Honderdduizenden Britten die werken in de publieke sector hebben vandaag gestaakt. De belangrijkste eis is meer loon, omdat de salarisverhogingen al jaren achterblijven bij de prijsstijgingen.

Volgens de vakbonden deden bijna een half miljoen leraren, buschauffeurs, treinmachinisten, universiteits- en museummedewerkers en ambtenaren mee aan de grootste staking in het Verenigd Koninkrijk in jaren. De komende dagen worden meer stakingen en werkonderbrekingen verwacht, onder meer in de zorg.

Het afgelopen half jaar werd er vaker gestaakt, maar nooit in zoveel sectoren tegelijk als vandaag. De laatste keer dat er op zo'n grote schaal werd gestaakt was in 2011 toen 1 miljoen Britten het werk neerlegden.

Particuliere sector

De salarisstijging in de publieke sector bleef het afgelopen jaar achter bij die in de particuliere sector. Dat is volgens de bonden al jaren het geval, maar in de periode augustus-oktober liepen de verschillen verder op. De lonen in de particuliere sector stegen in deze periode tot 7,1 procent, het gemiddelde salaris in de publieke sector met 3,3 procent.

In dezelfde periode liep de inflatie op naar 10,5 procent, de sterkste stijging in veertig jaar. Volgens de bonden is het reële loon in de publieke sector ten opzichte van 2011 met 230 euro gedaald. Een verbetering zit er voorlopig niet in. Het Internationaal Monetair Fonds zei deze week dat de Britse economie dit jaar krimpt. Bij alle andere grote economieën wordt groei verwacht.

Ook in de particuliere sector waren de afgelopen tijd geregeld werkonderbrekingen. In de meeste gevallen werd een akkoord met de werkgevers bereikt. De werkgever in de publieke sector, de overheid, weigert vooralsnog aan de salariseisen toe te geven. De regering is bang dat de inflatie dan nog verder zal oplopen. Om dat te voorkomen en het eigen huishoudboekje meer in balans te brengen, wil de ploeg van premier Sunak juist snijden in de uitgaven en de belastingen verhogen.

Bij de stakingen in het onderwijs gaat het om meer dan het salaris alleen. "De regering heeft het onderwijs aangetast door scholen te weinig geld te geven en de mensen die er werken ondermaats te betalen", aldus een woordvoerder van de onderwijsbond NEU. "Op basisscholen zijn geen assistenten voor kinderen met een beperking meer, omdat die in een supermarkt werken waar ze beter betaald krijgen. Dat is waarom mensen actie voeren."

Premier Sunak veroordeelt de stakingen in het onderwijs. Hij zegt dat de leraren de grootste salarisverhoging in dertig jaar hebben gehad. "Het onderwijs aan onze kinderen is geweldig en ze verdienen het om vandaag op school te zijn."

Zijn regering heeft een wet in voorbereiding die bij stakingen in de gezondheidzorg en de vervoersector een minimumniveau aan dienstverlening moet garanderen.

Het loont weer als consument om de tarieven van verschillende energiebedrijven te vergelijken. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) constateert grote verschillen in de prijzen, die op jaarbasis voor een huishouden kunnen oplopen tot honderden euro's. De toezichthouder vindt dat de energiebedrijven betere informatie moeten verschaffen aan huishoudens.

Ondertussen gaat de ACM de tarieven van de drie grootste energiebedrijven controleren om te zien of die niet onredelijk hoog zijn. De toezichthouder heeft nog geen concrete aanwijzingen dat Essent, Eneco en Vattenfall te hoge tarieven in rekening brengen, maar vanwege de gestegen energieprijzen, het prijsplafond en het magere aanbod van energiecontracten wil de ACM het toezicht op de energiesector intensiveren.

Essent, Eneco en Vattenfall zijn niet gealarmeerd door het onderzoek. "Omdat de markt in deze crisis complexer is geworden, vinden wij het prima dat de ACM nu verdiepende vragen stelt," aldus een woordvoerder van Vattenfall.

Lastig vergelijken

Om huishoudens een beter inzicht te geven in het aanbod en de gevolgen van het prijsplafond komt de ACM met een maandelijkse Monitor Consumentenmarkt Energie. Martijn Snoep, bestuursvoorzitter van de ACM: "Uit onze monitor blijkt dat er grote verschillen zijn en dat er weer iets te kiezen is voor consumenten. Niet alle leveranciers doen moeite om klanten te werven en het aanbod is lastig met elkaar te vergelijken. Leveranciers moeten transparant zijn over hun tarieven en zorgen dat hun aanbod goed te vinden is."

In de maandelijkse energiemonitor kunnen mensen op basis van hun verbruik zien hoe de verschillende energiecontracten uitpakken. Dat doen energiebedrijven zelf volgens de ACM te weinig.

Vaste contracten

De grote energiebedrijven verwachten vanaf april weer langjarige contracten af te gaan sluiten. Vanaf april gelden nieuwe regels voor het opzeggen van een vast contract die gaan lijken op die van hypotheken. Een consument die een vast contract afsluit zit hier dan in principe aan vast. Mocht diegene er toch vanaf willen, dan gelden hogere opzegboetes dan tot nu toe het geval is.

Vanwege de hoge gas- en elektriciteitsprijzen daalde afgelopen jaar het aanbod van energiecontracten. Mensen die een nieuw contract moesten afsluiten, werden gedwongen een variabel contract af te sluiten tegen hele hoge prijzen.

Minister Jetten voor Klimaat en Energie gaat ook wettelijk vastleggen dat energiebedrijven weer langjarige contracten moeten aanbieden. Dat moet huishoudens enige zekerheid geven als het prijsplafond eind dit jaar verdwijnt.

ING kampt sinds vanochtend met een storing bij het online bankieren. Het lukt klanten niet om in te loggen in de app en de website, waardoor het ook niet mogelijk is om bijvoorbeeld geld over te maken, iDEAL-betalingen te doen of het saldo in te zien.

De storing is begonnen tussen 10.00 en 10.30 uur en duurde rond 18.00 nog altijd voort. Volgens de bank gaat het mis bij de gegevensuitwisseling tussen verschillende interne systemen.

"Normaal gesproken communiceren deze goed met elkaar, maar nu helaas niet", aldus een woordvoerder. ING-medewerkers proberen erachter te komen waar de oorzaak ligt.

De bank zegt het ontzettend vervelend te vinden voor klanten en biedt excuses aan voor de situatie. Klanten kunnen nog wel contant geld opnemen en pinnen, ook via hun smartphone.

Op een boerderij in Zuid-Holland is de gekkekoeienziekte aangetroffen. Dat heeft minister van Landbouw Adema bekendgemaakt. Waar het bedrijf zich precies bevindt, is niet bekendgemaakt. Wageningen BioVeterinary Research heeft het kadaver van het dier onderzocht en vastgesteld dat het rund de ziekte niet via veevoer heeft gekregen, maar door een natuurlijke oorzaak.

Dat betekent dat er vermoedelijk sprake is van een geïsoleerd geval. Het vlees van het rund is bovendien niet in de voedselketen terechtgekomen en vormt daarom geen gevaar voor de voedselveiligheid, aldus minister Adema.

De boerderij in Zuid-Holland werd na de vondst door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) geblokkeerd. Dat betekent dat het bedrijf geen dieren of mest mag afvoeren.

Varianten

De ziekte komt in twee varianten voor. Om erachter te komen om welke variant het ging, was onderzoek van het kadaver nodig. Uit dat onderzoek bleek dat het om de zogenoemde atypische variant gaat.

De atypische variant werd in 2011 voor het laatst in Nederland gevonden en kan spontaan ontstaan. Minister Adema spreekt in zijn brief van "een soort 'ouderdoms-BSE'".

