Im Streit über eine Krisenverordnung für die europäische Asylpolitik hat Kanzler Scholz den Widerstand von Außenministerin Baerbock beendet. Die Entscheidung trifft Brüssel unvorbereitet.

Werkende Nederlanders gaan er volgend jaar meerdere tientjes per maand op vooruit dankzij de plannen die het kabinet aankondigde tijdens Prinsjesdag. Dit berekende HR-dienstverlener Visma Raet dinsdag. Werknemers met een modaal inkomen krijgen volgend jaar bijna 2,6 procent meer nettoloon per maand, dat is 67,42 euro meer vergeleken met dit jaar.

De derde golf komt eraan, volgens alle experts die het kabinet adviseren. “We moeten er alles aan doen om die zo klein mogelijk te houden”, aldus Rutte. Daarom kondigt het kabinet een rits nieuwe en strengere maatregelen aan. In de hoop dat we daarna weer wat verder terug kunnen naar normaal.  Het voornemen voor de […]

The post Waarschijnlijk avondklok van 20.30 tot 4.30 uur en meer maatregelen appeared first on Suksawat.

De spoeling is wel erg dun bij het kabinet als faalminister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) een beroep moet doen op oud-minister Stef Blok, omdat minister van Financiën Sigrid Kaag er een puinzooi van maakt. Blok wordt nu Nationaal Coördinator Sanctienaleving en Handhaving. Stef Blok lijkt wel een beetje de joker van het kabinet: iemand die …

Het bericht Minister Hoekstra schakelt oud-minister Stef Blok in als ‘sanctiecoördinator’ verscheen eerst op De Dagelijkse Standaard.

Telkens opnieuw gokt het kabinet erop dat het wel zal meevallen met het coronavirus en reageert het te laat met gerichte maatregelen, schrijft Bram Hahn. Al aan het begin van de pandemie benadrukte Michael Ryan, de Ierse topfunctionaris van de ­Wereldgezondheidsorganisatie WHO, een van de belangrijkste uitgangspunten bij het bestrijden van een virusuitbraak: ‘Speed trumps … Continued

The post Kabinet is steeds te laat in strijd tegen coronavirus appeared first on EWmagazine.nl.

Het kabinet heeft de afgelopen maanden onderzoek laten doen naar versnelde sluiting van bijna alle Nederlandse kolencentrales die nog draaien. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) bevestigt dat in NRC Next. Het gaat om centrales op de Maasvlakte en in de Eemshaven. Het onderzoek is uitgevoerd vanwege het Urgenda-vonnis, dat de Nederlandse staat […]

DEUS VULT!!!

De revolutie begint in Zoetermeer. De woonboulevardste gemeente van Nederland PIKT HET NIET LANGER en trekt ten strijde tegen Den Haag, als we het NOS-bericht Zoetermeer ten strijde tegen kabinet, hoopt op steun van andere gemeenten moeten geloven. De Divisie Parkeerbeheer trekt op langs de A12. Het Bataljon Bouwvergunningen Dakkapellen verschanst zich in het Rijswijkse Bos. De Commandos van de Task Force Jeugd in Beweging duiken op achter de linies en de Eenheid Burgerzaken bereidt zich voor op een flankaanval. En u weet het. Als Zoetermeer eenmaal in verzet gaat, is het een kwestie van tijd tot de natuurlijke bondgenoten Nieuwegein, Capelle aan den IJssel, Lelystad, Purmerend en Sittard-Geleen zich weldra aansluiten. Μολὼν λαβέ Μαρκ Ρυττη!!!
INSTANT UPDATE: Koning Willem-Alexander doodsbang voor Zoetermeerse rebellen. Rijtoer Prinsjesdag afgelast.

Alle burgers zeggen nee tegen S.P.O.E.D.

Zo opportunistisch zijn wij dan ook wel weer. De Raad van State is een oneerbiedwaardig instituut dat liever gisteren dan vandaag omver getrokken zou moeten worden, maar als het kritiek levert op de verhervernieuwde spoedwet van Hugo de Schoenen dan gaan we daar natuurlijk even voor zitten. Vandaag publiceren Thom de Graaf en zijn makkers hun advies over de eerste versie van de dictatoriale oprisping van ons kabinet en laten ze tussen neus en persbericht door nog even weten dat ook de nieuwe wet niet deugt. Want ook volgens de nieuwe wet kunnen Veiligheidsregios (die u niet kent omdat het een ondemocratische schimmellaag is tussen de door en door verrotte verdiepingen in het huis van Thorbecke) noodverordeningen vaststellen, krijgen overtreders van de coronaregels een strafblad alsof ze crimineeln zijn en blijven de definities van veilige afstand en groepsvorming vaag. Beter kiepert die De Jonge de wet naast zijn dromen over het CDA-leiderschap: in de prullenbak.

Nature is healing.

Video

Langzaamaan weer de oude worden, een soort maatschappelijke revalidatie. Tijdens de lockdown was uw plek onder de zon dan misschien een paar maandjes alleen van u, inmiddels is-ie weer van iedereen, net als de wereld trouwens. Van maart tot eind juni 2019 kwamen er 11.041 makkers unilateraal op visite. In 2020 was dit slechts 6.951 (�"37%) omdat we allemaal aan het nieuwe werken waren. Maar, het trekt weer aan.

"Sinds het kabinet de lockdown in diverse stappen versoepelde, ziet de politie de cijfers echter snel oplopen. Medio mei lag het aantal woninginbraken nog steeds zo’n kwart lager dan normaal. Afgelopen week bedroeg de daling slechts 11 procent minder dan begin juli 2019. Inbrekers sloegen in heel Nederland 510 keer toe: dat zijn slechts 60 inbraken minder dan begin juli 2019." Zo ziet u maar, er is niets zo veerkrachtig als Nederlands sociale weefsel.

23 september 2023 – Prinsjesdag 2023 werd -net als Prinsjesdag 2021- als ‘beleidsluw’ bestempeld vanwege de demissionaire status van het kabinet. Daardoor is er weinig nieuw beleid in de stukken te vinden. Desalniettemin bieden de troonrede, de Miljoenennota, de Rijksbegrotingen, de Macro Economische Verkenning en hun bijlagen weer stof tot nadenken. Met deze Prinsjesdaganalyse biedt de...

Het bericht De Nederlandse ggz presenteert Prinsjesdaganalyse 2023-2024 verscheen eerst op .

1. Live | Algemene Politieke Beschouwingen 2023: debat over Prinsjesdag wordt eigenlijk eerste verkiezingsdebat  Het Parool
2. Rutte: fluitconcert geen aandacht geven, Kaag: armoedepakket geen 'totaal succesverhaal'  AD
3. Kijk live mee met Prinsjesdag 2023  NOS
4. Kaag presenteert de miljoennota aan Tweede Kamer | Prinsjesdag  NU.nl
5. Hoe definitief zijn de kabinetsplannen? 'Het verlanglijstje is groot'  WNL
6. Hele verhaal bekijken via Google Nieuws

Er komt geen tweede aanmeldcentrum voor asielzoekers in Nederland. Gesprekken die hierover liepen met Alkmaar en de gemeente Noordoostpolder zijn gesneuveld en op dit moment lopen er geen gesprekken met andere gemeentes. Dat zei demissionair staatssecretaris Van der Burg van Asiel in het Kamerdebat over de spreidingswet vandaag.

Deze zomer liepen er volgens het ministerie nog gesprekken met andere gemeenten, maar die hebben tot niets geleid, blijkt nu. Een tweede aanmeldcentrum is een langgekoesterde wens van de staatssecretaris en zijn voorgangers, maar in de gemeenten is onvoldoende draagvlak.

