Beste lezer, Deze site wordt sinds mei 2020 niet meer geactualiseerd. Door de Covid-19 zijn veel fablabs niet meer actief. In afwachting van betere tijden. Met vriendelijke groet, Bestuur Stichting FabLab BeNeLux.   Rozemarijn Bakker – Alting van Geusau, starring in Project Egg van Michiel van der Kley

Het bericht Rust in de tent verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

  Bart Bakker, de oprichter van het miniFabLab en bestuurslid van FabLab BeNeLux print massaal faceshields en earclips voor de zorg. Een vrager in de zorg kan zijn behoefte melden op makers4all.eu en hij krijgt het gewenste thuis. Gratis. Want makers4all worden gesponsord met filament en zo. Makers4all.eu is een collectief van 275 makers door…

Het bericht Makers4all.eu – 81-jarige Bart Bakker maakt voor de zorg verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Tijdens deze Corona-crisis zijn creativiteit, innovatie en verbinding een waardevol goed. Nederlandse Fablabs en Makersplaatsen dragen hier aan bij door onze kennis over makerseducatie te delen via Webinars.  www.makerstream.nl Een spontaan initiatief van Makersclub Eindhoven werd opgevolgd door Makersbase Breda; het concept bleek verrassend simpel te verwezenlijken! Zo is de wens ontstaan om in samenwerking…

Het bericht Webinars op Makerstream.nl – leer het nu voor straks verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

‘How to make (almost) anything’ was het devies van Fablab. Dan komt er nu werk aan de winkel. Maken van dingen tegen de COVID-19 crisis. Wat te maken ? Weten we nog niet, maar in de startblokken! Wij hebben lasersnijders, 3Dprinters, CNC, naaimachines en meer. Ga naar projectopenair.nl , de NL tak van projectopenair.org. Een…

Het bericht FabLab en Project Open Air verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Stichting FabLab bestaat meer dan 10 jaar en heeft daarin het concept van FabLabs op de kaart gezet en vele labs helpen opzetten en de community van makers ondersteund. Met meer dan 70 labs in de BeNeLux heeft de stichting FabLab haar doel bereikt. In de afgelopen jaren heeft de stichting dus gewerkt naar meer…

Het bericht Toekomst FabLab BeNeLux – Call for Proposal verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Het is pas 11 jaar geleden dat in Nederland het eerste fablab verscheen en er zijn nu meer dan 100 maakplaatsen in de BeNeLux. Er is verzadiging en de groei vlakt  af. Misschien is dat een teken dat de oorspronkelijke taak van de Stichting FabLab Benelux ten einde loopt en we ons moeten herbezinnen. Er…

Het bericht Tien jaar later – meer dan 1800 FabLabs wereldwijd verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Midden januari start wereldwijd weer de FabAcademy. Alle info over inhoud en registratie is te vinden op http://fabacademy.org/apply/registration.html Graduation zal plaatsvinden de jaarlijkse Fab-conferentie van 25 juli tot 2 augustus in Montreal en/of Quebec in Canada. De site FAB16.org is al wel in de lucht, maar nog niet gevuld. Dassault biedt 5 beurzen voor FabAcademy…

Het bericht FabAcademy 2020 – inschrijven voor 15 december verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

De KLM bestaat honderd jaar. Dat wordt gevierd met onder meer een groot spektakel in Hangar 11 op Schiphol. Als oud-KLM’er was ik daar. Het echt interessante was dat je na het spektakel door de hal van KLM Engine Services kon lopen. Daar wordt onderhoud gepleegd aan de meer dan manshoge motoren. Er is daar…

Het bericht KLM 100 jaar – KLM Makerspace verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Voor wie groter wil, dan er in zijn FabLab kan, is er nu de SPARK Makers Zone in hartje Den Bosch, Spoorzone. De SPARK Makers Zone is op meerdere vlakken uniek in Nederland. Ten eerste vanwege de omvang en ongekende mix van machines en apparatuur. Makers treffen hier een metaalprinter, grote snijplotter, 3d printers, robotarmen,…

Het bericht SPARKS Makers Zone in den Bosch – meer dan een FabLab XXL verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

Vacature Vakspecialisten Innovatie & Techniek (uren in overleg*) Met een bibliotheek, museum en archief is CODA een bron van inspiratie op het gebied van literatuur, kunst, erfgoed, innovatie en techniek – midden in het hart van de stad Apeldoorn. Ontdek de mooiste verhalen, beleef geschiedenis, proef van kunst en cultuur en ontplooi 21st century skills…

Het bericht CODA FabLab zoekt twee vakspecialisten verscheen eerst op FabLab BeNeLux.

De online multiplayer game World of Warcraft is sinds een paar uur niet meer beschikbaar in China. Het Amerikaanse bedrijf Activision Blizzard, dat het spel maakt, en de Chinese distributeur NetEase stoppen na veertien jaar met samenwerken.

Het is nog niet bekend of en wanneer Chinese gamers weer terechtkunnen in Azeroth, de fantasiewereld van World of Warcraft. Activision Blizzard heeft geen andere Chinese partner gevonden om mee samen te werken. Zo'n samenwerking is nodig om toegang te krijgen tot de Chinese markt.

Activision Blizzard deed eerder deze maand nog een voorstel aan NetEase om het oude contract met zes maanden te verlengen. Dat was zonder succes. NetEase, dat het op één na grootste spelbedrijf van China is, noemde het voorstel "commercieel onlogisch" en spreekt van "ongelijke en oneerlijke" voorwaarden van Activision Blizzard.

Reden voor het beëindigen van de samenwerking, is dat de bedrijven geen overeenstemming konden bereiken over de nieuwe contractvoorwaarden.

De games Diablo III en Overwatch van Activision Blizzard worden eveneens offline gehaald van de Chinese servers. Gamers kunnen wel hun data opslaan, mochten de spellen ooit weer in het land gelanceerd worden.

Bij Google verdwijnen ongeveer 12.000 banen. Topman Sundar Pichai van moederbedrijf Alphabet maakte in een e-mail aan het personeel bekend dat er wereldwijd banen verloren gaan. Het is nog niet duidelijk of het Nederlandse onderdeel van het bedrijf wordt getroffen.