Het dier in kwestie was 8 jaar oud en stierf een natuurlijke dood. De autoriteiten kwamen de ziekte op het spoor door een routinecontrole van kadavers, maakte Wageningen Bioveterinary Research aan het einde van de middag bekend.

De NVWA voert bron- en contactonderzoek uit. In een brief aan de Kamer schrijft minister Adema dat er preventief dertien dieren moeten worden afgemaakt, onder meer kalfjes van de betreffende koe. Dat is in lijn met Europese regelgeving.

Dodelijke hersenziekte

Als in plaats van de atypische variant de klassieke variant van de gekkekoeienziekte was aangetroffen, dan hadden er maatregelen voor de voedselveiligheid moeten worden ingesteld. Bovendien moeten bij die variant ook zo snel mogelijk andere runderen die het betreffende voedsel hebben gegeten worden opgespoord.

Sinds eind jaren 90 zijn er tientallen gevallen van de klassieke variant aangetroffen bij koeien in Nederland. De rundveeziekte kan bij mensen een variant van de ziekte van Creutzfeldt-Jakob veroorzaken, een dodelijke hersenziekte.

Het inflatiepeil blijft hoog, maar loopt wel snel terug. In januari kwam de inflatie uit op 7,6 procent, blijkt uit voorlopige cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Een maand eerder was de inflatie nog 9,6 procent.

Sinds februari 2022 is de inflatie niet zo laag geweest. De afname komt vooral doordat energieprijzen sinds oktober aan het dalen zijn. In oktober was de inflatie nog meer dan 14 procent. Daar komt het prijsplafond op energie nog bovenop, dat op 1 januari is ingegaan.

Boodschappen doen in de supermarkt wordt wel steeds duurder. In januari liepen de prijzen van voedingsmiddelen, dranken en tabak op met 14,5 procent, tegenover 14 procent een maand eerder.

De prijsstijging van 7,6 procent in januari komt boven op de gestegen prijzen van vorig jaar januari. Toen was de inflatie al opgelopen naar ruim 6 procent.

Economen verwachten dat de inflatie dit jaar verder terugzakt, maar nog altijd relatief hoog blijft. Het Centraal Planbureau verwacht voor dit jaar een inflatie van 3,5 procent.

Ook in de eurozone neemt de inflatie af. In januari werden producten en diensten 8,5 procent duurder, tegenover 9,2 procent een maand eerder.

Wat is inflatie en hoe werkt het? Bekijk de onderstaande uitleg:

Het Witte Huis is verontwaardigd over de jaarcijfers die het Amerikaanse olie- en gasconcern ExxonMobil heeft gepresenteerd. Het bedrijf heeft vorig jaar 56 miljard dollar winst geboekt. Het gaat om de grootste jaarwinst van de energiegigant ooit en een verdubbeling ten opzichte van de winst in 2021.

In een verklaring noemt het Witte Huis de winstmarge stuitend, omdat Amerikanen veel geld aan pomp kwijt zijn voor brandstof. "De laatste winstcijfers maken duidelijk dat oliemaatschappijen alles ter beschikking hebben om de productie te verhogen", zegt het Witte Huis. "Ze hebben vergunningen om de productie te verhogen. Maar in plaats daarvan kiezen ze ervoor de zakken te vullen van directeuren en aandeelhouders."

De torenhoge winstcijfers in de olie- en energiesector kunnen rekenen op grote belangstelling van overheden in zowel de Verenigde Staten als Europa. De Europese Unie kwam vorig jaar met een extra winstbelasting op de energiesector, iets waar ExxonMobil fel op tegen is. Het bedrijf probeert met rechtszaken onder die belasting uit te komen.

'Meer aanbod nodig'

Topman Woods van het concern zegt dat het Europese voorstel juridisch niet houdbaar is. "Het is het tegenovergestelde van wat nodig is", zei hij vandaag. "Er is meer aanbod van olie nodig." Het bedrijf werd dit jaar voor 1,3 miljard dollar extra belast, grotendeels door de extra Europese heffingen.

Volgens de topman is er afgelopen jaar fors geïnvesteerd in extra productie. Het bedrijf stelt dat het voor en tijdens de coronapandemie is blijven investeren. "We hebben ons ingezet toen anderen zich terugtrokken", zegt de ceo. Hij voegt eraan toe dat er de komende jaren veel geld gestoken wordt in duurzaamheidsprojecten, zoals het afvangen en opslaan van CO2.

Het bedrijf kwam begin dit jaar onder vuur te liggen, omdat het al in de jaren 70 wist dat het gebruik van fossiele brandstoffen leidt tot de opwarming van de aarde. ExxonMobil is in Nederland samen met Shell eigenaar van de NAM, dat zich bezighoudt met de winning van aardgas. Ook heeft het bedrijf een raffinaderij en diverse fabrieken in Nederland.

Torenhoge winsten

Ook andere oliemaatschappijen en energiebedrijven hebben goede zaken gedaan. Het eveneens Amerikaanse Chevron presenteerde vorige week een jaarwinst van 35,5 miljard dollar, ook een verdubbeling in vergelijking met 2021. Een dag voor de presentatie van de jaarcijfers meldde Chevron al dat het voor 75 miljard dollar aan eigen aandelen gaat inkopen en dat het dividend op aandelen omhoog gaat.

Ook op de cijfers van Chevron kwam een boze reactie van het Witte Huis, dat juist gevraagd heeft om verlaging van de prijzen aan de pomp en verhoging van de productie. "Het bedrijf zegt daar hard aan te werken. Maar 75 miljard uitdelen aan de top en de rijke aandeelhouders is een vreemde manier om dat te tonen", zei een woordvoerder van het Witte Huis. Overigens gaf ook ExxonMobil veel geld aan zijn aandeelhouders: ruim 29 miljard dollar.

President Biden heeft de oliemaatschappijen ervan beticht te profiteren van de oorlog in Oekraïne, en overweegt ook een extra winstbelasting te heffen.

Peking is woedend over de beslissing van Nederland om de export van chipmachines naar China aan banden te leggen, zoals dit weekend uitlekte via Amerikaanse media. Primair op Washington, waar de druk vandaan komt, maar ook Den Haag moet het ontgelden. "Een bepaald land heeft zijn egoïstische agenda nagestreefd, ten koste van de landen die het bondgenoten en vrienden noemt", zegt buitenlandwoordvoerder Mao Ning.

ASML is nog geen begrip in China. Maar steeds vaker wordt de chipmachinemaker uit Veldhoven in China wel in één adem genoemd met bekende Nederlandse fenomenen: melkpoeder, windmolens en voetbal. "ASML? Dat heb ik wel voorbij zien komen op TikTok", lacht een jongen, die met zijn vriendin kiekjes aan het schieten is van de CCTV-toren.

In de krant

Meneer Liao, die even verderop in het zakendistrict een kiosk runt, hoeft niet ver te zoeken in de kranten om de berichtgeving over de exportrestricties te vinden. "Echt ontzettend stom, die blokkade van de Verenigde Staten, Japan en Nederland", zegt Liao, terwijl hij door partijspreekbuis Global Times heen bladert. Daarin is een foto van een terneergeslagen Peter Wennink afgedrukt. De blik van de ASML-topman is naar beneden gericht, krabbend aan zijn hoofd. "Jullie zouden hier geld kunnen verdienen", zegt Liao.

Dat is ook precies wat ASML wil. "Wij willen alle klanten bedienen, dat is onze rol", zei topman Peter Wennink vorige week tegen de NOS. Er gaan vooralsnog dit jaar gewoon meer dan vijftig machines naar China, zei het bedrijf dit weekend nadat bekend was geworden dat er een akkoord was over de sancties. Op de jongste reactie uit Peking wil ASML niet reageren.

