Het meest hilarische moment tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen kwam toen Geert Wilders schijnbaar achteloos Thierry Baudet aan de tand voelde over de maanlanding. Nadat de FvD-leider uiteen had gezet dat het wel héél opmerkelijk was dat er sindsdien nooit meer een maanlanding had plaatsgevonden, en dat het dus wel heel onwaarschijnlijk was dat de maanlanding überhaupt was gebeurd, sneerde Wilders: ‘Nou volgens mij bent u al vrij ver op weg naar de maan.’ In de Kamerzaal werd geschaterd en geroffeld op de tafeltjes – ook en vooral door de coalitiepartijen en de progressieve oppositie.

De afgelopen jaren werd er wel vaker flink gelachen in de Kamer om de spitsvondige interrupties van Geert Wilders, maar altijd enigszins besmuikt, want al spoedig volgde er dan een tirade tegen het kabinet, de asielzoekers of de islam, waardoor er in de Kamerzaal altijd een lichte schaamte voelbaar was: hebben we net echt zitten lachen om deze man? Deze keer was dat anders, want zulke tirades liet Wilders vrijwel achterwege.

De boodschap was duidelijk: hier stond een man die bereid was mee te regeren in een toekomstig kabinet, en die zichzelf als salonfähig probeerde te presenteren. Vandaar dus ook de aanval op Baudet, de man die een paar jaar geleden nog gold als een geduchte concurrent op de rechterflank maar zich sindsdien zozeer heeft verloren in complottheorieën over het World Economic Forum, de wereldheerschappij van hagedissen en zelfs de maanlanding dat hij in de Kamer nauwelijks meer serieus wordt genomen.

De toon is weliswaar wat milder, maar de PVV wil nog steeds islamitische scholen, moskeeën, de koran, hoofddoeken en de dubbele nationaliteit van politieke ambtsdragers verbieden, dat alles in strijd met de grondrechten.

Het was Dilan Yesilgöz die van de zomer als kersvers lijsttrekker van de VVD de deur naar samenwerking met de PVV op een kier zette. Sinds het eerste kabinet-Rutte ten val kwam omdat Wilders zijn gedoogsteun opzegde heeft de VVD regeren met de PVV steevast uitgesloten, met als argument dat Wilders eerst zijn strafbare uitspraken over ‘minder minder Marokkanen’ moest terugnemen, en dat de PVV-leider als het erop aankomt zou ‘weglopen’. Daarbij speelde de persoonlijke wrok van Mark Rutte over de val van zijn eerste kabinet ongetwijfeld een rol. Maar van zulke bedenkingen heeft de VVD onder Yesilgoz opeens geen last meer. Na de val van het laatste kabinet-Rutte in juli kondigde Wilders al aan dat hij bereid was met de VVD te regeren, want ‘je moet over ego’s heen stappen’. Waarna Yesilgöz half augustus verklaarde de PVV niet op voorhand uit te sluiten: ‘Ik wil eerst zien waar de heer Wilders mee komt.’ Het uitsluiten van partijen heette opeens ‘Haags gedoe’.

Harde commentaren

Politieke duiders waren het er meteen over eens: om strategische redenen wil de VVD de mogelijkheid van regeren ‘over rechts’ open houden, zelfs met de PVV dus, al was het maar om sterker te staan in toekomstige onderhandelingen met progressieve partijen. Tegelijkertijd regende het harde commentaren op de wending van de VVD, zeker toen het verkiezingsprogramma van de PVV vorige week verscheen. De toon is weliswaar wat milder – zo is het zinnetje ‘de islam is geen godsdienst maar een totalitaire ideologie’ geschrapt en is een totale asielstop geen harde eis meer – maar de partij wil nog steeds islamitische scholen, moskeeën, de koran, hoofddoeken en de dubbele nationaliteit van politieke ambtsdragers verbieden, dat alles in strijd met de grondrechten.

Geen wonder dus dat D66-fractievoorzitter Jan Paternotte tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans aan de tand voelde over samenwerking met de PVV. Waarna Hermans zich in bochten wrong om te verklaren dat ze de uitspraken van Wilders nog steeds ‘moreel verwerpelijk’ vond maar dat er ook een moment moet komen om ‘vooruit te kijken’ – en vervolgens slim de aandacht wist af te leiden door ‘over samenwerking met de PVV gesproken’ te verwijzen naar het telefoontje dat Paternotte zelf had gepleegd met Geert Wilders over het steunen van een motie van wantrouwen tegen Mark Rutte, de dag voordat de premier in juli onverwacht de handdoek in de ring gooide.

Dat de VVD de samenwerking met Wilders niet uitsluit, zelfs nu duidelijk is waar de PVV ‘mee komt’, zoals Yesilgöz het noemde, zou je inderdaad principeloos kunnen noemen. Het punt is alleen: die samenwerking met de PVV in een nieuw kabinet gaat er helemaal niet komen. Nu niet alleen alle progressieve partijen maar ook het CDA onder Henri Bontenbal én coming man Pieter Omtzigt samenwerking met de PVV ondubbelzinnig hebben uitgesloten, Thierry Baudet zich met zijn complottheorieën buitenspel heeft gezet en JA21 onder Joost Eerdmans naar één zetel in de peilingen is weggezakt, is de kans op een rechtse coalitie met de PVV zo goed als nul.

Mijn educated guess: straks zijn de VVD onder Dilan Yesilgöz en GroenLinks/PvdA onder Frans Timmermans als grootste partijen weer tot elkaar veroordeeld, al dan niet in samenwerking met BBB en Omtzigt, en staat Geert Wilders nog steeds aan de zijlijn. Maar in één ding is Wilders in ieder geval geslaagd, met dank aan de VVD: in de aanloop naar de verkiezingen staat hij weer vol in de aandacht.

Het bericht De kans op een rechtse coalitie met de PVV is zo goed als nul verscheen eerst op Vrij Nederland.