Zo'n tweede aanmeldcentrum zou Ter Apel moeten ontlasten. Op dit moment is Ter Apel de enige plek waar mensen in Nederland asiel kunnen aanvragen.

Dat leidt tot een flessenhals in het opvangsysteem: als er in een bepaalde periode veel mensen asiel aanvragen, zoals de afgelopen dagen, dan kan er een wachtrij ontstaan voor identificatie en registratie door de AVIM (voorheen Vreemdelingenpolitie). Er moeten dan meer mensen overnachten in het centrum dan de 2000 waar formeel plek voor is.

Te weinig capaciteit

Ook liep de wachtrij de afgelopen dagen op vanwege een storing op de politieafdeling die verantwoordelijk is voor identificatie van de asielzoekers Een woordvoerder van de politie laat vandaag weten dat niet te kunnen bevestigen.

De AVIM had vorig jaar ook al moeite om het tempo van het aantal asielaanvragen bij te benen. De politie kan 60 tot 95 asielaanvragen per dag verwerken, laat een woordvoerder weten. Maar afgelopen week waren er dagen waarop er wel 400 mensen asiel aanvroegen.

De politie werkt sinds dit jaar met een flexpool van agenten die ook in Ter Apel kunnen worden ingezet. Met die extra inzet kunnen er per jaar maximaal 35.000 asielaanvragen worden verwerkt. Dat is maar de helft van de prognose van het aantal asielzoekers dat dit jaar aankomt. Meer inzet zou "ten koste gaan van ander politiewerk", zegt een woordvoerder.

COA: het blijft spannend

Toch is de instroom in Ter Apel lager dan verwacht. Eerder schatte Justitie dat er dit jaar zo'n 70.000 asielzoekers naar Nederland zouden komen. In het debat vandaag gaf Van der Burg voor het eerst openlijk toe dat dit aantal niet klopt: "Er moet wel iets heel raars gebeuren willen we de 70.000 halen."

Het aantal mensen dat de afgelopen drie weken asiel aanvroeg in Nederland is zelfs beduidend lager dan in dezelfde weken vorig jaar: ongeveer 3300 tegenover 3800.

Volgens het COA is de nachtopvang overvol en blijft het elke dag spannend of er genoeg bedden zijn. De nachtopvang wordt gebruikt om mensen die nog wachten op registratie op te vangen. Toch heeft er afgelopen zomer, in tegenstelling tot het jaar ervoor, niemand buiten moeten slapen.

Omdat de wachtrij voor de AVIM afgelopen dagen opliep en veel gemeenten volgens Van der Burg geen ongeregistreerde asielzoekers willen opvangen, zijn er extra 'wachtkamers' gecreëerd in onder meer Assen (500 plekken) en Amsterdam (300 plekken) waar mensen blijven in afwachting van hun registratie en identificatie. Gesprekken met andere gemeenten over kleinere locaties met tientallen plekken, lopen nog.

'Geen instrumenten meer'

Ook het tekort aan gewone opvangplekken, voor asielzoekers die al wel geregistreerd zijn, leidt tot meer druk op het aanmeldcentrum, net zoals de oplopende beslistermijn bij de IND en het huisvesten van statushouders, dat nu nog te traag gaat.

Op dit moment voldoet volgens Van der Burg vrijwel geen enkele gemeente aan de zogeheten taakstelling: het richtgetal voor de huisvesting van statushouders. Dat heeft er deels mee te maken dat de taakstelling voor gemeentes fors hoger is geworden.

De spreidingswet zou ervoor moeten zorgen dat gemeenten ook voor asielzoekers een opgave krijgen. Maar volgens de demissionair staatssecretaris heeft hij sinds de val van het kabinet "geen instrumenten meer" om opvangplekken te realiseren, behalve "mijn telefoon en die van mijn ambtenaren".

Dagelijks belt hij naar gemeenten met de vraag of ze extra noodopvangplekken kunnen regelen. Eerder deze week deed hij een oproep aan gemeenten per brief. Daarop kwamen in ieder geval Arnhem, Breda en Vlissingen met extra crisisnoodopvangplekken over de brug.

Zorgmedewerkers die drie jaar geleden in de eerste coronagolf covid kregen en langdurige klachten ontwikkelden (long covid), kunnen zich vanaf vandaag aanmelden bij het ministerie van Volksgezondheid voor een compensatievergoeding.

Langdurig zieke zorgmedewerkers krijgen een eenmalige bedrag van 15.000 euro, als compensatie voor inkomensverlies door arbeidsongeschiktheid. Ze moeten wel voldoen aan allerlei voorwaarden en de benodigde documenten en verklaringen kunnen overleggen.

Volgens minister Helder van Volksgezondheid gaat het om een groep van circa 1000 mensen, voor wie 33 miljoen euro beschikbaar is. Het loket sluit op 23 oktober.

De compensatieregeling van het kabinet kwam er na lang aandringen door de vakbonden. De FNV is blij dat er nu eindelijk een regeling is, maar noemt de regeling karig, voor te weinig mensen en met veel haken en ogen.

Twaalf documenten

De regeling is alleen voor zorgmedewerkers in zorginstellingen, die in de eerste coronagolf (maart tot en met juni 2020) intensieve zorg verleenden aan covid-patiënten, toen zelf ziek werden en long covid kregen.

De regeling is niet voor het ondersteunend administratief en technisch personeel in de zorg of voor zorgmedewerkers die later covid kregen en daar nog steeds de gevolgen van ondervinden.

Bij een aanvraag moeten soms wel negen documenten worden ingeleverd. Dat zijn onder meer een werkgeversverklaring en het medisch onderzoeksverslag van de verzekeringsarts. Dat kan problematisch worden als de medische diagnose van long covid pas later is gesteld en er tijdelijk weer gewerkt is.

Ook moet er een UWV-keuringsverklaring voor de Wia-arbeidsongeschiktheidsuitkering worden ingeleverd. Dat kan lastig zijn omdat het UWV kampt met lange wachtlijsten voor die keuring.

Drempel

De FNV heeft moeite met de strenge aanmeldprocedure. "Het is een onhaalbare administratieve drempel. Documenten zijn soms niet beschikbaar en er is te weinig tijd, waardoor mensen onterecht buiten de boot dreigen te vallen", zegt FNV-bestuurder Kitty Jong.

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is het aantal daklozen in Nederland afgelopen jaar gedaald. Uit de cijfers blijkt dat er in 2022 26.600 mensen tussen de 18 en 65 jaar dakloos waren. Het jaar daarvoor ging het nog om 32.000 mensen.

De cijfers roepen vragen op bij daklozenorganisaties. Zij herkennen de afname niet en vragen zich af of er niet grote groepen buiten beeld blijven.

Het CBS telt alleen mensen tussen de 18 en 65 die geregistreerd staan in bepaalde registers. Zo gebruikt de organisatie cijfers van het aantal mensen dat is ingeschreven bij dag- en nachtopvang, het aantal mensen dat gebruikmaakt van postadressen om bijvoorbeeld een uitkering op te ontvangen en gegevens van de reclassering.

Daarnaast gebruikt het CBS die bestaande informatie om schattingen te maken van het aantal daklozen waar moeilijk zicht op te krijgen is. Het gaat dan om mensen die bijvoorbeeld in hun auto of bij vrienden op de bank slapen.

Geen verklaring

Daaruit ontstaat het beeld dat het aantal daklozen iets daalt. Het aantal dakloze mensen met postadressen bij laagdrempelige opvangadressen steeg wel. Ook waren er meer daklozen die van meerdere voorzieningen tegelijk gebruik maakten. Volgens het CBS zijn er dus meer daklozen die zichtbaar zijn bij instanties. Maar omdat uit de andere registers een daling blijkt, valt ook de totale schatting van het totale aantal daklozen lager uit dan de afgelopen jaren.

