dat ons resteert, het ondermijnt ook de collectieve moraal om iets aan de klimaatcrisis te doen.

Het verwoestende effect van privéjets en andere groteske overconsumptie stopt dus niet bij de directe CO₂-uitstoot ervan. De hyperconsumptie van de rijken, schrijven Baumard en Chevallier, leidt tot ondermijning van het sociale contract en daarmee het vertrouwen tussen burgers. Met grote gevolgen. De reden dat de meesten mensen zich aan de wet houden, hun afval scheiden en hun impact op het milieu proberen te beperken, heeft niets te maken met angst voor de politie. ‘We obey the law and contribute to the common good because we see it as our duty and trust those around us are doing the same.’

Alle mensen worden geconfronteerd met fundamentele veranderingen in hun manier van leven door klimaatverandering, behalve de superrijken, die kunnen zich er gewoon onderuit kopen. De milieu-impact van de lifestyle van de superrijken wordt dan ook enorm onderschat. Het bestaan van privéjets, superjachten en SUV’s neemt niet alleen gigantische happen uit het kleine beetje koolstofbudget dat ons resteert, het ondermijnt ook de collectieve moraal om iets aan de klimaatcrisis te doen. Waarom zou jij je thermosstaat lager zetten als de superrijken zelfs met de meest onnodige hyperconsumptie wegkomen, simpelweg voor hun eigen comfort? Niet dat niet-rijken zich niet hoeven aan te passen, maar dat voelt futiel en onrechtvaardig zolang de hemel steeds voller raakt met privéjets en de vloot superjachten zich als een olievlek over de oceanen blijft uitbreiden.

Hoe ver we klimaatverandering uit de klauwen laten lopen, hangt dus sterk af van de vraag of we als eerste de meest nutteloze overconsumptie kunnen elimineren.

Het bericht Geen vlees, wel privéjets: de superrijken ondermijnen de moraal om de klimaatcrisis aan te pakken verscheen eerst op Vrij Nederland.

Duitsland voert deze week nieuwe grenscontroles in bij de grenzen met Polen en Tsjechië vanwege het snel toegenomen aantal migranten dit jaar.

Dat heeft de minister van Binnenlandse Zaken Faeser bekendgemaakt. De minister benadrukte dat het niet gaat om vaste grenscontroles, maar om flexibele patrouilles. Voor vaste grenscontroles is toestemming van de Europese Unie nodig.

De minister wil op dit moment geen voorstel voor extra vaste grensposten indienen bij de EU. Dat was haar door de christendemocraten gevraagd. Wel benadrukte ze het belang van de Europese buitengrenzen. Als de buitengrenzen van de Europese Unie niet beter bewaakt worden, lopen de "open grenzen" binnen de EU gevaar, volgens Faeser.

Hoeveel extra grenswachten er nodig zijn voor de nieuwe grenscontroles zei Faeser niet. De minister van Financiën Lindner schrijft op X dat zijn ministerie het plan steunt door vijfhonderd extra douanebeambten in te zetten, zodat de nieuwe grenscontroles snel uitgevoerd kunnen worden.

Opvangcapaciteit

Duitse gemeenten gaven eerder dit jaar aan bezorgd te zijn over het stijgende aantal vluchtelingen en asielzoekers. Vooral het gebrek aan opvangcapaciteit vormt een probleem volgens de gemeenten.

Na de invasie van Rusland in Oekraïne vluchtten ruim een miljoen Oekraïners naar Duitsland. Ook het aantal immigranten dat via de Middellandse Zee Europa probeert te bereiken, uit landen als Afghanistan, Syrië, Eritrea en Turkije, nam toe.

Op die laatste groep richten de nieuwe grenscontroles zich. Maar ook met de extra grenscontroles kunnen migranten nog steeds asiel aanvragen bij de grens met Duitsland, ook zonder de juiste papieren. Mensen terugsturen aan de grens mag niet.

Smokkelaars

De nieuwe maatregel is er daarom vooral op gericht mensensmokkel tegen te gaan, zei de minister, omdat die volgens haar verantwoordelijk zijn voor een kwart van de migranten die aankomen in Duitsland.

Gisteren ontdekte de Duitse politie bij invallen in vijf Duitse deelstaten meerdere Syriërs die vermoedelijk illegaal Duitsland in zijn gesmokkeld.

Doordat de nieuwe grenspatrouilles op verschillende plaatsen en verschillende tijden zullen plaatsvinden, hoopt de minister te voorkomen dat smokkelaars via omwegen Duitsland bereiken.

Morgen vergaderen ministers van Binnenlandse Zaken van EU-landen in Brussel over de hervormingen van het Europese asielsysteem. Op de agenda staat ook "de samenwerking met externe partners" om de migratiedruk op de EU te beheersen.

De Britse regering heeft toestemming gegeven om te boren in een nieuw olie- en gasveld in de Noordzee. De regering slaat hiermee waarschuwingen van wetenschappers en de Verenigde Naties in de wind. Zij zeggen dat landen moeten stoppen met het ontginnen van nieuwe bronnen van fossiele brandstoffen.

Het Noorse energiebedrijf Equinor en branchegenoot Ithaca zijn van plan om zo'n 4,4 miljard euro te investeren in het Rosebank-veld, ten noorden van Schotland. De bedrijven willen vanaf 2026 beginnen met boren en verwachten in totaal 300 miljoen vaten met olie te kunnen vullen.