De verwachting is dat het nog maanden gaat duren voordat er duidelijkheid is voor ASML. Het bedrijf verwacht op dit moment dat de restricties de omzetverwachting van 2023 niet gaan veranderen. Daarbij wijst alles er vooralsnog op dat het bedrijf vooral restricties opgelegd krijgt voor machines die, van alle oudere modellen, het meest geavanceerd zijn.

Hoeveel omzet dit ASML uiteindelijk gaat kosten, is lastig te zeggen. China was in 2021 goed voor 2,7 miljard euro aan omzet, ofwel 15 procent van het totaal. Hoe geavanceerder de machine, hoe duurder die wordt. Wennink benadrukte vorige week dat er "een heleboel absoluut niet-geavanceerde machines" naar China gaan. Hoe dan ook: verminderde inkomsten uit China kan het bedrijf zonder problemen opvangen met de enorme vraag uit andere regio's. Het heeft namelijk een bestellijst ter waarde van 40 miljard euro.

'Niet politiseren'

De technologie van de 'Nederlandse lithografiereus', zoals het bedrijf in de Chinese media vooral ook bekend is, is een van de belangrijkste sleutels die de deur naar verdere modernisering van de Chinese economie moet ontsluiten. Dat juist die deur wordt dichtgegooid, doet pijn. President Xi Jinping wil graag zaken blijven doen met ASML. In een onderonsje met premier Rutte, aan de zijlijn van de G20, drong hij erop aan handel niet te politiseren.

'Waarom heeft Nederland het hoofd gebogen voor de Verenigde Staten?' valt nu te lezen in de Global Times, dat spreekt van een 'mysterieus' akkoord onder leiding van Amerika, waar naast Nederland ook Japan zich bij aansloot. Waar Peking al jarenlang op ramkoers ligt met Washington, blijft de toon richting Den Haag tot nu toe mild. Niet in de laatste plaats omdat de deal nog verder moet worden uitgewerkt: China mag hopen dat er nog ruimte is voor onderhandelingen, bijvoorbeeld over de onderhoudscontracten.

Dat Den Haag formeel publiekelijk nog niets gezegd heeft over de handelsblokkade, maakt ook dat Peking nog niet gedwongen wordt al te fel te reageren. "Openheid en pragmatisme zijn de bepalende kenmerken van de relatie met Nederland", vertelde China's minister van Buitenlandse Zaken Qin Gang volgens een woordvoerder aan zijn Nederlandse collega Wopke Hoekstra.

Kennismakingsgesprek

De twee hadden gisteren een telefonisch kennismakingsgesprek. Minister Hoekstra wilde vandaag niet zeggen wat hij inhoudelijk heeft besproken met de nieuwe minister, maar zegt wel de Nederlandse positie in het ASML-dossier te hebben toegelicht. Ook wil hij niet ingaan op eventuele gevolgen van boosheid uit Peking om de genomen maatregelen.

Dezelfde terughoudendheid op die vraag klinkt vanuit China. Op een vraag van de NOS of er tegenmaatregelen komen vanuit China, houdt woordvoerder Mao Ning zich op de vlakte. "We hopen dat alle partijen een objectief, eerlijk en onafhankelijk standpunt zullen innemen."

Het kabinet roept Nederlandse producenten van microchips op meer te doen om te voorkomen dat hun chips in Rusland terechtkomen. Ook wordt er gekeken of inlichtingendiensten kunnen helpen om tussenhandelaren aan te pakken, zegt minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken) naar aanleiding van het NOS/Nieuwsuur-onderzoek over de stroom aan microchips naar Rusland.

Ondanks sancties komen deze producten nog altijd via tussenhandelaren bij Russische importeurs terecht, onthulde de gezamenlijke onderzoeksredactie vorige week. Een deel van deze bedrijven is gelinkt aan de Russische defensiesector.

Nederlandse bedrijven als NXP en Nexperia exporteren niet meer naar Rusland. Maar via vooral Chinese tussenhandelaren komen miljoenen microchips daar toch terecht. Volgens Hoekstra is het "tenenkrommend" dat het niet lukt om de toevoer naar Rusland volledig af te snijden. De douane heeft contact gehad met de Nederlandse producenten naar aanleiding van de berichtgeving.

'Er is meer mogelijk'

In de Tweede Kamer roept Hoekstra bedrijven op om te checken wat er met hun chips gebeurt nadat die de fabriek verlaten hebben. "Ik ben ervan overtuigd dat bedrijven al veel doen, maar ook dat er meer mogelijk is." Hij denkt dan aan contractuele bepalingen waarmee klanten van de producenten akkoord moeten gaan als ze chips willen kopen.

Chips van de twee Nederlandse bedrijven worden gevonden in Russische wapens in Oekraïne. Moskou heeft de elektrische componenten hard nodig voor de productie van wapens en voertuigen die worden ingezet in de oorlog tegen Oekraïne.

Kritiek Kamerleden

Het kabinet zegt er hard aan te werken om de toevoer van microchips aan Rusland aan te pakken. Toch waren verschillende fracties kritisch. Zo vroeg Kamerlid Van der Lee (GroenLinks) zich af of zowel de bedrijven als het kabinet wel genoeg doen. Kamerlid Hammelburg (D66) benadrukte dat het niet zomaar gaat om een handelsconflict, maar om kruisraketten die op Oekraïense daken terechtkomen.

Brekelmans van de VVD stelde voor om inlichtingendiensten te betrekken bij het aanpakken van malafide tussenhandelaren in het buitenland. Minister Hoekstra zei dat het kabinet hiernaar gaat kijken. Hulp van inlichtingendiensten kan helpen bij het opsporen van overtreders van sanctiewetgeving, als die zich verschuilen achter verschillende bedrijven.

Hoekstra waarschuwde daarbij wel dat in de EU niet alle lidstaten enthousiast zijn over dit soort maatregelen. Het feit dat alle lidstaten het eens moeten worden met een besluit, maakt de aanpak van het probleem er niet makkelijker op.

Sancties tegen tussenhandelaren

Toch wil Hoekstra dat de EU de inzet verhoogt. Hij hoopt dat in het aankomende sanctiepakket tegen Rusland ook Chinese tussenhandelaren worden opgenomen. De verschillende douanediensten van lidstaten moeten onderling en ook met bedrijven meer informatie gaan uitwisselen, wat de minister betreft.

NXP en Nexperia zeiden vorige week al er alles aan te doen om het probleem aan te pakken. Ze houden zich naar eigen zeggen aan alle regelgeving en doen geen zaken meer met Rusland. Desondanks kunnen de twee concerns niet uitsluiten dat hun producten via een omweg toch in Rusland terechtkomen.

Het is mogelijk om op 1 oktober helemaal te stoppen met het winnen van gas in Groningen, maar het kan ook zijn dat de winning nog een jaar op de waakvlam blijft. Het kabinet neemt daar in juni een besluit over, schrijft staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) aan de Tweede Kamer.

Of Groningen daadwerkelijk dit najaar dicht gaat hangt af van de internationale omstandigheden, schrijft Vijlbrief. Voorwaarde is dat er voldoende geïmporteerd gas in de opslagen zit. Om die reden adviseert de Gasunie juist vandaag om het Groningse veld langer op de waakvlam te houden.

Het stopzetten van de winning noemt de Gasunie risicovol in verband met de leveringszekerheid. Omdat de import van Russisch gas is weggevallen en door de onzekerheden op de markt vanwege de oorlog in Oekraïne zijn er "helaas" scenario's denkbaar waarin Nederland volgende winter onvoldoende gas heeft.

Infrastructuur in stand houden

Een woordvoerder van de staatssecretaris laat weten dat de Gasunie één van de organisaties is die advies uitbrengen. Vijlbrief neemt het advies mee bij zijn besluit over het komende gasjaar.