Omgerekend verliest ongeveer 6 procent van het Alphabet-personeel dit jaar zijn of haar baan. Alphabet meldde afgelopen najaar last te hebben van tragere groei doordat adverteerders minder uitgeven.

Jarenlang kon de groei bij de Amerikaanse techgiganten niet op en namen ze veel nieuwe mensen aan. Inmiddels is sprake van een economische onzekere tijd, die ook de techsector raakt. Techbedrijven voeren nu een correctie van die enorme groei door.

Alle techreuzen

Microsoft maakte deze week bekend 10.000 banen te schrappen en bij webwinkel Amazon verdwijnen 18.000 arbeidsplaatsen. Het moederbedrijf van Facebook en Instagram kondigde afgelopen november een grote ontslagronde aan: bij Meta verliezen 11.000 werknemers hun baan. En Twittereigenaar Elon Musk schrapte ook flink in het personeelsbestand na zijn overname.

Opnieuw zit een cryptohandelaar in zwaar weer. Genesis heeft in New York uitstel van betaling aangevraagd. Deze zogenoemde Chapter 11-procedure is bedoeld om het bedrijf te herstructureren. Genesis heeft voor meer dan 3 miljard dollar aan schulden openstaan, meldde de Financial Times eerder.

Een mogelijk faillissement van Genesis hangt al enige tijd boven de markt. Het bedrijf was een van de grootste geldschieters van handelsplatform FTX, van Sam Bankman-Fried. Dat handelsplatform kwam vorig jaar in grote financiële problemen en zit ook in een faillissementsprocedure, wat een enorme schok in de cryptowereld veroorzaakte. De administratie bij FTX bleek een grote rommel te zijn.

Een van Genesis' schuldeisers is het Nederlandse cryptoplatform Bitvavo. Dat heeft 280 miljoen euro aan het bedrijf uitgeleend. Het feit dat Genesis nu uitstel van betaling heeft aangevraagd, kan voor het Nederlandse platform een flinke domper zijn, denkt cryptodeskundige Dennis Post van advieskantoor EY. "Ze dachten in een vergevorderd stadium van een deal te zijn over het geleende geld, maar zijn nu misschien wel terug bij af."

Bitvavo zelf benadrukt dat de huidige situatie "geen impact" heeft voor zijn klanten. Het bedrijf staat garant voor het geleende bedrag en zegt het risico van klanten te hebben overgenomen. Bitvavo heeft naar eigen zeggen een toezegging van Genesis voor het terugbetalen van 70 procent van de 280 miljoen, over het resterende bedrag is de afgelopen dagen nog gesproken, aldus het bedrijf.

De inschatting van cryptodeskundige Post is dat het moederbedrijf van Genesis, Digital Currency Group, de "voor hen veiligste en wellicht goedkoopste route heeft gekozen". Volgens Post is het nu de grote vraag in hoeverre het moederbedrijf bereid is de schulden van Genesis over te nemen om verdere onrust te voorkomen.

Netflix heeft in het vierde kwartaal van vorig jaar veel meer nieuwe abonnees gekregen dan het bedrijf had verwacht. Tussen oktober en eind december kreeg het streamingplatform er 7,7 miljoen klanten bij. In totaal had het bedrijf eind vorig jaar 231 miljoen abonnees.

In de eerste helft van vorig jaar zag Netflix nog een daling aan abonnees. Dat kwam onder meer door de toenemende concurrentie van andere streamingdiensten zoals HBO Max en Disney+, maar ook doordat steeds meer mensen hun account delen met anderen. Dat gaat het platform dit jaar aanpakken.

In het derde kwartaal steeg het aantal abonnees weer. Dat zette dus in het vierde kwartaal door. Netflix had onder meer succes met de serie Wednesday, een serie die gaat over Wednesday Addams, bekend van The Addams Family. Deze serie was volgens het bedrijf de op twee na populairste serie op het platform ooit. De docuserie Harry & Meghan, waarin de Britse prins Harry en zijn vrouw Meghan Markle hun verhaal doen, scoorde eveneens goed.

Goedkoper abonnement met advertenties

In het laatste kwartaal kwam Netflix ook met een goedkoper abonnement waarbij gebruikers advertenties te zien kregen. Dat abonnement is nog niet beschikbaar in Nederland, maar al wel in twaalf andere landen, waaronder de Verenigde Staten en Duitsland.

De omzet bedroeg 7,85 miljard dollar, omgerekend ongeveer 7,2 miljard euro. Dat is lager dan werd verwacht. Een van de redenen is mogelijk dat gebruikers die eerst een duur abonnement hadden nu zijn overgestapt op het goedkopere abonnement met advertenties. Het bedrijf noemt 2022 "een zwaar jaar, met een moeilijke start, maar een rooskleuriger einde."

Topman en medeoprichter Hastings doet stap terug

Het bedrijf kondigde ook aan dat topman Reed Hastings stopt als algemeen directeur. Hij stond meer dan twintig jaar aan het roer van het bedrijf dat hij in 1997 samen oprichtte met Marc Randolph.

De leiding van Netflix komt nu in handen van Greg Peters en Ted Sarandos, Hastings blijft wel betrokken bij het bedrijf. Hij wordt uitvoerend voorzitter.

Alle werkgerelateerde chatberichten van ministers, staatssecretarissen, bestuurders en hoge ambtenaren, moeten worden opgeslagen. Dat adviseert het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) aan minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. Iedereen moet kunnen nagaan welke afwegingen de overheid maakt en het is belangrijk voor de geschiedschrijving, staat in het advies.

"Toegang tot overheidsinformatie is een essentieel recht voor iedereen én noodzakelijk om de democratie beter te laten werken", zegt voorzitter Ineke van Gent van het ACOI. Zij was jarenlang Kamerlid voor GroenLinks en is nu burgemeester van Schiermonnikoog.

Van Gent: "De wet gaat pas leven als de hoogste gezagsdragers het belang van openbaarheid en een goede informatiehuishouding erkennen. Daarom staat in ons advies: dit is geen corvee, dit is chefsache."