Een verklaring voor de daling heeft het CBS niet. "Net zoals we eerder ook niet goed konden verklaren waardoor het aantal daklozen een aantal jaar juist toenam," zegt Tanja Traag hoofdsocioloog van het CBS.

In de daklozenopvang wordt enigszins verbaasd gereageerd op de daling. Zo ziet HVO Querido, een daklozenorganisatie in Amsterdam juist een tegenovergestelde trend. De organisatie zegt in het NOS Radio 1 journaal 5000 mensen op te vangen. "En dat aantal neemt alleen maar toe."

Scheidingen en ongedocumenteerden

Valente, brancheorganisatie voor organisaties in de maatschappelijke opvang, herkent het verhaal van HVO Querido uit andere delen van het land: "Wij hebben ook geen andere cijfers, maar we denken wel dat er grote groepen buiten beeld blijven", zegt directeur Esmé Wiegman.

Zo sliepen er in de winter van 2022 meer mensen op straat door overvolle maatschappelijke opvang. Het Leger des Heils sprak toen van een toename van 25 procent. Ook de gemeentes van Utrecht en Amsterdam trokken toen aan de bel.

Valente denkt dat er onder meer nog meer economische daklozen zijn dan nu ingeschat wordt. "Dat komt vaak door problemen met huisvesting. Je hebt bijvoorbeeld een toenemende groep die door scheidingen op de bank slaapt."

Ook ziet Valente het aantal jongeren en ongedocumenteerden zonder dak boven hun hoofd toenemen. "We horen zeker uit de grote steden verhalen over ongedocumenteerde mensen in tentjes en buitenslapers. Dat zijn mensen die alleen worden opgevangen in de winteropvang, als het echt heel erg koud wordt", zegt Wiegman.

Volgens het CBS is het niet mogelijk om die mensen mee te rekenen. "Zowel jongeren als ongedocumenteerde mensen komen niet voor in dergelijke registers" legt de hoofdsocioloog van het CBS uit. "Maar dat betekent niet dat die er dus niet zijn."

Andere rekenmethode

Valente pleit voor een andere rekenmethode. Directeur Wiegman: "Wij vinden dat er letterlijk geteld moet gaat worden." Ze wijst op een proef die op dit moment aan de gang is, waarbij mensen en organisaties in contact zijn met mensen die in leefsituaties van dak- en thuisloosheid verkeren, teldagen houden en vragenlijsten invullen. "Niet alleen kun je dan de groepen meerekenen die nu niet worden meegeteld, je hebt ook een duidelijkere momentopname van het aantal daklozen."

Volgens het CBS is die methode niet alleen arbeidsintensief, maar ook foutengevoelig. Het wijst erop dat de huidige methode al jarenlang betrouwbare data oplevert. "Desondanks kan het een aanvulling zijn op onze onderzoeken. Een pré is dat die mensen ook direct contact hebben met de mensen zelf en hulp kunnen bieden."

Van Ooijen: moment om door te pakken

Demissionair staatssecretaris Van Ooijen noemt de door het CBS geconstateerde daling een eerste stap in de goede richting. Het kabinet streeft ernaar dat er in 2030 helemaal geen daklozen meer zijn. Volgens Van Ooijen is nu het moment om door te pakken: "Ondanks deze daling toont het CBS dat er nog steeds een heel grote groep mensen in Nederland dakloos is. Elke dakloze is er één te veel."

Van Ooijen wijst erop dat de problemen er sinds het begin van 2022 niet kleiner op zijn geworden: "Denk aan de oorlog in Oekraïne, de opvangcrisis, een hoge inflatie en nog steeds een oververhitte woningmarkt."

Boeren mogen van de Tweede Kamer hun aardappelen toch twee weken later oogsten. Een voorstel daarover van BBB en SGP is aangenomen. Door nieuwe mestregelgeving moeten gewassen op zand- en lössgrond eigenlijk voor 1 oktober geoogst zijn. Maar veel boeren zeggen dat niet te gaan halen vanwege het natte voorjaar en de droogte erna.

Agrariërs konden door de regen en de kou in het voorjaar een tijd lang hun gewassen niet poten of zaaien; door de natte grond was het land onbegaanbaar. Toen er wel kon worden gepoot en gezaaid was het juist weer te droog. Daardoor zijn gewassen later volgroeid.

Ook deze aardappelboer laat zijn aardappelen nog een paar weken in de grond zitten:

Sinds dit jaar hanteert de overheid een nieuw oogstbeleid. Het idee is dat zo de waterverontreiniging door nitraat (een vorm van stikstof) uit de landbouw wordt teruggedrongen. Voor een aantal vastgestelde data moeten bepaalde gewassen geoogst zijn en moeten zogenoemde vanggewassen ingezaaid zijn. Vanggewassen zorgen ervoor dat minder stikstof in het oppervlaktewater terechtkomt.

Laten boeren de aardappelen langer in de grond, dan mogen ze het jaar erna minder stikstof gebruiken. De regel geldt voor zand- en löss omdat die grondsoorten minder goed stikstof vasthouden dan klei- en veengrond. Iets meer dan de helft van alle Nederlandse consumptieaardappelen wordt verbouwd op zand of löss, voornamelijk in het zuidoosten van het land.

De uiterlijke datum van het inzaaien van vanggewassen is eigenlijk 1 oktober en wordt nu dus, als het aan het Kamer ligt, 15 oktober. Daardoor kunnen boeren hun aardappelen twee weken langer laten groeien.

Mais

Het kabinet is geen voorstander van het verschuiven van de deadline, omdat daardoor meer stikstof in het water komt. "De datum van 1 oktober is gekozen omdat uit wetenschappelijk onderzoek bekend is dat hoe eerder het vanggewas wordt ingezaaid, hoe effectiever het is voor de opvang van stikstof", staat in de nitraatrichtlijn.

Gisteren werd evenwel bekend dat minister Adema van Landbouw maïstelers in Drenthe, Friesland en Groningen negen dagen extra geeft. De uiterste datum is daar van 1 naar 10 oktober gegaan, omdat de mais nog niet rijp is.

BBB-leider Van der Plas vroeg nadat het aardappelvoorstel was aangenomen om een snelle reactie van het kabinet. "Liefst vandaag nog." Ze wees erop dat het over een paar dagen al 1 oktober is.

Adema heeft laten weten dat hij deze week met een brief wil komen en dat hij "het signaal van de Kamer" heeft gehoord. Maar tegelijk wijst hij erop dat 1 oktober is afgesproken met de Europese Commissie. Eerder zei de minister dat hij graag met de aardappelsector in gesprek wil om een "goed alternatief" te bedenken om in Brussel voor te stellen.

Het besluit om Schiphol een natuurvergunning te verlenen roept gemengde reacties op. Veelgehoord is de kritiek dat de luchthaven wordt voorgetrokken ten opzichte van bijvoorbeeld de boeren. Ook de manier waarop stikstofruimte is verworven, ligt onder vuur.

Toen vanmorgen bekend werd dat demissionair stikstofminister Van der Wal had besloten om, tegen de zin van een groot deel van de Tweede Kamer, de vergunning te verlenen, riep dat meteen reacties op.

Kamerlid De Hoop (namens PvdA en GroenLinks) noemt het ongekend dat Schiphol "midden in deze klimaat- en stikstofcrisis" toestemming krijgt voor nog meer vluchten. "Terwijl de landbouw, industrie en mobiliteit allemaal hun eerlijke bijdrage moeten leveren aan het oplossen van de stikstofcrisis, heeft het demissionaire kabinet, door slecht beleid, het recht van de sterkste laten prevaleren", zegt hij.