Sinds 1 oktober 2022 staat het Groningenveld op de waakvlam. Dat betekent dat er een minimale hoeveelheid gas uit wordt gehaald, alleen om de infrastructuur in stand te houden. Tot 1 oktober van dit jaar wordt er 2,8 miljard kuub gas opgepompt. Als het minder zou worden moeten de putten gesloten worden en kunnen ze niet meer gebruikt worden als er onverhoopt meer gas nodig is.

Volgens Vijlbrief is inmiddels aan alle voorwaarden voldaan die in 2018 werden gesteld om de gaswinning in Groningen te kunnen stopzetten. Zo is de gasopslag bij Grijpskerk omgebouwd naar laagcalorisch 'Groningengas' en wordt er veel minder laagcalorisch gas geëxporteerd. Vijf van de negen grootgebruikers van gas in Nederland zijn inmiddels overgestapt op hoogcalorisch gas.

En de nieuwe stikstoffabriek bij Zuidbroek, die het geïmporteerde gas geschikt moet maken voor Nederlandse fornuizen en cv-ketels, is na veel vertragingen uiterlijk 1 oktober inzetbaar.

'Goed nieuws'

Vijlbrief: "Alles dat in mijn macht ligt om het Groningenveld te sluiten is nagenoeg gerealiseerd. Dat is goed nieuws." Toch blijft het door de oorlog in Oekraïne onzeker of er voldoende hoogcalorisch gas kan worden geïmporteerd.

In juni hoopt hij daar meer zekerheid over te hebben en volgt dus een definitieve beslissing over de sluiting. "Uitgangpunt blijft dat ik Groningen wil sluiten in oktober of uiterlijk oktober volgend jaar."

De Nederlandse chipfabrikant NXP heeft afgelopen jaar een recordomzet geboekt van omgerekend 12,2 miljard euro. Ook maakte het bedrijf 2,6 miljard euro winst. In de cijfers is goed terug te zien hoe groot de vraag toenam sinds het begin van de coronacrisis: de omzet is in twee jaar tijd met 50 procent gestegen.

Het bedrijf, dat het hoofdkantoor in Eindhoven heeft, is een van de belangrijkste bedrijven in de wereldwijde chipsector. NXP is wereldwijd actief in meer dan dertig landen en heeft 34.000 medewerkers.

Het is actief in verschillende sectoren, maar haalt verreweg de meeste omzet uit de productie van chips voor de auto-industrie. Die is goed voor net iets meer dan 50 procent van de omzet.

Restricties ASML

In hoeverre NXP geraakt gaat worden door de nieuwe restricties die zijn opgelegd aan chipmachinemaker ASML is onduidelijk. Afgelopen vrijdagavond werd duidelijk dat Nederland, de VS en Japan het eens zijn geworden over nieuwe restricties voor de export van chipmachines naar China. De details hierover zijn onbekend en moeten nog worden uitgewerkt.

NXP maakt ook gebruik van de chipmachines van ASML en heeft daarnaast activiteiten in China. Het bedrijf is er al meer dan dertig jaar actief. In het persbericht over de kwartaal- en jaarcijfers zegt de chipfabrikant daar niks over, mogelijk dat dit wel vanmiddag ter sprake komt als het bedrijf de cijfers bespreekt met analisten.

De chipfabrikant kwam afgelopen week nog in het nieuws vanwege chips die ondanks sancties toch nog in Rusland belanden. NXP benadrukte toen dat het bedrijf zich aan de sanctieregels houdt en geen zaken doet met Rusland; het staat naar eigen zeggen machteloos als chips via een omweg toch in Rusland terechtkomen.

Chiptekorten

Afgelopen najaar zei NXP in gesprek met de NOS dat de chiptekorten, die de industrie sinds de coronacrisis parten speelt, nog altijd niet voorbij zijn. Wel neemt de vraag naar consumentenelektronica af.

Het is 9 februari 1969 als in de Verenigde Staten voor het eerst een Boeing 747 opstijgt. Het gaat om een testvlucht: de eerste 'echte' commerciële 747-vlucht volgt een jaar later.

Na vandaag komt er langzaamaan een einde aan het 747-tijdperk: vanavond wordt het allerlaatste nieuwe vrachtexemplaar aan een luchtvaartmaatschappij geleverd. De levering van passagiers-747's was eerder al stopgezet.

De crew van de eerste commerciële Boeing 747-vlucht in januari 1970:

Dat de 747 zou uitgroeien tot Queen of the Skies en decennialang toonaangevend zou zijn in de luchtvaartsector, had Boeing 54 jaar geleden niet durven dromen, vertelt luchtvaartdeskundige Joris Melkert van de TU Delft.

"Het was voor Boeing een groot risico om aan de 747 te beginnen", legt hij uit. De ontwikkeling van het vliegtuig kostte het bedrijf vele honderden miljoenen. En dat in een tijd waarin verwacht werd dat de toekomst van de luchtvaart in (extreem snelle) supersonische vliegtuigen als Concorde lag.

Toch pakte de gok op de niet-supersonische Boeing 747 uiteindelijk meer dan gunstig uit voor de Amerikaanse vliegtuigbouwer. De eerste klant was luchtvaartmaatschappij Pan Am, die al in 1966 25 exemplaren van het toestel bestelde.

Van exclusief naar betaalbaar

Na de introductie van de 747 op de wereldmarkt nam de positie van Boeing een enorme vlucht. "Het toestel leidde tot een revolutie in de luchtvaart", zegt Melkert.

"Opeens konden honderden mensen tegelijk in één vliegtuig, dat ook nog eens non-stop de oceaan over kon vliegen. Waar de luchtvaart voor die tijd heel exclusief was, werd vliegen dankzij de Boeing 747 een transportmiddel voor de massa."

Zie hieronder het verschil tussen de 747 en zijn voorganger, de Boeing 707:

Bovendien was de 747 het eerste vliegtuig met twee of meer gangpaden. Ook nieuw was dat de cockpit hoog in de neus van het toestel zit. "Wij zitten als piloten als het ware op de tweede verdieping", vertelt Christiaan van Heijst, die als captain al meer dan twaalf jaar op de Boeing 747 vliegt en op Instagram regelmatig foto's deelt van zijn uitzicht.

Die 'bult' op de neus van het vliegtuig zit er niet voor niets. Als enige vliegtuigtype van dit formaat kan de Boeing 747 de neus openen - handig voor de vrachtvluchten die Van Heijst uitvoert.

"De vracht kan onder de cockpit door", legt hij uit. "Daardoor kunnen we bijvoorbeeld vleugels van andere vliegtuigen of windmolenbladen vervoeren, die worden in één keer in het ruim geschoven. Bij andere vliegtuigen is dat fysiek onmogelijk, ook bij de nieuwere Boeing-types."

Zo ziet een Boeing 747 met opengeklapte 'neus' eruit:

Van Heijst vindt de Boeing 747 een heel prettig vliegtuig. "Het toestel is zeer betrouwbaar, ruim inzetbaar en vliegt heel prettig. Het is net een fijne auto waar je in zit. Bovendien vind ik het na twaalf jaar nog steeds een prachtig toestel om te zien."

Een van de mooie onderdelen vindt hij de "krachtige" vier motoren die onder de vleugels hangen. "Als een 747 helemaal volgeladen zit, is het een extreem efficiënt vervoermiddel voor grote hoeveelheden vracht."

Niet zuinig genoeg

Toch is juist dat viertal motoren een van de redenen dat het toestel langzaamaan verdwijnt uit de luchtvaartwereld, waar tweemotorige toestellen de norm zijn geworden. Luchtvaartexpert Melkert legt uit: "Viermotorige vliegtuigen zijn niet zuinig genoeg, ze maken meer lawaai en je moet vier in plaats van twee motoren onderhouden."