Het adviescollege werd vorig jaar ingesteld en komt nu met zijn eerste advies. Aanleiding voor dat advies was het Kamerdebat in mei vorig jaar over premier Rutte die op grote schaal sms-berichten verwijderde van zijn mobiele telefoon. Dat had hij nooit mogen doen, constateerde de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed in oktober.

Niet meer zelf doen

Nu is het nog zo dat kabinetsleden en hoge ambtenaren zelf moeten selecteren welke berichten belangrijk zijn en ze dan handmatig moeten kopiëren naar een digitaal archief. Dat moet anders, vindt Van Gent.

De opslag moet centraal en automatisch gebeuren en gelden voor al het werkgerelateerde berichtenverkeer. Berichten van hoge ambtenaren moet de overheid tijdelijk opslaan, bijvoorbeeld vijf of tien jaar.

Appjes en sms'jes van bewindslieden en bestuurders moeten voor altijd worden opgeslagen en gearchiveerd. De berichten van deze "sleutelfiguren" in het openbaar bestuur zijn van blijvende waarde, ook voor toekomstig historisch onderzoek, staat in het advies.

Als het aan het ACOI ligt, wordt de nieuwe werkwijze vanaf volgend jaar bij de hele overheid ingevoerd.

De geschiedenis herhaalt zich. Net als drie jaar geleden heeft de Nederlandse chipmachinemaker ASML een hoofdrol in een groot geopolitiek steekspel tussen de VS en China. Vandaag bezoeken premier Rutte en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken het Witte Huis en daar staat het bedrijf als onderwerp op de agenda.

De inzet is hoog. Amerika wil ASML's handel met China vergaand beperken. De verkoop van de gewilde chipmachines aan China - 2,7 miljard euro en daarmee goed voor 15 procent van de jaaromzet - is in gevaar. Dit is onderdeel van een groter plan waarmee Amerika China niet alleen op achterstand wil houden, maar eigenlijk wil voorkomen dat het land zich überhaupt verder technologisch kan ontwikkelen, niet in de laatste plaats op militair gebied.

ASML mag van de Nederlandse regering, onder druk van de VS, nu al niet de allernieuwste machines (EUV, wat staat voor Extreem Ultraviolet) verkopen aan China. Daarmee worden de meest geavanceerde computerchips gemaakt. De VS wil nu een stap verdergaan en ook al jaren bestaande verkoop van wat oudere machines (DUV, Deep Ultraviolet) verbieden die China nu al op grote schaal gebruikt.

Over dit doel van de Amerikanen wordt al tijden onderhandeld. Het ligt daarbij zó gevoelig, dat er in Den Haag amper hardop over wordt gesproken. Het gaat hier immers om ASML, een kroonjuweel van de Nederlandse én Europese economie. Besluiten daarover worden niet lichtzinnig genomen.

ASML speelt volgens Rutte geen "dominante rol" in het gesprek in het Witte Huis. Het zal, zo zei hij vrijdag in de wekelijkse persconferentie, allereerst gaan over de "stabiliteit in dit deel van de wereld", verwijzend naar de oorlog in Oekraïne. Daarnaast wordt er uit het overleg zelf geen 'akkoord' over de exportrestricties verwacht. ASML wilde vandaag niet reageren op het bezoek van Rutte.

Een optelsom

Tegelijkertijd moet ASML als agendapunt zeker niet worden onderschat, zegt handelsspecialist Rem Korteweg van Instituut Clingendael. Het is volgens hem een optelsom: er wordt al tijden achter de schermen druk over gesproken en er zijn over en weer bezoeken geweest. "Kijkend naar de choreografie van deze ontmoeting maakt het voor mij als buitenstaander heel evident dat dit de climax is naar het oplossen van de puzzel."

Dat zit zo: Amerika heeft niet alleen de medewerking van Nederland nodig, maar ook die van Japan. Waar ASML monopolist is op het gebied van de allernieuwste machines, is dat niet zo op het gebied van machines die al jaren worden verkocht. Japan is ook op die markt actief.

En laat de Japanse premier nou vorige week donderdag bij Biden zijn langs geweest. "De stoel in de Oval Office is in feite nog warm van het bezoek van de Japanse premier en nu komt Nederland. Zo'n bezoek is de kers op de taart", zegt Korteweg. Rutte en Biden zullen niet onderhandelen, schat hij in. "Dergelijke ontmoetingen op topniveau worden helemaal voorbereid, er wordt weinig aan het lot overgelaten."

Korteweg denkt daarnaast dat Nederland, in ruil voor medewerking, extra Amerikaanse bestellingen voor ASML in het vooruitzicht worden gesteld. Als compensatie voor het wegvallen van omzet uit China. De VS wil, net als Europa, nieuwe fabrieken gaan bouwen om meer productie op het eigen continent te krijgen.

Onduidelijkheid blijft

Daarnaast zijn details van de exportrestricties zoals die er mogelijk komen van groot belang. Anders gezegd: hoe groot is straks de schade?

De inschatting is dat Rutte zich vandaag niet in het openbaar zal uitlaten over ASML. Wanneer er dus meer duidelijkheid komt, is maar de vraag. Voor ASML is dit een zeer onzekere situatie. Er staan miljarden op het spel. Volgende week presenteert de chipmachinebouwer de jaarcijfers. Dan zal het naar verwachting voor het eerst sinds het bezoek van Rutte aan Biden uitgebreider ingaan op de donkere wolken die boven het bedrijf hangen.

Scholieren gebruiken de geavanceerde tekstgenerator ChatGPT voor allerlei huiswerkopdrachten, zonder dat docenten daardoorheen prikken. Bij de NOS meldden zich ruim 250 scholieren die bevestigen de software te gebruiken voor schoolopdrachten. Op een enkele uitzondering na zeggen de betrokken scholieren, na een oproep die NOS Stories verspreidde, niet te worden gepakt.

Het gaat om losse alinea's en antwoorden op deelvragen, maar ook om complete verslagen, werkstukken en essays die aan ChatGPT worden 'uitbesteed'. Scholieren gebruiken ChatGPT ook om spelfouten uit hun teksten te halen of om op ideeën te komen.