'Heel krom'

Ook milieuorganisaties reageren teleurgesteld. Milieudefensie, Greenpeace, Natuur en Milieufederatie Noord-Holland en Natuur & Milieu vinden het moeilijk te verkroppen dat Schiphol toestemming krijgt "om gewoon op de oude voet stikstof uit te stoten".

In een gezamenlijke reactie zeggen ze het ook "heel krom" te vinden dat Schiphol de stikstofrechten van boerenbedrijven heeft opgekocht om aan de voorwaarden voor een natuurvergunning te voldoen. "Wij vinden dat ieder bedrijf minder stikstof moet uitstoten, om kwetsbare natuur te redden."

Boerenorganisatie Agractie noemt Schiphol "de tweede grootste uitstoter van stikstofoxide van Nederland" en vindt dat er sprake is van een voorkeursbeleid.

"Waar PAS-melders al 4,5 jaar zonder vergunning in onzekerheid zitten, wordt Schiphol nog net even voor de verkiezingen gelegaliseerd."

De boerenactiegroep vindt het "bijzonder wrang en onrechtvaardig tegenover boeren, die in feite op slot zitten en geen idee hebben wanneer er een einde komt aan deze onzekerheid."

'Cowboy'

Ook CDA-Kamerlid Vedder vindt het onterecht dat de luchthaven "als een cowboy stikstofruimte heeft opgekocht, terwijl PAS-melders nog steeds geen zicht hebben op een oplossing".

Haar VVD-collega Koerhuis ziet dat anders. "Schiphol is een van de kurken waar onze economie op drijft", zegt hij. "Goed dat Schiphol na jarenlang juridische onzekerheid een vergunning krijgt", vindt de VVD'er.

SchipholWatch, een actiegroep die zich verzet tegen een verdere groei van Schiphol, zegt daarop dat de VVD zich al rijk rekent, maar dat dit "allerminst een gelopen race" is. De organisatie wil het besluit aan de rechter voorleggen.

Schiphol heeft een natuurvergunning gekregen. Dat schrijft demissionair minister Van der Wal aan de Tweede Kamer, waar de kwestie zeer gevoelig ligt. Tot nu toe voldeed de luchthaven niet aan de stikstofregels, maar was er sprake van een gedoogconstructie.

Van der Wal schrijft dat ze zich bewust is van de gevoeligheid in de Tweede Kamer, maar dat ze de vergunning toch heeft verleend omdat het gaat om een "individuele vergunningsaanvraag" die voldoet aan de wettelijke criteria en procedures.

"Dat staat los van politieke afwegingen of politieke besluitvorming", zegt ze. "Bovendien vind ik het belangrijk dat Schiphol voldoet aan wet- en regelgeving." Met andere woorden: tot nu was dat niet zo, en werkte Schiphol min of meer illegaal. Daar wil ze met de vergunning een einde aan maken.

Schiphol noemt het in een reactie een belangrijk moment omdat de luchthaven hiermee weer voldoet aan geldende wet- en regelgeving. "Het laat ook zien dat Schiphol voldoet aan alle eisen die de wet natuurbescherming stelt."

Tegen zere been Tweede Kamer

In januari liet Schiphol weten voldoende stikstofrechten van boerenbedrijven in de omgeving te hebben opgekocht om voor een natuurvergunning in aanmerking te komen. Onder meer het opkopen van rechten was tegen het zere been van een groot deel van de Tweede Kamer.

In februari nam de Tweede Kamer een motie aan van GroenLinks, Partij voor de Dieren en BBB om geen natuurvergunning te verlenen zolang Schiphol niet kon garanderen "dat de luchtvaart op een eerlijke manier bijdraagt aan het oplossen van het stikstofprobleem en aan alle nationale en internationale voorwaarden is voldaan".

Van der Wal reageerde daar vlak voor de val van het kabinet op. Zij schreef dat het wat haar betreft goed zat en dat de motie was "afgedaan". Deze brief is nog niet door de Tweede Kamer behandeld, en inmiddels ook controversieel verklaard, wat betekent dat er tot de verkiezingen niks mee wordt gedaan. Maar de demissionaire minister zegt dus dat zij niet anders kan dan toch een vergunning verlenen.

500.000 vluchten per jaar

Deze natuurvergunning biedt ruimte tot maximaal 500.000 vluchten per jaar. Hoeveel vluchten uiteindelijk zijn toegestaan hangt af van wat er in een zogeheten luchthavenverkeersbesluit komt te staan, waarin regels staan over geluidshinder op de luchthaven. Aan zo'n besluit wordt gewerkt, maar daarvoor was eerst deze natuurvergunning nodig.

Vanwege de geluidsoverlast wil het kabinet dat Schiphol krimpt naar 440.000 vluchten. Inmiddels is dat voorlopig naar boven bijgesteld, naar 452.500 vluchten per jaar.

Kamerlid De Hoop noemt het namens de fracties van PvdA en GroenLinks ongekend dat Schiphol "midden in deze klimaat- en stikstofcrisis" een vergunning krijgt voor "nog meer vluchten".

"Terwijl de landbouw, industrie en mobiliteit allemaal hun eerlijke bijdrage moeten leveren aan het oplossen van de stikstofcrisis, heeft het demissionaire kabinet, door slecht beleid, het recht van de sterkste laten prevaleren."

Het kabinet zet 100 miljoen euro apart om te voorkomen dat bedrijven van "strategisch belang" via investeringen of overnames in handen komen van ongewenste eigenaren. Het plan is gisteren, op Prinsjesdag, gepubliceerd door het ministerie van Economische Zaken.

Bij 'ongewenste eigenaren' wordt er vrij snel gekeken naar China en ook Rusland. Met name China is druk bezig een technologische grootmacht te worden, iets wat met argusogen wordt gevolgd door het Westen. In een Kamerbrief van minister Adriaansens wordt het geld omschreven als "laatste redmiddel" bij risico's voor de nationale veiligheid als wetgeving of een investering van andere partijen geen soelaas bieden.

Het is een aanvulling op een nieuwe wet, waarmee kan worden ingegrepen als overnames de nationale veiligheid raken. "Maar als de wet niet toereikend genoeg is, kun je ook tijdelijk een bedrijfsbelang nemen", legt een woordvoerder uit.

Eerder ingegrepen

Economische Zaken heeft afgelopen jaren al een paar keer ingegrepen. Bijvoorbeeld in 2020, toen het een lening van 20 miljoen euro gaf aan Smart Photonics. Dat is een bedrijf dat chips maakt die werken op basis van licht in aanvulling op elektriciteit, waardoor de chips sneller en zuiniger wordem. Er stond toen een Chinees bedrijf klaar om te investeren, maar dat zag het ministerie niet zitten.

Het Twentse Lionix is een ander voorbeeld. De meerderheidsaandeelhouder, die Zuid-Koreaans is, wilde aandelen verkopen. Een Chinese klant van Lionix had interesse, maar Economische Zaken greep in en kocht de aandelen.

In die twee gevallen moest het ministerie "heel veel schakelen" met het ministerie van Financiën om op korte termijn geld te krijgen voor een investering. "Nu hebben we het zo geregeld dat we voor de komende twee jaar wel middelen hebben om in te grijpen." Volgens de woordvoerder zijn er nu niet meer zorgen over potentiële overnames, maar is het bewustzijn van de risico's toegenomen. "We willen binnen Europa onze afhankelijkheid van landen buiten de EU verminderen."