De luchtvaartbranche zet daarom in op rendabeler alternatieven als de Boeing 777X, waarvan de introductie overigens al meerdere malen is uitgesteld. "Die kan grote afstanden afleggen en grote aantallen passagiers vervoeren, tegen aantrekkelijke kosten."

Crashes en technische problemen

En dat is cruciaal voor Boeing, dat na de introductie van de 747 weliswaar glorietijden beleefde maar recent in financieel ongunstiger vaarwater terecht is gekomen. Twee vliegtuigcrashes met de Boeing 737 MAX, technische problemen met 777X-testvluchten en de twee jaar durende coronacrisis zijn de Amerikaanse vliegtuigbouwer niet in de koude kleren gaan zitten.

In maart 2020 landde een van de laatste Boeing 747-vliegtuigen van KLM op Schiphol:

Ook giganten als Boeing blijven gevoelig voor fouten, zegt Melkert hierover. Hij denkt dat de positie van de vliegtuigfabrikant verbetert als de 777X, waarvan al veel exemplaren zijn besteld, de markt op mag. Waarschijnlijk is dat in 2025.

En hoewel de 747 na vandaag niet meer wordt geleverd, blijven de toestellen, die volgens Melkert gemakkelijk 25 tot 30 jaar meegaan, voorlopig nog in de lucht. "De eerste testvlucht was een week nadat ik geboren werd, en op de dag dat ik doodga vliegen er heus nog steeds 747's rond. En ik ben van plan nog lang te leven."

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is wat minder somber over de wereldeconomie dan bij de laatste raming in oktober. Nog altijd verwacht het IMF een 'zwakke' groei over dit jaar, maar met 2,9 procent is die raming 0,2 procentpunt hoger dan drie maanden geleden.

In 2024 zal de groei weer aantrekken, denkt het IMF. Er wordt gerekend op een groei van 3,1 procent.

VS en Europa

In de VS en Europa blijft de economie dit jaar het meest achter. De groei van de Amerikaanse economie loopt dit jaar terug naar 1,4 procent, wat grotendeels het gevolg is van de reeks renteverhogingen door de Federal Reserve.

In de eurozone loopt het economisch allemaal nog wat lastiger, ook al wordt de energiecrisis goed doorstaan dankzij de milde winter en de brede financiële steun. Vorig jaar bedroeg de economische groei nog 3,5 procent, maar dit jaar zwakt de groei af naar een magere 0,7 procent. In 2024 zal de groei weer aantrekken tot 1,6 procent, zo verwacht het IMF.

Weerbarstig

De economische groei bleek in het derde kwartaal verrassend weerbarstig met sterke arbeidsmarkten, stevige consumptie van huishoudens en aanhoudende bedrijfsinvesteringen, en een beter dan verwachte aanpassing aan de energiecrisis.

De hitte van de inflatie neemt af, al zal de kerninflatie, de prijzen exclusief energie en voedsel, in veel landen dit jaar nog wel stijgen. "De strijd tegen inflatie is nog lang niet gewonnen", zegt IMF-hoofdeconoom Pierre-Olivier Gourinchas. De renteverhogingen door centrale banken om greep op de prijzen te krijgen, beginnen ook pijn te doen, en in veel landen remmen ze de woningbouw.

Groeimotor

In China geeft de plotse afbouw van de covidbeperkingen en daarmee de heropening van de economie de economische groei een stevige boost. De economie groeit dit jaar met 5,2 procent, na de voor Chinese begrippen magere groei van 3 procent in 2022.

Hetzelfde geldt ook voor groeimotor India. Samen zijn China en India goed voor de helft van de toekomstige groei van de wereldeconomie. Dat brengt het gevaar met zich mee dat als daar iets mocht haperen, er van de verwachte groei van de wereldeconomie niet veel overblijft.

Het IMF is wel beducht voor verstoringen van de economische groei door hardnekkige inflatie en de strijd ertegen middels renteverhogingen, en een escalatie van de Russische oorlog in Oekraïne. Ook een opflakkering van covid-19-besmettingen in China en elders kan de groei verstieren.

Voor het eerst sinds 2008 heeft KPN zijn jaaromzet zien stijgen. In 2022 kwam er 5,3 miljard binnen, 1,4 procent meer dan een jaar eerder.

De afgelopen jaren daalde keer op keer de omzet bij KPN. Dat kwam onder meer doordat buitenlandse dochterondernemingen werden verkocht, er meer concurrentie kwam op de markt voor mobiel bellen en zakelijke klanten op kosten gingen besparen.

In 2022 kwam daar een eind aan. Vooral aan zakelijke klanten werd meer verdiend, ruim 2 procent. Ook kwam er meer geld binnen van mobiele abonnementen, waarvan de prijzen in oktober werden verhoogd. De inkomsten van vast internet namen wel af.

De nettowinst daalde met 40 procent naar 766 miljoen euro. Een jaar eerder viel de winst hoger uit vanwege een eenmalige boekwinst.

Kleiner bedrijf

KPN is in omvang een totaal ander bedrijf dan in 2008, de vorige keer dat de omzet groeide. Toen was de omzet meer dan 10 miljard, bijna het dubbele van nu. Er waren meer dan 35.000 voltijdsbanen bij het bedrijf. Inmiddels zijn dat er iets minder dan 10.000.

De hoogste baas van het bedrijf, Joost Farwerck, mikt ook in 2023 op groei. Hij wijst erop dat de omstandigheden moeilijk zijn, met gestegen energiekosten en hogere lonen. KPN verhoogt de lonen van het personeel dit jaar met 5 tot 7,4 procent, afhankelijk van de salarisschaal.

Hogere prijzen

Doorgaans verhoogt het bedrijf op 1 juli de prijzen voor consumenten van vast internet. Daarbij werd in voorgaande jaren het inflatiecijfer dat het Centraal Bureau voor de Statistiek berekent als uitgangspunt genomen.

Als KPN dat cijfer dit jaar volgt, komt er een prijsverhoging van zo'n 10 procent. Volgens bestuursvoorzitter Joost Farwerck zal het waarschijnlijk zo'n vaart niet lopen. "We willen het in het redelijke houden. We nemen in het tweede kwartaal een weloverwogen besluit. 10 procent klinkt voor mij op dit moment erg hoog in de oren."

Deze maand verhoogde T-Mobile de prijzen met 8,6 procent. In oktober verhoogde KPN de prijzen voor mobiele klanten met 5,8 procent.

Vandaag is het de laatste dag van Dry January. Mensen die hieraan meededen, probeerden een maand lang zonder alcohol door het leven te gaan. Ondernemers zeggen te merken dat meedoen populairder wordt.

Zo zag supermarktketen Lidl dat er in januari minder alcohol werd gekocht en Plus en Gall & Gall merkten dat er deze maand meer vraag was naar alcoholvrije dranken. "Alcoholvrije wijn, bubbels en bier, maar ook spirits zijn eigenlijk het hele jaar populair, maar echt met name in januari," zegt een woordvoerder van Gall & Gall. "Er zijn ook steeds meer drankjes waarvan de consument niet verwacht dat ze alcoholvrij te koop zijn." Bijvoorbeeld limonzero, de alcoholvrije variant van limoncello.

"Er komen steeds meer mensen binnen met 'ik ben een maand niet aan het drinken'", vertelt Wim Boekema, oprichter van de alcoholvrije slijterij Nix & Nix. "Je merkt dat het dit jaar meer leeft, we hebben onwijs veel aanloop gezien van mensen die eind december of begin januari de winkel in kwamen met dit doel. Na december is januari onze drukste maand." De alcoholvrije slijterijketen startte in de zomer van 2021 en opent steeds meer filialen.

Alcoholvrij

Niet alleen in januari stijgt de vraag naar alcoholvrije dranken. Uit het Nationaal Bieronderzoek bleek dat er meer alcoholvrij bier wordt gedronken dan voor covid. Tussen 2019 en 2022 steeg het marktaandeel van 5,7 naar 6,7 procent.