Energiezekerheid

De Britse regering zegt dat het nieuwe project noodzakelijk is voor de energiezekerheid van het Verenigd Koninkrijk. Na de Russische inval in Oekraïne werd duidelijk dat grote delen van Europa voor hun gas van Rusland afhankelijk zijn.

Eind juli kondigde Sunak al aan de binnenlandse productie van olie en gas op te gaan schroeven en vorige week zei hij dat zijn kabinet de Britse klimaatdoelen naar beneden bijstelt. Hij vindt dat sommige veranderingen te snel gaan. Het Verenigd Koninkrijk heeft net als Nederland de ambitie om in 2050 fossielvrij energie op te wekken. Toch verwacht Sunak tegen die tijd nog een kwart van alle energie uit olie en gas te halen.

Volgens energieminister Claire Coutinho zullen boringen in het Rosebank-veld minder CO2 uitstoten dan eerdere gas- en olieboringen omdat het elektrisch gebeurt. Dit kan echter pas vanaf 2030. "We zullen de Britse olie- en gasindustrie blijven steunen om onze energiezekerheid te garanderen, onze economie te laten groeien en ons te helpen de transitie naar goedkopere, schonere energie te realiseren", aldus Coutinho.

'Moreel obsceen'

Caroline Lucas, het enige Groenen-lid van het Britse Lagerhuis, noemt de beslissing "moreel obsceen". Volgens haar leidt het project niet tot een verhoogde energiezekerheid en zal het de energiekosten voor Britten ook niet drukken, omdat de meeste olie naar het buitenland zal worden verscheept.

"Zolang sterk gesubsidieerde, buitenlandse energiegiganten olie en gas uit deze eilanden in het buitenland aan de hoogste bieder verkopen, is er geen sprake van energiezekerheid en lagere kosten", aldus Lucas.

Ook de Britse afdeling van Greenpeace heeft geen goed woord over voor het project. Dit besluit is niets anders dan een blanco cheque voor fossiele bedrijven om het klimaat te verwoesten", aldus campagneleider Philip Evans.

De oud-leider van de Armeense separatisten, Ruben Vardanyan, is opgepakt in Nagorno-Karabach door Azerbeidzjan. Dat meldt de grenspolitie van Azerbeidzjan. Vardanyan probeerde naar Armenië te vluchten, maar zit nu vast in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe. Hij was ruim drie maanden de minister van Nagorno-Karabach, van november 2022 tot februari 2023. Armenië heeft het nieuws nog niet bevestigd.

De Verenigde Naties roepen Azerbeidzjan op burgers te beschermen, ook burgers die worden vastgehouden door het land. De VN maakt zich zorgen over de uit de hand gelopen situatie in Nagorno-Karabach.

Ilham Aliyev, de president van Azerbeidzjan, zegt de rechten van de Armeniërs in Nagorno-Karabach te respecteren, maar stelt ook dat de enclave geen Armeense, onafhankelijke regio meer zal zijn.

Explosie brandstoftank

Een week na de overname van Nagorno-Karabach door Azerbeidzjan is het er nog altijd onrustig. Maandag explodeerde een brandstoftank bij een tankstation waar op dat moment mensen stonden die naar Armenië wilden vluchten.

Lokale etnische-Armeense autoriteiten melden nog altijd een dodental van 68. De verwachting is dat dit nog oploopt vanwege het hoge aantal vermissingen. Ook zijn er 300 gewonden gemeld. Het is nog steeds onduidelijk wat de oorzaak was van de explosie.

Sinds Azerbeidzjaanse troepen de controle hebben overgenomen over de etnisch-Armeense enclave ontvluchtten al zo'n 50.000 van de in totaal 120.000 inwoners de regio, uit angst voor een etnische zuivering. Dat aantal loopt op, de verwachting is dat bijna iedereen het gebied wil verlaten. Azerbeidzjan riep vorige week de overwinning uit na een korte oorlog van 24 uur.

Hoogopgelopen spanningen

Een week na de overname door Azerbeidzjan meldt het ministerie van Volksgezondheid van het land dat 192 Azerbeidzjaanse militairen zijn gedood in de strijd. Daarnaast zouden er 511 gewonden zijn gevallen. Ook meldt het land dat er één Azerbeidzjaanse burger is omgekomen bij de gevechten.

Eerder meldden de autoriteiten uit Nagorno-Karabach dat er aan Armeense kant ten minste 200 doden zijn gevallen, onder wie tien burgers, en dat er 400 mensen gewond waren geraakt.

Voorafgaand aan de geweldsuitbarsting liepen de spanningen al langere tijd hoog op. In 2020 slaagde Azerbeidzjan erin om in een zes weken durende oorlog delen van Nagorno-Karabach te heroveren.

Sovjet-Unie

In de vorige eeuw maakten Armenië en Azerbeidzjan deel uit van de Sovjet-Unie. Nagorno-Karabach was in die tijd een zelfstandige provincie van Azerbeidzjan. In 1988 keerden de Armenen in de regio zich tegen Azerbeidzjan en de uiteenvallende Sovjet-Unie, met een zes jaar durende strijd als gevolg, waarbij zo'n 30.000 mensen omkwamen.

Door bemiddeling van Rusland, traditioneel een bondgenoot van Armenië, kwam in 1994 een eind aan de oorlog. De enclave werd bevroren en Nagorno-Karabach werd sindsdien de facto bestuurd door etnische Armeniërs, maar bleef deel uitmaken van Azerbeidzjan.