Het fonds is, net als de nieuwe wet, 'landenneutraal'. Maar de voorbeelden van Smart Photonics en Lionix illustreren dat er een behoorlijke kans is dat via dit fonds overnames of investeringen door Chinese bedrijven tegengehouden zullen worden.

Het geld is niet alleen bedoeld voor techbedrijven, maar ook voor andere bedrijven die van strategische belang zijn. Naast technologie gaat het bijvoorbeeld om "essentiële leveranciers" van Defensie en van de inlichtingendiensten. De praktijk zal moeten uitwijzen waar het geld daadwerkelijk naartoe gaat.

Economische Zaken zal van investeringen het parlement op de hoogte stellen. Het geld - 50 miljoen euro dit jaar en 50 miljoen volgend jaar - wordt niet direct via het ministerie verstrekt. Het wordt gestald bij Invest-NL, een investeringsvehikel van de Nederlandse overheid.

'Verkapt protectionisme'

Vanuit de industrie wordt wisselend gereageerd. Belangenorganisatie van de technologische industrie FME benadrukt dat "terughoudendheid en precisie" van groot belang zijn. "Dit moet geen vorm van verkapt protectionisme worden."

Werkgeversorganisatie VNO-NCW noemt het fonds een goede zaak. "Stel dat er in Nederland een bedrijf is met bepaalde technologieën die niet zo wenselijk zijn om naar het buitenland te gaan vanwege economische veiligheid, dan moet Nederland er wel voor kunnen zorgen dat een onderneming kan doorgroeien."

Photon Delta, brancheorganisatie van de fotonica-industrie, noemt het een "belangrijke eerste stap", maar benadrukt ook dat het geld niet voldoende zal zijn. "De waarde van de bedrijven die interesse trekken van ongewenste partijen ligt zeer waarschijnlijk een stuk hoger."

De woordvoerder van Economische Zaken spreekt van een "reëel" budget. "Je doet dit vaak samen, met bijvoorbeeld Invest-NL en institutionele beleggers. We zullen niet snel de enige financier zijn."

Naar verluidt heeft minister Kaag haar budget reeds met € 350 miljoen overschreden. Het kabinet beloont haar daarvoor met extra geld voor ontwikkelingshulp.

Het jaar is pas half om en de tradities van het ministerie van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking op het gebied van ontwikkelingshulp worden door de ambtenaren ruimschoots voortgezet. Een Rijksbegroting overschrijden, kan de overheid kennelijk straffeloos doen; denk aan de conclusie van de Algemene Rekenkamer enkele jaren geleden, toen er 5 miljard ontwikkelingshulp ‘zoek’ was in de onderzochte periode.… Verder lezen >>

Het bericht Kamer moet spilzuchtige Kaag controleren verscheen eerst op Omroep Ongehoord Nederland.

In november aanstaande bestaat de Grondwet van 1848 precies 175 jaar. Het kabinet ziet de viering daarvan als een goed aangrijpingspunt voor een discussie over de rol van de constitutie in onze samenleving. Dat blijkt uit de brief die Hanke Bruins Slot als minister van Binnenlandse Zaken hierover enige tijd geleden aan de Tweede Kamer […]

Deze week stelde het bestuur van Transitie Nederland op Twitter: “Het Bestuur van Transitie Nederland heeft besloten actief steun te gaan verlenen aan de dringende oproep aan het Kabinet #StopFossieleSubsidies , zoals succesvol op de agenda gezet door de A12-acties van Extinction Rebellion”

Deze uitspraak lichten we graag kort toe

Vanaf onze oprichting in 2008 staat Transitie Nederland voor een veranderingsproces van onderop dat vanuit burgers zelf wordt geïnitieerd.

‘Wanneer bent u precies gevallen?’

‘Geen idee. Ongeveer drie maanden geleden.’

‘Kunt u mij vertellen wat er precies gebeurde? Wat u zich herinnert?’

Cor, een gezette man van begin zestig, schraapt zijn keel en kijkt licht geïrriteerd naar de behandelend arts, zijn leren jas over zijn benen.

‘Een klein opstapje op de stoep bij het winkelcentrum. Ik lag opeens op de grond. Als een blok, boem op de grond. Er kwamen direct mensen aangehold om me overeind te helpen. Maar het is op mijn leeftijd wel normaal, dat je soms valt,’ haast hij zich erachteraan te zeggen terwijl de arts driftig aantekeningen maakt.

Op de valpoli op de eerste verdieping van het Amsterdam UMC zien artsen wekelijks meerdere oudere patiënten die zijn gevallen. Er wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorzaak en gekeken hoe het vallen in de toekomst kan worden voorkomen. Ouderen vallen gemakkelijker door gebrek aan evenwicht, verlies van spierkracht, verminderd zicht en het vaker voorkomen van duizeligheid, maar er kunnen ook ziekten of bijwerkingen aan ten grondslag liggen.

Alarmsignaal

Om vallen te voorkomen bij ouderen, zijn de afgelopen jaren valpoliklinieken zoals hier in Amsterdam geopend. Deze ‘valpoli’s’ zijn meestal onderdeel van de afdeling geriatrie (ouderengeneeskunde) van een ziekenhuis. Hier zien artsen mensen met een verhoogd valrisico om een zogeheten valanalyse uit te voeren. Daarbij wordt gekeken naar mobiliteit, medicijngebruik en eventueel onderliggend lijden.

Hoogleraar ouderengeneeskunde Nathalie van der Velde is gespecialiseerd in valpreventie en verbonden aan Amsterdam UMC. Van der Velde: ‘Ouderen die vallen moeten zich realiseren dat vallen niet hoort bij ouder worden, maar dat het een alarmsignaal is, waarna altijd contact met een arts moet worden opgenomen.’

Het CBS maakte vorig jaar bekend dat in 2021 twee keer zoveel mensen overleden aan de gevolgen van een val als tien jaar geleden. De toename van het aantal valincidenten is ook terug te zien in het aantal ziekenhuisopnames. Sinds 2019 belandt er iedere vier minuten een 65-plusser op de spoedeisende hulp na een valincident. Dat zijn er meer dan honderdduizend per jaar en gezien de vergrijzing zal het aantal valincidenten alleen maar toenemen. Dat brengt hoge kosten met zich mee. Ongeveer 1,5 procent van ons gezondheidszorgbudget wordt uitgegeven aan valgerelateerd letsel.

Ouderen vallen thuis, in het verkeer, in een zorginstelling of ziekenhuis. Het kan leiden tot botbreuken of ander ernstig letsel, langdurige opname en soms sterfte.

Sinds 2014 neemt de sterfte door vallen in Nederland toe. Niet alleen in absolute zin, door de vergrijzing, maar ook relatief: per duizend hoogbejaarden neemt het aantal valpartijen toe, vooral onder vrouwen.

Van der Velde: ‘Mensen leven langer, maar ze leven ook langer met gebreken. Daarnaast moeten steeds meer mensen langer thuis blijven wonen en de woning is niet altijd veilig genoeg om valpartijen te voorkomen.’ Verder noemt Van der Velde als (nog niet onderzochte) hypothese dat een deel van de ouderen van nu zichzelf overschat en langer activiteiten blijft doen die op oudere leeftijd niet meer zo veilig zijn. ‘Denk aan bomen snoeien, een dakkapel repareren, schaatsen. Deze generatie blijft langer actief en dat is meestal positief, maar er kleven ook risico’s aan. Het is een lastig evenwicht. Actief blijven is goed voor de spieren, maar er is een groep die zichzelf overschat in wat nog verantwoord is.’