Berrie Peek merkt de populariteit ook. Hij is eigenaar van meerdere slijterijen in Tilburg en bij het openen van zijn nieuwe locatie hield hij speciaal rekening met extra ruimte voor alcoholvrije drank. "We hebben nu ongeveer tien meter voor alcoholvrije drank van bier tot whisky, dit is vijf procent van de winkel. We merken de populariteit en de pieken in het jaar. De decembermaand, Dry January en ook de vastenperiode na het carnaval hier. Dan hebben mensen zich al vol gedronken."

Het toenemende aanbod maakt het ook makkelijker om mee te doen aan Dry January, zegt Rob Bovens, alcoholonderzoeker aan de universiteit van Tilburg. Hij vindt overigens dat het nog beter is om helemaal weg te stappen van alcoholvrije varianten, omdat je dan alcohol drinken minder normaliseert, ook voor de jeugd. "Maar je hebt te maken met een samenleving waarin 80 procent drinkt. Mensen hebben een overgangsperiode nodig, ze zijn gewend om alcohol te drinken. Alcoholvrij is dan een eerste stap."

Amsterdamse horeca

Vooral in Amsterdam leeft de challenge, ziet Koninklijke Horeca Nederland. Hier zagen horecaondernemers afgelopen maand de vraag naar alcoholvrije dranken toenemen. In de rest van het land herkennen ondernemers het minder.

Het Nederlandse initiatief IkPas spoort mensen aan om mee te doen aan de uitdaging en ondersteunt ze hierbij. Ze ontvingen dit jaar ruim 25.000 aanmeldingen. En dan zijn er ook nog een heleboel mensen die zich niet aanmelden. "Er zijn heel veel mensen die het op eigen houtje doen, het is echt een hype geworden", zegt Bovens, die ook onderzoek deed voor IkPas. "Het helpt ook dat steeds meer bekende Nederlanders meedoen en dat meer praatprogramma's het erover hebben."

Vooral ouderen

Het zijn volgens Bovens vooral 50-plussers die meedoen. Hoe ouder men is, hoe regelmatiger men drinkt. 60 procent van de 65-plussers drinkt elke dag. Bij mensen onder de 25 is dit maar 3 tot 4 procent. Ook is twee derde van de participanten vrouw.

"Meedoen aan gezondheidsdingen is toch vaak een vrouwending", zegt Bovens. "En je ziet toch ook veel hoogopgeleiden, maar die drinken ook het meest in Nederland. Ze kunnen zich meer veroorloven en komen ook meer momenten tegen dat er alcohol op tafel staat. De lunchjes met wijntjes, de borrels, de recepties."

De uitdaging lijkt te helpen. Van tevoren drinken de participanten gemiddeld 4,5 à 5 dagen per week. Na de maand zonder alcohol drinkt een deelnemer gemiddeld bijna een derde minder. 6 procent stopt definitief.

Het afgelopen jaar zijn in Nederland ruim 74.000 nieuwbouwwoningen opgeleverd, het hoogste aantal sinds 2012. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Toch komt het aantal nog niet buurt van het doel van het kabinet om vanaf volgend jaar 100.000 nieuwe woningen per jaar te bouwen.

Ten opzichte van het jaar ervoor nam de woningvoorraad door nieuwbouw vorig jaar toe met 0,9 procent. In absolute aantallen werden in Zuid-Holland de meeste woningen gebouwd: ruim 14.500. Die provincie wordt gevolgd door Noord-Holland (14.000) en Noord-Brabant (12.000). Relatief groeide Flevoland het hardst met 1,6 procent. Die provincie kende ook de sterkste bevolkingsgroei.

Van de steden werden de meeste woningen opgeleverd in Amsterdam: bijna 6800, wat daar een toename van de woningvoorraad van 1,5 procent betekende. In Utrecht, Den Haag en Rotterdam werden elk meer dan 2000 nieuwe woningen gebouwd. De relatieve groei was het grootst in de gemeente Vlieland. De woningvoorraad steeg daar met 7 procent door de bouw van 42 woningen, wat het totaal op 640 bracht.

De stijging van het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen is in lijn met het hogere aantal verleende nieuwbouwvergunningen in 2020 en 2021, na een sterke afname in 2019. De gemiddelde doorlooptijd vanaf het moment dat de vergunning wordt verleend is ongeveer twee jaar.

Behalve door nieuwbouw ontstaan er ook nieuwe woningen door het splitsen van woningen en het transformeren van kantoren. Aan de andere kant verdwijnen er ook woningen, bijvoorbeeld door sloop en samenvoeging. De totale woningvoorraad groeide het afgelopen jaar per saldo tot een totaal van 8,1 miljoen woningen.

Doel kabinet komende jaren uit zicht

Het aantal afgegeven vergunningen was in 2022 een stuk lager dan het jaar ervoor. Het Economisch Instituut voor de Bouw verwacht voor 2023 en 2024 daarom 70.000 nieuwe woningen. Het lijkt er dus op dat het doel van het kabinet ook dit jaar en volgend jaar bij lange na niet gehaald zal worden.

De deal leek zo goed als rond. Mediabedrijven Talpa en RTL zouden als één bedrijf verder gaan. Zo wilden ze sterker staan tegen grote internationale spelers als Google, Facebook en Netflix, die steeds meer kijkers en adverteerders afpakken.

Maar de Autoriteit Consument en Markt (ACM) had nog bedenkingen. Te grote bedenkingen, zo bleek maandag: de toezichthouder houdt de fusie tegen omdat de bedrijven samen te machtig zouden worden.

Een grote teleurstelling voor de twee bedrijven. Maar merkt de kijker ook iets van het afketsen van de fusie?

Strijd om de reclame-euro

Voorlopig weinig, verwacht media-analist Henk Slotboom. "SBS6 blijft SBS6 en RTL4 blijft RTL4."

Maar: op de lange termijn had een fusiebedrijf wél gunstig kunnen uitpakken voor het publiek, zegt hij. "Met een gezamenlijk budget kun je betere programma's maken én aankopen. Nu zijn ze steeds tegen elkaar aan het opbieden voor de rechten van een programma. Dat is een beetje zonde van het geld."

Dat beaamt de bestuursvoorzitter van RTL Nederland, Sven Sauvé. "Samen hadden we meer geld gehad om te investeren in Nederlandse content." Zonder fusie, zegt hij, krijgt de kijker zelfs mínder aanbod op de Nederlandse televisie.

Door de groei van internationale streamingsdiensten zoals Netflix en HBO Max krijgen RTL en Talpa het lastiger, is zijn vrees. En op de advertentiemarkt was het al lastig doordat techgiganten Google en Facebook een enorm deel van de advertentie-inkomsten hebben opgeslokt.

Slotboom: "De advertentiemarkt krimpt en daardoor krimpen ook de budgetten om iets leuks te doen op televisie. En daar is de kijker niet bij gebaat. Een fusie had kunnen betekenen dat RTL en Talpa niet meer hoefden te strijden om die reclame-euro."

Juist dat gebrek aan strijd was voor de ACM de reden om de fusie tegen te houden. Samen beheersen RTL en Talpa 70 procent van de Nederlandse televisiereclamemarkt. Als één bedrijf zouden ze te veel macht krijgen bij het bepalen van de prijzen van advertenties. Dat is ook slecht voor consumenten, want adverteerders zouden die hogere prijzen weer doorberekenen in hun producten.

Slotboom vindt dat de toezichthouder met deze beslissing "te veel de oude definitie van de televisiemarkt hanteert". Hij wijst erop dat tv nog maar 17 procent van de reclamemarkt uitmaakt; online 56 procent. Zo bezien zijn RTL en Talpa kleine spelers op de advertentiemarkt vergeleken met Google.