"Ik gebruik het om snel mijn huiswerk te kunnen maken", zegt een leerling uit 3 havo die anoniem wil blijven. "Er staat vaak bij een opdracht: vertel het in je eigen woorden. Dan gaat een docent echt niet controleren wat mijn eigen woorden precies zijn." Naar eigen zeggen gebruikt hij de tool om de haverklap.

Hoe groot het probleem is en hoeveel leerlingen frauderen met ChatGPT, is onbekend. Maar de Nijmeegse docent Furkan Sogut maakt zich zorgen. Hij geeft Nederlands, een van de vakken waarvoor de scholieren vaak ChatGPT zeggen te gebruiken. "Ik wil natuurlijk niet uitgaan van de slechte bedoelingen van leerlingen, maar ik kan niet zien of ze iets zelf hebben geschreven."

Machteloos

Dat komt ook doordat bestaande plagiaatdetectie machteloos staat tegenover ChatGPT. Die plagiaatdetectie werkt door te kijken of teksten in bijvoorbeeld werkstukken ergens anders voorkomen: in werkstukken van andere leerlingen, of op internet.

Maar ChatGPT genereert zelf teksten, die niet ergens anders identiek terug te vinden zijn. Eén scholier zegt ChatGPT expliciet hiervoor te gebruiken: andermans huiswerk gaat erin, en er komt een compleet nieuwe versie uit met exact dezelfde inhoud - maar dan zonder dat plagiaatdetectie alarm slaat.

"Wij kunnen dit als school niet zelf oplossen", zegt Sogut. "Er moet een landelijke oplossing komen." Dat scholieren zelf hun teksten schrijven, is volgens Sogut belangrijk om te kunnen toetsen of leerlingen de taal goed beheersen. "Niet of ChatGPT het Nederlands goed beheerst."

Zo laat een leerling uit de vierde klas van het vwo weten dat hij zijn poëzie-analyse aan ChatGPT heeft uitbesteed. "Ik moest volgens de opdracht mijn mening geven, daar is ChatGPT nog niet zo goed in. Dat heb ik herschreven. Maar het theoretische deel was prima, dat kon ik zo kopiëren."

Sogut heeft zijn hoop gevestigd op websites die kunnen herkennen of teksten door kunstmatige intelligentie zijn geschreven. Dat kan doordat "menselijke" teksten minder voorspelbaar in elkaar zitten, zowel qua woordkeus als zinsopbouw. In het Engels is al een aantal tools beschikbaar die dat kunnen.

Boekvlog in plaats van verslag

Volgens Robert Chamalaun, docent Nederlands en voorzitter van de afdeling Nederlands van de vakorganisatie Levende Talen, denken sommige scholen al aan maatregelen. "Leerlingen moeten dan bijvoorbeeld teksten op school schrijven."

Een andere eis kan het gebruik van recente bronnen zijn. ChatGPT kent alleen bronnen tot en met 2021. Op nieuwere data is het model niet getraind. "Je kunt leerlingen dan vragen om minimaal vier bronnen uit 2022 te gebruiken." Maar als ChatGPT wordt bijgewerkt met nieuwere data, is dat mogelijk alweer achterhaald.

Sogut wil graag samen met zijn leerlingen nadenken over oplossingen, bijvoorbeeld een boekvlog in plaats van een boekverslag. "We willen het gesprek met onze leerlingen juist aangaan."

Nieuw is valsspelen door scholieren overigens niet, tekent docent Nederlands Laura Borghols aan. "Leerlingen worden ook wel geholpen door een ouder of een broer", zegt Borghols. "Of ze gebruiken tijdens proefwerken een smartwatch. Elke paar jaar is er wel weer wat nieuws."

De kantoren van de Britse krant The Guardian blijven nog weken dicht als gevolg van een zware cyberaanval. De netwerken werden op 20 december getroffen door gijzelsoftware en sindsdien zitten belangrijke computersystemen op slot. In eerste instantie moesten werknemers alleen rond de feestdagen thuiswerken, maar ze hebben nu gehoord dat de kantoren nog tot zeker 23 januari dicht blijven, meldt nieuwssite Semafor.

Onder meer de wifi in het gebouw ligt plat en ook de kassa's in de kantine geven geen sjoege meer. Ook was het bijna niet gelukt om de medewerkers hun salaris over te maken afgelopen maand. De eerste dagen na de aanval kon de krant alleen met veel kunst- en vliegwerk nog op tijd naar de drukker. Inmiddels gaat dat beter, maar het zou nog steeds een ingewikkelde klus zijn.

"Het is een totale nachtmerrie", zegt een medewerker tegen Semafor. Men zou intern vrezen dat er bestanden verloren zijn gegaan of op een andere manier zijn geraakt door de aanval. Een heel klein groepje medewerkers zou nog op kantoor wat werk doen, maar verder zit iedereen noodgedwongen thuis.

Online publiceren lukt nog wel

Het online publicatiesysteem en de bedrijfsemail zijn nog wel in de lucht. "We hebben de mazzel dat sommige systemen niet met elkaar communiceren", citeert Semafor een medewerker.

The Guardian heeft zijn hoofdkantoor met het belangrijkste deel van de redactie in Londen. In New York en in Australië heeft de Britse kwaliteitskrant kleinere kantoren. In hoeverre de aanval de systemen buiten Londen treft, is niet bekendgemaakt.

Ook over de motieven van de aanvallers is nog veel onduidelijk. The Guardian won in het verleden tal van prijzen voor grote onderzoeksjournalistieke verhalen en deed recentelijk onthullingen over onder meer hacks met de Israëlische Pegasus-spyware en de geheime lobby van Uber.

Dat soort verslaggeving kan een aanleiding zijn voor cyberaanvallen, maar er kan in dit geval ook gewoon sprake zijn van een klassieke gijzelsoftware-aanval, waarbij de aanvallers systemen vergrendelen en geld willen zien alvorens ze weer vrij te geven.