Marcel Levi is voorzitter van de raad van bestuur van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en was daarvoor ceo van University College London Hospitals. Hij waarschuwt al langer voor deze ‘stille epidemie waar het in talkshows nooit over gaat’. Levi: ‘Preventie moet veel belangrijker worden. Het steviger maken van botten is ingewikkeld, maar je kunt wel het brozer worden proberen te remmen. Ook aanpassingen in huis zijn relatief gemakkelijk te doen en kunnen voor veel verbetering zorgen. Er zou veel meer geld moeten gaan naar valpreventie. Daar is veel financiële én gezondheidswinst te behalen.’

In het regeerakkoord van het nu demissionaire kabinet-Rutte IV was valpreventie voor het eerst als maatregel opgenomen. Gemeenten krijgen geld vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om valpreventieprogrpamma’s op te zetten voor inwoners van 65 jaar en ouder. Van der Velde: ‘Het is ingewikkeld om aan te tonen hoe goed preventie werkt. Als iemand goed heeft leren vallen, zien wij die persoon waarschijnlijk niet hier. Ik zie dat de preventieadviezen die wij hier geven echt effect hebben.’

Te voorzichtig lopen

Cor is klaar met zijn loopoefeningen. Zonder ondersteuning is hij tien keer omhooggekomen en weer gaan zitten. Dat gaat probleemloos. Het lopen en abrupt stoppen in de gang van het ziekenhuis gaat iets moeilijker, maar is volgens de arts geen reden tot zorg. Hij neemt de complimenten zwijgend in ontvangst.

‘Bent u vaak vergeetachtig?’

Cor knikt. ‘Mijn hoofd is soms net een vergiet.’

‘Wat vervelend. En kijkt u nog televisie, naar het journaal bijvoorbeeld?’

Lachend: ’Ja, ik ben niet helemaal simpel.’

Op de spoedeisende hulp komen veel meer kwetsbare, onderkoelde ouderen binnen dan een paar jaar geleden. 

Hoogleraar ouderengeneeskunde Van der Velde: ‘We weten inmiddels dat vallen ook een teken kan zijn van beginnende dementie, of van een depressie. Dus ook daar screenen we op. We moeten heel goed zien wat er in het brein gebeurt. We kijken op alle vlakken wat er zou kunnen spelen. Dus ook angstklachten en bezorgdheid om te vallen, waardoor mensen gevaarlijk kunnen bewegen, juist omdat ze te voorzichtig lopen.’

Begin dit jaar meldde de Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen (NVSHA) dat er op de spoedeisende hulp veel meer kwetsbare, onderkoelde ouderen binnenkomen dan een paar jaar geleden. Ze zien nu dagelijks ouderen die na een val urenlang op de vloer hebben gelegen. Ze vallen, kunnen niet overeind komen en liggen dan heel lang op de grond voordat er hulp komt. Enkele jaren geleden kwam dit slechts een of twee keer per maand voor. ‘Ik heb geen cijfers, maar ik zie wel meer isolatie. Mensen zijn meer thuis en alleen,’ zegt Van der Velde hierover. Ook ziet ze dat ouderen sinds de coronacrisis minder zijn gaan bewegen. ‘Ze hebben daardoor conditie- en functieverlies.’ Van der Velde benadrukt dat er goed gekeken moet worden naar onderliggende oorzaken als ouderen niet overeind kunnen komen na een val. ‘Voorheen deden we meer onderzoek als mensen meerdere keren vielen, maar nu hebben we met een internationale groep experts ook afgesproken extra onderzoek te doen als mensen lang blijven liggen. Omdat dat vaak een aanwijzing is dat er meer aan de hand is.’

Somberheid

Ook aan Cor wordt voorzichtig gevraagd naar zijn persoonlijke situatie. Hij vindt het spervuur aan vragen inmiddels wat veel worden op deze maandagochtend, en doet weinig om zijn irritatie te verhullen. Hij vertelt dat hij een vriendin heeft die hij vaak ziet en die vaak voor hem kookt.

‘Daar heeft u dan wel geluk mee, of niet?’

‘Ja, ik kan zelf niet koken. Nooit gedaan.’

‘Bent u tevreden met uw leven?’

‘Nee, ik vind er weinig meer aan.’

‘Wat vindt u nog wel leuk? Heeft u hobby’s?’

‘Daar ben ik mee gestopt. Door die somberheid. Ik vind het leven leeg.’

‘Voelt u zich vaak waardeloos?’

Cor schuifelt ongemakkelijk op zijn stoel. ‘Ja, eigenlijk wel.’

De behandelend arts belooft Cor dat hij later die dag terug zal komen met een advies en behandelplan nadat alle uitslagen zijn besproken en geanalyseerd. Met een voorzichtige glimlach drukt ze hem alvast op het hart dat er ook tegen somberheid medicijnen zijn die goed kunnen werken.

‘Een val is vrijwel altijd een teken dat er meer aan de hand is.’

Van der Velde: ‘Depressies kunnen ook ten grondslag liggen aan een val. Mensen krijgen daardoor minder zin om te bewegen, worden apathischer. We zien ook wel eens vitaminetekorten of een schildklierafwijking. Of medicijngebruik dat met het verstrijken van de jaren aangepast moet worden, omdat het voor duizeligheid is gaan zorgen. Een val is vrijwel altijd een teken dat er meer aan de hand is. Ik pleit ervoor dat huisartsen iedere patiënt ouder dan vijfenzestig jaarlijks vragen of die is gevallen de laatste tijd. Deze patiënt is door de huisarts hiernaartoe gestuurd. We hopen dat onze poli’s steeds meer bekendheid krijgen.’

De komende maanden zal duidelijk worden in hoeverre gemeenten, ook de kleinere, gebruik maken van het budget dat ter beschikking is gesteld om programma’s voor valpreventie te ontwikkelen. In veel gemeentes lopen al valpreventietrainingen voor senioren. Maar Van der Velde hoopt dat het daar niet bij zal blijven. ‘De bewustwording bij de mensen zelf is nog te beperkt. Mensen moeten weten dat ze zelf heel veel kunnen doen om gezonder oud te worden, en dat de samenleving dat meer en meer van ze zal vragen.’

Dit verhaal werd mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten.

Het bericht De epidemie waar niemand over praat: ‘Een val is een teken dat er meer aan de hand is’ verscheen eerst op Vrij Nederland.

Het meest hilarische moment tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen kwam toen Geert Wilders schijnbaar achteloos Thierry Baudet aan de tand voelde over de maanlanding. Nadat de FvD-leider uiteen had gezet dat het wel héél opmerkelijk was dat er sindsdien nooit meer een maanlanding had plaatsgevonden, en dat het dus wel heel onwaarschijnlijk was dat de maanlanding überhaupt was gebeurd, sneerde Wilders: ‘Nou volgens mij bent u al vrij ver op weg naar de maan.’ In de Kamerzaal werd geschaterd en geroffeld op de tafeltjes – ook en vooral door de coalitiepartijen en de progressieve oppositie.

De afgelopen jaren werd er wel vaker flink gelachen in de Kamer om de spitsvondige interrupties van Geert Wilders, maar altijd enigszins besmuikt, want al spoedig volgde er dan een tirade tegen het kabinet, de asielzoekers of de islam, waardoor er in de Kamerzaal altijd een lichte schaamte voelbaar was: hebben we net echt zitten lachen om deze man? Deze keer was dat anders, want zulke tirades liet Wilders vrijwel achterwege.