Sauvé: "Naast alle streamingsdiensten heb je Facebook en Google die allemaal de aandacht willen van de Nederlandse kijker en die de euro's willen van de Nederlandse adverteerders. Zij hebben heel, heel diepe zakken en zijn zeer technologisch geavanceerd. En daar moeten wij lokaal tegen opboksen. Daarom dachten wij dat het een heel mooi plan was om dat samen te gaan doen."

Zenders afstoten

Fons van Westerloo, oud-directeur van RTL en SBS, denkt dat de kijker er juist baat bij heeft dat de fusie niet doorgaat. Na een fusie zouden RTL en Talpa sommige programma's hebben geschrapt, denkt hij. "Ze zouden als eerste kijken waarop ze konden besparen. Dan hadden ze zenders afgestoten."

Van Westerloo is het eens met de beslissing van de ACM. "Een fusie was echt slecht geweest voor de industrie. Het is niet voor niets dat én de producenten én de adverteerders én de muziekuitgeverijen allemaal bezwaar hebben gemaakt."

Slotboom: "Adverteerders zullen blij zijn dat de fusie niet doorgaat. En kleinere productiehuizen ook, want die houden nu meer klanten om hun programma-ideeën aan te verkopen."

Toekomst

Maar, fusie of niet, uiteindelijk zullen er hoe dan ook Nederlandse mediabedrijven verdwijnen, zegt RTL-baas Sauvé. Mogelijk fuseren ze met internationale spelers. Slotboom denkt dat dat zeker kan gelden voor RTL, dat nu al in handen is van het Duitse mediabedrijf Bertelsmann. "RTL heeft een uitstekende positie hier in Nederland. Maar ja, als je het bedrijf eenmaal te koop zet, dan wil je dat toch eigenlijk ook kwijt?"

Voor Talpa is de nood hoger, zegt Van Westerloo. "Hun programma's scoren op het ogenblik slecht. Ze hebben nooit een streamingdienst opgezet, wat RTL wel heeft gedaan. Talpa moet een andere partner zoeken om het bedrijf te verkopen of om het verder te ontwikkelen."

De Europese Commissie wil lidstaten de mogelijkheid bieden om belastingvoordelen te geven aan bedrijven die duurzame investeringen doen. Het voorstel maakt deel uit van het Green Deal Industrial Plan (GDIP) dat woensdag wordt gepresenteerd en in handen is van de NOS.

Voor de financiering van het GDIP wil de Commissie een nieuw fonds oprichten dat deels gevuld wordt met geld uit het Europese coronaherstelfonds. Met het geld uit het nieuwe fonds kunnen lidstaten ook subsidies en leningen krijgen om hun economie vergroenen.

Eerder startte de EU al een programma onder de naam RePowerEU. Ook daaruit blijft geld beschikbaar om de Europese industrie te verduurzamen.

Antwoord op Amerikaans plan

Het GDIP wordt als het Europese antwoord op de Amerikaanse Inflation Reduction Act (IRA) gezien. Dat is een 700 miljard dollar kostend investeringspakket van de regering-Biden om de inflatie te beteugelen en tegelijk de industrie in de VS te verduurzamen. De helft van het bedrag is bestemd voor verduurzaming van de industrie.

De EU ziet de IRA als ongewenste staatssteun. Zo kunnen Amerikanen tot ruim 7000 dollar korting krijgen op de aankoop van een elektrische auto, als die in de VS is gemaakt. Dat gaat ten koste van in Europa gemaakte auto's. Europese landen zijn bang dat bedrijven fabrieken naar de VS verplaatsen als de EU niet reageert.

Als het voor lidstaten makkelijker wordt om bedrijven belastingkortingen te geven, wordt het voor bedrijven aantrekkelijker om in Europa te blijven. Het kan binnen de EU wel tot scheve gezichten leiden. Zo kan een rijk land als Duitsland makkelijker geld uittrekken om zijn auto-industrie te behouden dan een land als Italië.

Naar Europa halen

In het concept-plan staat ook dat de Commissie productieketens die nodig zijn voor het opwekken wind- en zonenergie naar Europa wil halen. Daarvoor moeten er meer schaarse grondstoffen in Europa worden gewonnen en moet er meer worden gerecycled.

Voor de productie van zon- en windenergie, accu's, warmtepompen en waterstof is tot 2030 170 miljard euro nodig, aldus het plan.

De EU wil zich van de rest van de wereld onderscheiden door hoge standaarden aan te houden als het gaat om milieueisen en werkomstandigheden. Ook wil de EU procedures versnellen voor projecten waarbij meerdere lidstaten betrokken zijn, maar waarvan de hele EU profiteert.

Rutte

Het plan staat nog niet vast, aanpassingen zijn nog mogelijk. Het definitieve plan staat op de agenda van de EU-top met regeringsleiders op 9 en 10 februari.

Premier Rutte is geen voorstander van de oprichting van een nieuw fonds met nieuw geld. "Er gaat al zoveel geld rond", zei hij dinsdag na ontmoeting met Commissievoorzitter Von der Leyen en zijn Belgische collega De Croo. Rutte zei dat sommige lidstaten te veel geld aan pensioenen uitgeven, "geld dat je beter kan besteden aan innovatie en groene technologie".

De Franse president Macron wil dat er 380 miljard euro beschikbaar komt voor het nieuwe fonds. Rutte zei vandaag na een ontmoeting met Macron dat nog te veel te vinden. Hij wil dat eerst allerlei Europese potjes worden gebruikt. Maar ook hij wil een oplossing voor de "onbedoelde gevolgen" van het Amerikaanse IRA-pakket.

"Philips zit in een crisis", aldus bestuursvoorzitter Roy Jakobs. Vandaag werd bekend dat het bedrijf afgelopen jaar een verlies maakte van 1,6 miljard euro. Er werd een ontslagronde aangekondigd van nog eens 6000 ontslagen wereldwijd, nadat een paar maanden geleden al 4000 banen waren geschrapt.

Volgens topman Jakobs moet het bedrijf zich meer gaan richten op de uitvoering en de kwaliteit van producten, met veel focus op de veiligheid van patiënten. Want daarin ging het mis. Schuim in apneu-apparaten kon afbrokkelen, met mogelijk schade voor de gezondheid van patiënten.

Om meer grip te krijgen op de organisatie moet de structuur simpeler, zegt Jakobs. Minder projecten, meer focus op veiligheid en kwaliteit. En dat betekent ook: minder mensen voor de onderzoeksteams en minder staffuncties op het hoofdkantoor.

Meer dan kostenverlaging

Volgens analist van ING Marc Hesselink zien de plannen er voor de komende jaren goed uit. En hij ziet meer dan alleen kostenverlaging bij Philips: "De eerste ronde ontslagen was om te bezuinigen, maar deze 6000 werknemers gaan er gericht uit. Vroeger was de structuur extreem gecompliceerd. Dat moet simpeler. Je ziet nu al dat dat beter is, maar ze gaan dus nog verder. De plannen voelen heel logisch, nu ligt het echt aan hoe de executie is."

Beursanalist Corné van Zeijl kan zich goed bedenken dat Philips en topman Jakobs dit zo naar buiten brengen. "Ze leggen de focus op wat er in de structuur van de organisatie gaat veranderen. Maar dat neemt niet weg dat dit gewoon een reorganisatie is om geld te besparen. Door in de kosten te snijden, vergroot je je winstmarge."

'Uiteenvallingsproces'

En daarmee takelt het eens zo grote Philips verder af, zegt onderzoeksjournalist Marcel Metze, die meerdere boeken over het bedrijf schreef. "Het grote kantelpunt lag in de jaren 80. Philips was uitgedijd tot een technologieconglomeraat met heel veel verschillende takken. Snoeien had toen logica, bijvoorbeeld om productielocaties samen te brengen."