De Ierse datawaakhond DPC heeft Meta twee boetes opgelegd van in totaal 390 miljoen euro, vanwege privacyschendingen bij Facebook en Instagram. Het was volgens de toezichthouder voor gebruikers niet duidelijk wat er precies met hun data gebeurde.

Twee klagers vonden dat gebruikers gedwongen werden de nieuwe voorwaarden van Instagram en Facebook te accepteren, omdat ze anders de platforms niet meer konden gebruiken. Dat is tegen de privacyregels van de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG).

Die regels eisen dat een bedrijf geïnformeerde toestemming vraagt aan een gebruiker voordat het bedrijf zijn of haar data mag gebruiken voor gepersonaliseerde advertenties. Meta wijst naar een andere privacyregel, die voorschrijft dat je geen toestemming hoeft te vragen als bepaald gebruik van data noodzakelijk is voor een dienst.

Pizza bestellen

"Het is te vergelijken met als je een pizza thuis bestelt: de pizzeria hoeft geen toestemming te vragen voor het gebruik van je adresgegevens om het eten af te leveren", zegt Frederik Zuiderveen Borgesius, hoogleraar ICT & Recht aan de Radboud Universiteit. "Meta redeneerde volgens diezelfde lijn: we hoeven geen toestemming te vragen, want gepersonaliseerde advertenties zijn strikt noodzakelijk voor onze dienst."

Maar door die redenering is nu een streep gezet door de toezichthouder. Facebook krijgt daardoor een boete van 210 miljoen euro en Instagram van 180 miljoen euro.

Hoger beroep

Het bedrijf van Mark Zuckerberg krijgt daarnaast drie maanden de tijd om wel aan de voorwaarden te voldoen. Meta laat in een reactie weten het oneens te zijn met de boete, omdat het bedrijf vindt dat het wel de regels volgt. Het gaat daarom in hoger beroep.

Meta heeft, net als veel andere grote techbedrijven, een kantoor in Ierland vanwege het gunstige belastingstelsel. Om die reden handhaaft de toezichthouder daar de Europese privacyregels. Het is de vijfde keer dat Meta een boete krijgt van de Ierse waakhond.

Het moet een nachtmerriescenario zijn voor Twitterbaas Elon Musk: gebruikers die genoeg hebben van Twitter en massaal overstappen naar concurrenten. Hoewel volgens de miljardair zelf het gebruik op zijn platform juist records breekt, staan alternatieven vanwege alle chaotische ontwikkelingen rond Twitter meer dan ooit in de belangstelling.

Overstappen doe je niet zomaar. Je moet elders weer van voren af aan beginnen. En je weet van tevoren niet of anderen ook de 'oversteek' wagen. Er zijn verschillende alternatieven: Tumblr, Reddit of Post.news en Mastodon. Die laatste lijkt de beste papieren te hebben om hét alternatief te worden; het lijkt sterk op Twitter en is oktober en november sterk gegroeid. Tegelijkertijd zit Mastodon technisch ingewikkelder in elkaar en dat kan gebruikers afschrikken.

De NOS sprak deze week met een aantal overstappers. Een van hen is kinderboekenschrijfster Rian Visser, die zegt veel te hebben gehad aan haar 18.000 volgers op Twitter. Maar haar kijk op het platform is veranderd. "De laatste jaren werd de sfeer er steeds grimmiger." Op Mastodon is dat heel anders, zegt ze, al heeft ze daar nog maar 900 volgers.

Mastodon bestaat al zes jaar, maar krijgt vanwege de ontwikkelingen bij Twitter nu pas veel aandacht. Het is bedacht door de Duitse software-ontwikkelaar Eugen Rochko. Van investeringen moet hij niks weten, vertelde hij deze week aan de Financial Times, Rochko wil de non-profitstatus van het bedrijf beschermen. Het bedrijf had in 2021 een omzet van 55.000 euro in de vorm van donaties en sponsors. Dit is een zeer ongebruikelijke manier van financieren in Silicon Valley.

Allemaal eilandjes

In de basis vertonen Twitter en Mastodon een grote gelijkenis. Je communiceert voornamelijk via tekst (al worden afbeeldingen en video's ook ondersteund), volgen en gevolgd worden is heel belangrijk en je hebt een tijdlijn met alle berichten uit je netwerk.

Tegelijkertijd zijn er ook een paar fundamentele verschillen. Waar Twitter bestaat uit één plek - te beschouwen als één eiland - bestaat Mastodon uit duizenden 'eilandjes' met elk een eigen webadres. Het is een netwerk: je kunt accounts op andere eilandjes volgen. Zo'n eiland wordt een instance genoemd en iedereen kan er een starten, daardoor zijn er ook zoveel. Twitter heeft één set regels, bij Mastodon kan ieder 'eiland' zelf bepalen wat er gebeurt. Deze keuzes worden gemaakt door de beheerders, die ook andere voorwaarden kunnen stellen aan een registratie.

Bij elkaar zijn er nu 1,8 miljoen gebruikers maandelijks actief. Veel minder dan op Twitter. Nieuwe gebruikers hebben zelf de keuze bij welk 'eiland' ze zich registreren.

De BBC sprak in november met Mastodon-oprichter Eugene Rochko:

Een van de op Nederland georiënteerde eilanden of plekken is Mastodon.nl, dat er per dag een paar honderd gebruikers bij krijgt, vertelt beheerder Maarten den Braber. Hij benadrukt dat groei niet het doel is en juicht juist de komst van andere plekken toe. Mastodon.nl kent nu ruim 34.000 leden en verwacht in ieder geval door te kunnen groeien tot 50.000.

Een grote uitdaging voor Den Braber en alle andere beheerders binnen het netwerk is het tegengaan van ongewenste content. Ze mogen zelf bepalen wat wel en niet mag is. Dat is gevoelige materie waar grote online platforms - die hiervoor tienduizenden medewerkers inzetten - al jaren mee worstelen. Het is immers zaak het platform leefbaar te houden voor gebruikers.

Den Braber benadrukt wel een groot verschil tussen grote online platforms en Mastodon. "Er is geen algoritme dat berichten verspreidt." Die algoritmes zorgen bij platforms als Instagram en Twitter er juist voor dat berichten meer of minder aandacht krijgen, inclusief ongewenste berichten.