De boodschap was duidelijk: hier stond een man die bereid was mee te regeren in een toekomstig kabinet, en die zichzelf als salonfähig probeerde te presenteren. Vandaar dus ook de aanval op Baudet, de man die een paar jaar geleden nog gold als een geduchte concurrent op de rechterflank maar zich sindsdien zozeer heeft verloren in complottheorieën over het World Economic Forum, de wereldheerschappij van hagedissen en zelfs de maanlanding dat hij in de Kamer nauwelijks meer serieus wordt genomen.

De toon is weliswaar wat milder, maar de PVV wil nog steeds islamitische scholen, moskeeën, de koran, hoofddoeken en de dubbele nationaliteit van politieke ambtsdragers verbieden, dat alles in strijd met de grondrechten.

Het was Dilan Yesilgöz die van de zomer als kersvers lijsttrekker van de VVD de deur naar samenwerking met de PVV op een kier zette. Sinds het eerste kabinet-Rutte ten val kwam omdat Wilders zijn gedoogsteun opzegde heeft de VVD regeren met de PVV steevast uitgesloten, met als argument dat Wilders eerst zijn strafbare uitspraken over ‘minder minder Marokkanen’ moest terugnemen, en dat de PVV-leider als het erop aankomt zou ‘weglopen’. Daarbij speelde de persoonlijke wrok van Mark Rutte over de val van zijn eerste kabinet ongetwijfeld een rol. Maar van zulke bedenkingen heeft de VVD onder Yesilgoz opeens geen last meer. Na de val van het laatste kabinet-Rutte in juli kondigde Wilders al aan dat hij bereid was met de VVD te regeren, want ‘je moet over ego’s heen stappen’. Waarna Yesilgöz half augustus verklaarde de PVV niet op voorhand uit te sluiten: ‘Ik wil eerst zien waar de heer Wilders mee komt.’ Het uitsluiten van partijen heette opeens ‘Haags gedoe’.

Harde commentaren

Politieke duiders waren het er meteen over eens: om strategische redenen wil de VVD de mogelijkheid van regeren ‘over rechts’ open houden, zelfs met de PVV dus, al was het maar om sterker te staan in toekomstige onderhandelingen met progressieve partijen. Tegelijkertijd regende het harde commentaren op de wending van de VVD, zeker toen het verkiezingsprogramma van de PVV vorige week verscheen. De toon is weliswaar wat milder – zo is het zinnetje ‘de islam is geen godsdienst maar een totalitaire ideologie’ geschrapt en is een totale asielstop geen harde eis meer – maar de partij wil nog steeds islamitische scholen, moskeeën, de koran, hoofddoeken en de dubbele nationaliteit van politieke ambtsdragers verbieden, dat alles in strijd met de grondrechten.

Geen wonder dus dat D66-fractievoorzitter Jan Paternotte tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans aan de tand voelde over samenwerking met de PVV. Waarna Hermans zich in bochten wrong om te verklaren dat ze de uitspraken van Wilders nog steeds ‘moreel verwerpelijk’ vond maar dat er ook een moment moet komen om ‘vooruit te kijken’ – en vervolgens slim de aandacht wist af te leiden door ‘over samenwerking met de PVV gesproken’ te verwijzen naar het telefoontje dat Paternotte zelf had gepleegd met Geert Wilders over het steunen van een motie van wantrouwen tegen Mark Rutte, de dag voordat de premier in juli onverwacht de handdoek in de ring gooide.

Dat de VVD de samenwerking met Wilders niet uitsluit, zelfs nu duidelijk is waar de PVV ‘mee komt’, zoals Yesilgöz het noemde, zou je inderdaad principeloos kunnen noemen. Het punt is alleen: die samenwerking met de PVV in een nieuw kabinet gaat er helemaal niet komen. Nu niet alleen alle progressieve partijen maar ook het CDA onder Henri Bontenbal én coming man Pieter Omtzigt samenwerking met de PVV ondubbelzinnig hebben uitgesloten, Thierry Baudet zich met zijn complottheorieën buitenspel heeft gezet en JA21 onder Joost Eerdmans naar één zetel in de peilingen is weggezakt, is de kans op een rechtse coalitie met de PVV zo goed als nul.

Mijn educated guess: straks zijn de VVD onder Dilan Yesilgöz en GroenLinks/PvdA onder Frans Timmermans als grootste partijen weer tot elkaar veroordeeld, al dan niet in samenwerking met BBB en Omtzigt, en staat Geert Wilders nog steeds aan de zijlijn. Maar in één ding is Wilders in ieder geval geslaagd, met dank aan de VVD: in de aanloop naar de verkiezingen staat hij weer vol in de aandacht.

Het bericht De kans op een rechtse coalitie met de PVV is zo goed als nul verscheen eerst op Vrij Nederland.

De macro-economische situatie bepaalt in hoge mate hoe krap of hoe ruim het begrotingsbeleid zou moeten zijn. Jarenlang stond de rente op de ondergrens van de centrale bank, nabij nul. De inflatie was niet omhoog te branden. En de economie groeide maar matig. Economen spraken van langdurige stagnatie. Bij chronisch tekortschietende vraag en lage inflatie was het verstandig om een ruim begrotingsbeleid te voeren. Bovendien was geld lenen voor de overheid gratis.

Maar toen kwamen corona en de oorlog in Oekraïne. De economie werd geraakt door zowel negatieve aanbod- als positieve vraagschokken. Het aanbod in de economie nam tijdens corona af door de ontregeling van de productieketens vanwege de lockdowns, de verstoringen in de internationale handel (denk aan Brexit en de spanningen tussen de VS en China) en de sterk gestegen prijzen van grondstoffen, transport, energie en voedsel na de Russische invasie van Oekraïne.

Tegelijkertijd werd de vraag aangejaagd door de compensatiepakketten voor de covid- en energiecrisis, een ruim begrotingsbeleid en een (aanvankelijk) ruim monetair beleid. Toen de coronabeperkingen werden opgeheven, vlogen de opgepotte besparingen als een klodder ketchup door de economie. Het gevolg was enorme inflatie en een terugval van de economische groei.

Macro-economisch debat

Tegen deze achtergrond woedde een groot macro-economisch debat, met als hoofdrolspelers Larry Summers en Paul Krugman. Hamvraag: waren deze schokken tijdelijk of permanent? Het antwoord was, zo blijkt nu: beide. Veel van de covid- en Oekraïneschokken zijn inmiddels weggeëbd. Zo zijn de productieketens hersteld en de energieprijzen weer genormaliseerd. Tegelijkertijd zijn er permanente gevolgen in de vorm van sterke prijs- en loonstijgingen die nu de belangrijkste oorzaak zijn van de hardnekkig hoge inflatie van bijna 4 procent dit en volgend jaar.

De consensus onder economen is dat we nog steeds aanzienlijke overbesteding hebben. Dat zien we niet alleen terug in de hoge inflatie, maar ook op de arbeidsmarkt. Daar is personeel nog altijd moeilijk te krijgen. De CPB-schatting van de output gap geeft ook aan dat we veel meer proberen te kopen dan dat we kunnen produceren.

De overheid moet zuinig blijven zolang inflatie nog niet terug is op het doel van de ECB.

Het begrotingstekort verslechtert volgens de laatste CPB-ramingen in hoog tempo, tot zo’n 4 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in 2028. De overheid blijft de economie dus stimuleren, en het begrotingsbeleid is daarom veel te ruim. Alle scholen in het economisch denken, van neoklassieken tot keynesianen, geven nu hetzelfde advies: de begroting moet worden verkrapt om de vraag en daarmee de inflatie niet verder aan te jagen. De overheid moet zuinig blijven zolang inflatie nog niet terug is op het doel van de Europese Centrale Bank (ECB).