De enige manier waarop een bericht kan worden verspreid op Mastodon, is door het te delen. Den Braber is van plan de regels op Mastodon.nl komend jaar aan te scherpen.

Niemand heeft alle macht

Iedereen kan dus zelf een instance of 'eiland' binnen Mastodon starten en dat kan niet worden tegengehouden. Wel kan een eiland worden geblokkeerd. Ofwel: geen bedrijf of persoon heeft alle macht.

Dat gegeven maakt Mastodon voor overstapper Maarten Oosterkamp interessant. "Het is in feite in handen van niemand en heeft meer waarborgen." Als kantelpunt noemt hij de grote hoeveelheid ontslagen bij Twitter. "Daar zaten ook veel moderatoren tussen die zorgden voor sociale veiligheid. Terwijl je hen juist hard nodig hebt."

Oosterkamp, werkzaam in de zorg, zegt dat de overstap op een voor hem spannend moment komt: hij is net voor zichzelf begonnen en juist de zorgwereld is heel actief op Twitter. Toch heeft hij al wel z'n Twitter-account opgezegd.

Het is bijna twee maanden geleden dat Elon Musk lachend met een gootsteen in zijn handen het kantoor van Twitter binnenliep. Normaal gesproken verwacht je dat niet van de nieuwe ceo en eigenaar, maar het was typisch Musk. Het beeld kwam symbool te staan voor een nieuw tijdperk, vol chaos en grillige keuzes.

Nieuwste hoofdstuk: deze week liet Musk zich wegsturen als ceo. Vijf vragen over hoe het nu met Twitter gaat.

Hoe belangrijk wordt de nieuwe Twitter-baas?

Het feit dat Musk zijn vertrek als ceo aankondigde na een niet-representatieve Twitterpeiling kreeg veel aandacht, ook al had hij al bij zijn entree al duidelijk gemaakt dat hij slechts tijdelijk de formele topman zou zijn. Wie hem opvolgt, is onduidelijk. Musk zegt op zoek te gaan naar iemand die "dwaas genoeg is" om de rol over te nemen.

Wie het ook wordt, Musk zal voor en achter de schermen veel invloed houden en als eigenaar het laatste woord hebben. Het draait in feite niet om wie de titel 'ceo' heeft, maar om wie de macht heeft. En dat is heel duidelijk.

Musk wilde regels veranderen, is dat ook gebeurd?

Het is overduidelijk dat Musk een grote invloed heeft op Twitters moderatiebeleid. Beleid dat vooral lijkt te zijn gestoeld op wat hij vindt en denkt dat goed is. Hij past zijn keuzes ook ogenschijnlijk lukraak aan.

De miljardair gebruikte niet-representatieve peilingen op Twitter om Donald Trump weer toe te laten en voor een algemene amnestie voor geschorste accounts. Terwijl hij eerder nog had beloofd een adviesraad samen te stellen hiervoor. Die kwam er niet. Een al bestaande adviesraad werd opgedoekt.

De échte escalatie moest toen nog komen: hij schorste journalisten en kwam met de controversiële regel dat in berichten niet meer gelinkt mocht worden naar concurrerende sociale media. Die laatste regel werd al snel grotendeels teruggedraaid. Ook zijn de meeste profielen van de geschorste journalisten weer online.

Hoe gaat het nu intern bij Twitter?

De grootste schokken lijken - na grote ontslagrondes en zorgen over de stabiliteit van het platform - voor nu even voorbij. The New York Times schreef wel dat Musk de juridische afdeling aan het reorganiseren is. Hij zou Twitter klaarmaken voor juridische procedures.

Medewerkers hebben volgens de krant de opdracht gekregen leveranciers niet meer te betalen. Dat geldt ook voor de huur van kantoren wereldwijd, waaronder het hoofdkantoor in San Francisco. Het bedrijf zou daarnaast overwegen duizenden medewerkers die zijn ontslagen geen ontslagvergoeding te betalen.

Hoe zit het met de 'Twitter Files'?

Dit betreft interne communicatie van Twitter van vóór het aantreden van Musk. De communicatie wordt sinds begin deze maand in delen naar buiten gebracht, op initiatief van Musk zelf. Volgens The New York Times heeft hij opdracht gegeven om de informatie te delen met een aantal journalisten, om zo de besluiten die zijn genomen voordat hij aan het roer kwam in diskrediet te brengen.

In de publicaties wordt ingezoomd op onder meer de meest controversiële moderatiebesluiten die Twitter nam, zoals het - tijdelijk - blokkeren van een link naar een artikel van The New York Post over de laptop van de zoon van president Biden en het schorsen van oud-president Trump.

Ook is er aandacht voor contacten tussen Twitter en de FBI en voor het feit dat Twitter het Pentagon zou hebben toegestaan heimelijk accounts te gebruiken voor het verspreiden van propaganda.

Over de waarde van de publicaties is al wekenlang discussie. Alex Stamos, directeur bij het Internet Observatory van Stanford University en eerder eindverantwoordelijk voor de beveiliging bij Facebook, merkte deze week op dat het laatste deel - over het Pentagon - tot nu toe het betrouwbaarst overkomt.

Ik wil stoppen met Twitter. Zijn er alternatieven?

Ja, die zijn er. Bijvoorbeeld Mastodon, een platform dat al jaren bestaat en in oktober en november het aantal gebruikers met meer dan 700 procent heeft zien toenemen naar 2,5 miljoen maandelijks actieve gebruikers.

Verder is de voormalig topman van navigatie-app Waze Post.news begonnen, een platform met inmiddels 300.000 gebruikers en een wachtlijst. Ook Tumblr heeft de belangstelling zien toenemen. En LinkedIn wordt eveneens gezien als een alternatief. Of een van deze platforms de rol die Twitter nu heeft ook daadwerkelijk kan overnemen is nog een grote vraag.

Daarnaast was Twitter tot nu toe dé plek om grote nieuwsgebeurtenissen te volgen en erover te praten. Als die functie verdwijnt, heeft Elon Musk echt een probleem.

Medewerkers van TikTok-moederbedrijf ByteDance hebben kritische journalisten bespioneerd door op ongepaste manier toegang te krijgen tot hun TikTok-gebruikersdata, bleek donderdag uit intern onderzoek van het bedrijf. De medewerkers zijn ontslagen, maar het roept wel de vraag op: hoe veilig is het om TikTok te gebruiken? Welke gegevens verzamelt het bedrijf? En kan de Chinese overheid er ook bij?

Wat weet TikTok over mij?

Welke gegevens TikTok allemaal verzamelt en wat het bedrijf ermee doet, is nog niet helemaal duidelijk, zegt universitair hoofddocent burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit Pieter Wolters. "Maar er zijn sterke aanwijzingen dat ze meer kunnen inzien dan ze mogen. Op dit moment doen verschillende toezichthouders in Europa en de Verenigde Staten onderzoek naar welke gegevens TikTok precies verzamelt en of ze daar vanuit China toegang toe hebben."

Wel weten we, onder meer door onthullingen als die van deze week, steeds meer over wat het bedrijf verzamelt, zegt Dave Maasland, CEO van IT-veiligheidsbureau ESET Nederland. "TikTok weet in ieder geval alles wat je doet in hun eigen app. Ze weten welke video je bekijkt, kunnen je chatberichten inzien en houden je klikgedrag bij. Op papier hebben ze ook toestemming om te zien wat je typt, hoe je typt en zelfs om biometrische gegevens zoals gezichtsafbeeldingen op te slaan." Ook houden ze een aantal gegevens buiten de app bij, zoals je locatie en je IP-adres.

"Door de app te gebruiken, geef je daar toestemming voor", zegt Maasland. "Het staat allemaal in de privacyvoorwaarden, zelfs dat ze die biometrische gegevens kunnen verzamelen. Al kun je je afvragen hoe duidelijk die voorwaarden zijn en hoeveel mensen ze lezen."

Hadden de ByteDance-medewerkers het recht locatiegegevens van journalisten in te zien?

De situatie bij ByteDance en eerdere journalistieke onthullingen duiden erop dat TikTok vanuit China informatie over persoonsgegevens van Europese gebruikers kan inzien. Dat mag niet, zegt Wolters. "Bedrijven mogen persoonsgegevens alleen verwerken onder de strenge voorwaarden van de AVG. Dat betekent onder andere dat dat alleen mag binnen de Europese Unie of andere landen die de bescherming van persoonsgegevens waarborgen."

Een land als de VS valt daar niet onder, omdat veiligheidsdiensten daar allerlei gegevens mogen inzien. "Als we dat doortrekken, kunnen we zeggen dat er zeker geen toegang vanuit China mag zijn."

Persoonsgegevens kunnen namen, adressen of mailadressen van gebruikers zijn. Of informatie over welke filmpjes iemand kijkt, hoe lang diegene dat doet en analyses daarvan, dus wat iemands voorkeuren zijn.

Als je als gebruiker toestemming geeft voor het verzamelen van zulke gegevens, zodat de app je bijvoorbeeld filmpjes kan laten zien die passen bij je locatie, mag TikTok je locatie verwerken en daar de voorgeschotelde filmpjes op aanpassen. "Maar een medewerker uit China mag daar op geen enkele manier bij kunnen komen."

Het is überhaupt vreemd dat medewerkers bij locatiedata van gebruikers kunnen komen, zegt privacy-advocaat Gerrit-Jan Zwenne. "De AVG verlangt van appmakers privacy by design en privacy by default. Dat betekent onder andere dat ze hun systeem zo moeten inrichten dat medewerkers niet zomaar gevoelige gegevens van appgebruikers kunnen inzien."

Weet China alles wat TikTok weet?

We moeten ervan uitgaan dat de Chinese autoriteiten gegevens die bij TikTok bekend zijn, kunnen inzien, zegt Wolters. "TikTok ontkent dat, maar het is algemeen bekend dat er korte lijntjes lopen tussen Chinese autoriteiten en Chinese bedrijven. We kunnen ervan uitgaan dat TikTok gegevens zal doorgeven als de Chinese autoriteiten daarom vragen."

Een aanwijzing van die korte lijntjes is een eerdere onthulling van zakentijdschrift Forbes, waaruit bleek dat 300 TikTok en ByteDance-medewerkers eerder voor de Chinese staatsmedia werkten.

Moet je er dan vanuit gaan dat China over je schouder meekijkt zodra je TikTok opent? "Voor de meeste mensen is het risico dat de Chinese overheid iets met jouw gegevens wil niet zo groot", zegt Wolters. Tenzij je journalist of politicus bent of om een andere reden informatie kan hebben die de Chinese autoriteiten interesseert, is de kans klein dat ze je gebruikersinformatie willen inzien.

Tegelijkertijd is er wel een groot risico voor de Nederlandse en Europese democratieën, zegt hij. "TikTok zou je persoonlijke voorkeuren kunnen gebruiken voor desinformatie en propaganda, om Chinese doelen te promoten. We kunnen niet uitsluiten dat dat gebeurt."

Hoe kun je eigen data zo goed mogelijk beschermen?

Het veiligste is om TikTok helemaal niet te installeren en te gebruiken, zegt privacy-advocaat Gerrit-Jan Zwenne. "Ouders kunnen via bijvoorbeeld de ouderlijk toezichtfunctie op de iPhone voorkomen dat hun kind de app installeert."

Als je dat wel doet, zijn er een aantal simpele zaken die je kunt regelen, zegt Dave Maasland van IT-veiligheidsbureau ESET Nederland. "Daarbij gaat het al om de geboortedatum en het mailadres dat je aan TikTok doorgeeft. Daar hoef je echt niet eerlijk over te zijn."

Het belangrijkste is volgens Maasland dat je op een regenachtige zondag een keer door de privacy-instellingen van de app gaat. "Als je in de TikTok-app naar 'instellingen' en dan naar 'privacy' gaat, kun je bijvoorbeeld instellen dat TikTok je locatie niet mag zien en ook de locatie-instellingen verwijderen. Je kunt ook 'account aanbevelen aan anderen' uitschakelen, zodat TikTok geen toegang krijgt tot je contactendatabase."