De komende kabinetsperiode moeten de overheidsuitgaven daarom omlaag of de belastingen omhoog. Maar met hoeveel? Dat is een lastige vraag. De economie koelt in hoog tempo af. Centrale banken hebben wereldwijd ongekende renteverhogingen doorgevoerd om de inflatie te beteugelen. Mede daardoor zit Nederland op dit moment in een technische recessie.

Tegelijkertijd laten de ramingen van het CPB zien dat de groei zich in de loop van 2023 herstelt, zodat we over heel 2023 nog 0,7 procent en volgend jaar met 1,4 procent groeien. Maar nog steeds is onduidelijk of de ECB deze zachte landing van de economie weet te maken ­– misschien moet die de rentes nog meer verhogen om de inflatie de kop in te drukken, en dat kan de economie alsnog in een recessie duwen.

Negatieve aanbodschokken

Complicerende factor is dat nieuw kabinetsbeleid pas over een jaar of twee doorwerkt in de economie. Het tekort te snel en te hard reduceren, kan averechts uitpakken. Maar te weinig doen kan de inflatie en krapte verder aanwakkeren en de overheidsfinanciën op lange termijn uit het lood doen slaan.

Op lange termijn moet de overheid voorkomen dat de overheidsfinanciën onhoudbaar worden en de staatsschuld explosief toeneemt. Of dat gebeurt, wordt bepaald door drie dingen: de rente op de staatsschuld, de groeivoet van de economie en het structurele overheidstekort. Hoe hoger de rente, hoe lager de groei, en hoe groter het tekort, hoe sneller de begroting ontspoort.

Economen weten niet precies wat er op middellange termijn met de rente gaat gebeuren. Voormalig chef-econoom van het IMF, Olivier Blanchard, denkt dat de rente weer omlaag gaat als centrale banken de inflatie hebben bedwongen. Die rente is langdurig laag geweest door structurele trends die niet ineens door corona en Oekraïne omkeren. Door de vergrijzing en groeiende inkomensongelijkheid wordt er meer gespaard. Daarnaast lijkt de technologische ontwikkeling te vertragen en is minder spaargeld nodig om nieuwe investeringen te financieren. Bedrijven investeren meer in goedkope IT dan in duur vastgoed en dure machines. Daarnaast vragen banken, pensioenfondsen en verzekeraars structureel meer veilige staatsobligaties.

Maar recente ontwikkelingen duiden wel op een stijging van de overheidsrentes, zoals de huidige chef-econoom van het IMF, Gita Gopinath betoogt. Door alle crises zijn de overheidstekorten en -schulden structureel hoger. Daarnaast neemt de investeringsvraag toe door de klimaattransitie. Bovendien zijn er ook structurele, negatieve aanbodschokken, zoals minder wereldhandel en de afvlakking van het arbeidsaanbod. Een terugkeer naar langdurige stagnatie is volgens haar niet uitgesloten, maar minder waarschijnlijk. De rente voor de overheid zal daarom wel wat dalen maar niet meer zo laag worden als die voor corona was.

Een forse tekortreductie

Welk tekort kan de overheid zich dan structureel veroorloven zodat de staatsschuld op lange termijn houdbaar is? Op de financiële markten bedraagt de 10-jaarsrente op staatsleningen 3 procent nominaal en 1 procent reëel (voor inflatie gecorrigeerd). De structurele groeivoet van de economie is ongeveer 1 procent per jaar. De overheid zou bij deze rente en groei dan in 2028 een begrotingstekort moeten hebben van ergens tussen de 1 en 2 procent van het bbp om de staatsschuld op lange termijn tussen 60 en 90 procent van het bbp te stabiliseren. Daarbij wordt rekening gehouden met de CPB-schatting voor overbesteding van zo’n 1,5 procent van het bbp gemiddeld gedurende 2024-28.

De volgende regering moet daarom een forse tekortreductie doorvoeren van 2 tot 3 procent van het bbp. Dat is een ombuiging van circa 20 tot 30 miljard euro op de begroting. Dat vereist na jaren van laks begrotingsbeleid het aanhalen van de teugels.

Nederland heeft bovendien nog altijd grote maatschappelijke opdrachten bij klimaat en stikstof. De belabberde productiviteitsgroei vraagt bovendien om grotere overheidsinvesteringen in onderwijs, onderzoek en infrastructuur.

Het zou daarom verstandig zijn om in de begroting een structurele investeringsruimte te maken van ongeveer 1 procent bbp, circa 10 miljard per jaar. Maar alleen voor beleidsmaatregelen die aantoonbaar rendabel zijn, bijvoorbeeld met een kosten-batenanalyse van het CPB. Dat betekent dat het begrotingstekort kan oplopen tot 2 à 3 procent van het bbp aan het einde van de volgende kabinetsperiode als de investeringsruimte volledig zou worden benut. De staatsschuld komt dan op lange termijn uit op ongeveer 90 tot 120 procent van het bbp.

De investeringsruimte zou ook in de plaats moeten komen van alle investeringsfondsen voor klimaat en stikstof en het groeifonds. Deze fondsen hebben de begroting ontwricht, veroorzaken bestuurlijke onrust en leiden tot bestedingsdrift waardoor publiek geld wordt verspild.

Een deel van de begrotingsopgave kan ook worden gedekt door verspilling te voorkomen. Zo kan worden besloten om ondoordachte plannen voor gratis kinderopvang niet door te laten gaan. De overheid zou daarnaast een maximumprijs moeten instellen per ton bespaarde CO₂ en stikstof: kost een maatregel te veel geld, dan wordt die niet ingevoerd. Ook zou de overheid bij klimaat- en stikstofbeleid veel meer moeten beprijzen en normeren in plaats van subsidies uit te delen. Daarnaast kan de overheid geld vrijspelen door de groei van de zorguitgaven af te remmen en belastingen op vermogensinkomsten te hervormen.

Er is met geld gesmeten om politieke tegenstellingen af te kopen.

Tot slot zou de rust in het begrotingsbeleid moeten terugkeren. De afgelopen jaren waren de meest chaotische van de afgelopen decennia. Daar waren goede redenen voor: door corona en de invasie van Oekraïne waren snelle en omvangrijke overheidsinterventies nodig. Maar ontegenzeggelijk zijn de begrotingsprocessen de afgelopen jaren ook sterk ondermijnd door groeiende politieke fragmentatie en polarisatie; er is met geld gesmeten om politieke tegenstellingen af te kopen.

Zonder grote externe turbulentie moet het aantal besluitvormingsmomenten weer tot één moment per jaar worden teruggebracht. De begrotingsregels moeten worden herzien op een manier die recht doet aan de politieke realiteit én niet leidt tot ontwrichting van de overheidsfinanciën op lange termijn. Het zou daarom goed zijn als een nieuwe regering aansluit bij EU-plannen voor de herziening van de begrotingsregels. Een nieuwe regering zou bovendien heldere spelregels moeten formuleren over wat te doen met de miljarden die op de plank blijven liggen door aanhoudende krapte en personeelsgebrek. Het CPB schat die ‘onderuitputting’ voor 2024 op maar liefst 15 miljard euro.

De moeilijke opdracht voor een nieuwe regering is daarom de begrotingsorde en -rust te herstellen, verstandig macro-economisch beleid te voeren, de overheidsfinanciën op lange termijn houdbaar te houden en ruimte te maken voor noodzakelijke publieke investeringen. We zullen de komende maanden gaan zien welke partijen deze opdracht serieus nemen.

Het bericht Wat er moet gebeuren wil een nieuw kabinet de begroting weer op orde krijgen verscheen eerst op Vrij Nederland.

Belangrijke stap naar verbetering jeugdzorg gezet door kabinet en gemeenten