Personeel van ByteDance, het Chinese moederbedrijf van de populaire video-app TikTok, heeft afgelopen zomer op een ongepaste wijze toegang gekregen tot de data van Amerikaanse TikTok-gebruikers, onder wie twee journalisten. Dat blijkt uit een intern onderzoek van het bedrijf, melden Amerikaanse media.

ByteDance heeft vier medewerkers ontslagen. Twee van hen werkten vanuit China en twee vanuit de Verenigde Staten.

De journalisten van zakenblad Forbes werden sinds afgelopen zomer bespioneerd en er werd gekeken of ze zich fysiek in de buurt van personeel van ByteDance bevonden. De medewerkers hadden onder meer toegang tot de IP-adressen en gebruikersdata van de journalisten.

Onderzoek naar lek

De medewerkers kregen die data in handen toen ze onderzoek deden naar een mogelijk lek vanuit ByteDance richting journalisten. Er zouden interne gesprekken en zakelijke documenten met de pers gedeeld zijn.

Forbes publiceerde meerdere artikelen over de vraag of TikTok gevoelige data van gebruikers deelt met de Chinese overheid. Daarop werd het onderzoek naar lekken ingesteld. De oorzaak van het lek kwam overigens niet naar boven, meldt The New York Times.

Volgens het zakenblad waren nog twee van hun journalisten doelwit van ByteDance. Het techbedrijf zegt dat dat niet in het eigen onderzoek naar boven is gekomen. Het bedrijf gaat de ruwe data nogmaals analyseren om te bepalen of die beschuldiging klopt.

'Data in handen Chinese overheid'

De onthullingen komen op een moment van groeiende bezorgdheid in de Amerikaanse politiek over de privacy- en veiligheidsrisico's voor TikTok-gebruikers. Naar schatting 100 miljoen Amerikanen maken gebruik van de populaire app.

TikTok is volgens Amerikaanse veiligheidsfunctionarissen te nauw verbonden met het Chinese moederbedrijf. Daarmee komt gevoelige informatie volgens hen in handen van de Chinese overheid, iets wat Peking met klem ontkent.

De Amerikaanse Senaat stemde vorige week nog in met een wetsvoorstel dat federale werknemers verbiedt om TikTok te gebruiken op overheidsapparaten.

De app werkt al maanden aan een overeenkomst met de regering in de VS waardoor het bedrijf de data van Amerikaanse gebruikers helemaal in de VS zou houden. Dat zou onder meer moeten gebeuren door Amerikaanse gegevens op te slaan op servers in de Verenigde Staten.

Begin deze maand voerde TikTok een wijziging in het privacybeleid door voor Europese gebruikers. Hierdoor kunnen onder meer Chinese medewerkers toegang krijgen tot data van Europese gebruikers, volgens experts is dat in strijd met de privacywet.

Bij het begin van het schrijven van dit artikel heeft de post op Instagram 68.752.245 likes, 2 minuten later zijn er alweer 10.000 likes bij.

De Instagram-post van Lionel Messi, met foto's van de WK-winst van Argentinië, heeft de meeste likes op Instagram ooit.

Daarmee heeft Messi een foto van een mysterieus ei verslagen, die bijna 58 miljoen likes kreeg.

In de fotoreeks zijn Messi en zijn Argentijnse ploeggenoten te zien terwijl ze de winst van het WK Voetbal 2022 in Qatar vieren. De foto's werden twee dagen geleden door Messi gepost, na de WK-finale. Het was het laatste wereldkampioenschap van de 35-jarige Messi, die ook werd uitgeroepen tot beste speler van het toernooi en de gouden bal kreeg.

Vóór het record van Messi was de eerste foto van world_record_egg de meest gelikete Instagram-post. Die foto werd in 2019 gepost, met een oproep om het record aan likes te breken. Dagenlang was er speculatie over wie de foto had geplaatst. Uiteindelijk bleek het een 29-jarige Brit te zijn, die werkte in de reclamewereld. Hij wilde kijken hoe ver het bereik op sociale media kon gaan en hoe veel likes een foto van een ei kon krijgen.

Het ei stootte de eerste foto van de dochter van realityster Kylie Jenner, Stormi Webster, van de troon. Die foto had ruim 18 miljoen likes.

Elon Musk zegt dat hij opstapt als topman van Twitter zodra hij een opvolger heeft gevonden. Zijn aankondiging komt twee dagen nadat hij twitteraars in een niet-representatieve online peiling had gevraagd om te stemmen over zijn leiderschap. Een meerderheid stemde voor zijn vertrek.

Op Twitter meldt Musk nu dat hij zijn werk als directeur neerlegt zodra hij iemand heeft gevonden "die gek genoeg is om deze baan aan te nemen". Daarna zal hij naar eigen zeggen alleen nog de software- en serverteams leiden. Overigens zal hij als eigenaar van het techbedrijf wel het laatste woord blijven houden.

Musk, die ook eigenaar is van elektrische autofabrikant Tesla en ruimtevaartbedrijf SpaceX, staat sinds oktober aan het roer van Twitter. Hij legde 44 miljard dollar neer voor het bedrijf.

Veranderingen

Daarna voerde de miljardair in korte tijd veel veranderingen door, die tot veel beroering leidden. Zo kondigde Twitter afgelopen weekend aan dat het verboden werd om in tweets te linken naar andere sociale media, een maatregel die kort daarop weer werd ingetrokken.

Eerder was al discussie over het zogeheten blauwe vinkje, waar Musk accounts voor wil laten betalen. Verder heeft hij het account van de Amerikaanse oud-president Trump gedeblokkeerd, die van Twitter was verbannen omdat hij in zijn tweets niet genoeg afstand had genomen van de Capitoolbestormers. Ook daartoe besloot Musk na een niet-representatieve online peiling.

Ontslagronde

Behalve op het platform zelf is ook veel veranderd in de bedrijfsvoering van Twitter. Zo ontsloeg Musk ruim een week na zijn aantreden ongeveer de helft van het personeel, zo'n 7500 medewerkers. Tientallen van hen werden kort daarna weer teruggevraagd.