Maar vanaf die tijd is Philips ook verkeerde strategische keuzes gaan maken, zegt Metze. "Het tafelzilver werd verkocht en Philips ging steeds minder onderzoek doen en innoveren." Onder meer chipmachine-afdeling werd verkocht, die nu floreert onder de naam ASML. Op andere gebieden als muziektechnologie werden ze voorbijgestreefd door nieuwe spelers als Apple, mede door minder innovatie op dat vlak.

Uiteindelijk splitste het bedrijf zelfs in tweeën, waardoor zelfs de lampenproductie - waar het allemaal mee begon - niet meer onder Philips valt. "Het is een uiteenvallingsproces wat we zien; het lijkt nu de laatste fase in te gaan. Zonder de bescherming van andere winstgevende takken, is het bedrijf veel kwetsbaarder voor de grillen van de markt als het tegenzit", zegt Metze. "Dan kom je in de situatie dat je onderzoeksbanen schrapt, terwijl er nog wel dividend naar de aandeelhouders gaat."

Opvallend is dat ceo Jakobs al een paar jaar bij de persoonlijkgezondheidstak van Philips zit. Van Zeijl: "Hij trad daar in 2018 aan, dus hij is deels verantwoordelijk voor de problemen. Normaal zie je dan dat iemand weg moet als hij problemen creëert, maar bij Philips is Jakobs juist omhoog gepromoveerd."

De laatste drie maanden van afgelopen jaar ging het iets beter met Philips. Toen dat bekendgemaakt werd veerde het aandeel Philips even op, dus beleggers zijn blij. Voorlopig althans, want alles hangt af van hoe de slaapapneu-affaire wordt afgehandeld. "Voor langetermijnsucces is dat essentieel", zegt analist van Zeijl. "Het gaat gewoon niet heel goed bij Philips de laatste tijd. En je moet het intern wel anders organiseren, anders loop je keer op keer tegen dezelfde problemen aan."

Marc Hesselink is het daarmee eens. "Maar het probleem is groter dan de apneu-affaire, anders zou zo'n grote actie niet nodig zijn. Er moeten lagen uit."

Volgens de analist van ING is groei niet het probleem van Philips. Dat zien we vandaag ook terug in de kwartaalcijfers. "Ook hebben ze een goede keuze gemaakt om in de medische apparaten door te gaan. Daar zit de toekomst."

Met Hein Schumacher krijgt het voormalige Brits-Nederlandse Unilever na de Brit Alan Jope weer een Nederlander aan het roer. Sinds eind 2020 heeft Unilever geen Nederlands hoofdkantoor meer en is het een volledig Brits bedrijf met het hoofdkantoor in Londen.

Voor de 51-jarige Schumacher, nu nog topman van FrieslandCampina, is het een terugkeer naar het bedrijf waar hij zijn carrière begon. Want eind jaren '90 was hij trainee bij een Dove-zeepfabriek van Unilever in het Duitse Mannheim. "Bij druilerig weer, en dat was het heel vaak, sloegen die zeepwalmen naar beneden. Ik rook de hele dag naar Dove", zei hij daarover in een interview met NRC.

Ketchup

Na een paar jaar bij Unilever en daarna Ahold werkte hij meer dan tien jaar bij de Amerikaanse voedselgigant Heinz, bekend van de ketchup. Voor dat bedrijf werkte hij onder meer in de VS, het VK en China. Kort nadat Heinz werd overgenomen door de investeerders 3G en Warren Buffett vertrok hij er. Hun sterke gerichtheid op winst paste minder goed bij hem.

"Ik vond het fascinerend om in zo'n omgeving te werken, maar op een bepaald moment zette ik wel mijn vraagtekens. De extra winst ging naar Buffett en 3G. Daar werd Heinz niet heel veel beter van", zei hij tegen NRC.

Koeien en stikstof

Na Heinz kwam hij in 2014 bij FrieslandCampina terecht als financieel topman. In 2018 werd hij er bestuursvoorzitter. Bij FrieslandCampina heeft hij te maken gehad met de discussie over de stikstofuitstoot van boeren. Want FrieslandCampina is een coöperatie die het eigendom is van meer dan 15.000 melkveehouders in Nederland, Duitsland en België.

Veel minder koeien in Nederland houden, vond hij geen goede oplossing. 'Waarom zou je dat doen? En wat dan? Hoe ga je dan gezonde voeding leveren aan mensen die dat nodig hebben tegen een betaalbare prijs?", zei hij een jaar geleden daarover tegen de Volkskrant. Hij zag meer in innovatie om de uitstoot te verlagen.

Vegan chocolademelk

Met 15.000 boeren die allemaal hun melk bij FrieslandCampina kwijtmoeten, is het een bedrijf dat helemaal om melk, yoghurt, kaas en babypoeder draait. Toch stond Schumacher open voor de groeimarkt van zuivelvervangers, bijvoorbeeld met een veganistische Chocomel.

"Je wilt gewoon geen kansen missen, voor de continuïteit van het bedrijf moeten we hier wel op inspelen. Als het merk Chocomel relevantie zou verliezen omdat er geen vegan variant is, dan mis je op lange termijn veel meer. Onze merken moeten relevant blijven", zei hij in 2021 tegen vakblad Food&Agribusiness.

En een paar maanden geleden lanceerde het bedrijf inderdaad veganistische Chocomel, op basis van cashew, erwt en natuurlijk cacao. Schumacher sloot ook niet uit dat een deel van de melkveeboeren van FrieslandCampina op den duur zou moeten overstappen op plantaardige productie.

CDA

Schumacher heeft ook connecties met de Nederlandse politiek. Zo schreef hij mee aan het CDA-verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. En als lid van de Dutch Sustainable Growth Coalition zat hij tweemaal per jaar om tafel met het kabinet, samen met topmensen van andere grote Nederlandse bedrijven.

Nu wordt hij dus topman bij Unilever, een multinational met zo'n 150.000 werknemers en 400 merken die in 190 landen worden verkocht. En dat na een omvangrijk, wereldwijd zoekproces, aldus Unilever zelf.

Tot verdriet van het kabinet is Unilever officieel geen Nederlands bedrijf meer, hoewel het hier nog steeds allerlei activiteiten heeft, zoals een groot onderzoekscentrum in Wageningen. En met Schumacher als topman wordt het toch weer een beetje meer Nederlands.

Naar schatting zo'n 2,6 miljoen volwassen Nederlanders hebben moeite met online betalen en andere online bankzaken. Ruim een op de zes mensen heeft hierbij hulp nodig, meldt De Nederlandsche Bank (DNB) in een rapport. De betaalsector wordt aangespoord tot actie.

De groep die worstelt om zelfstandig bankzaken te doen, is volgens DNB groot en divers. Het zijn bijvoorbeeld ouderen en laagopgeleiden. Een lichamelijke of geestelijke beperking leidt ook sneller tot problemen met internetbankieren.

Verdriet

Een groep van zo'n 400.000 mensen laat hun online bankzaken volledig over aan anderen. Zij zijn afhankelijk van hun partner, vrienden of familie. Schaamte, machteloosheid, woede, gevoelens van minderwaardigheid of verdriet kunnen volgens DNB het gevolg zijn van deze afhankelijkheid.

Dit soort emoties leeft ook bij mensen die slechts een deel van hun bankzaken niet zelf kunnen doen. Sommigen vinden het moeilijk dat ze op anderen moeten vertrouwen, zo blijkt volgens DNB uit de interviews.

De grootste problemen doen zich voor bij zaken als: het openen van een nieuwe bankrekening, het installeren van internetbankieren op de smartphone, of het aanvragen van een nieuwe betaalpas. Andere knelpunten zijn de bediening van apparaten en onduidelijke of slecht leesbare instructies.

Er is een grote behoefte aan hulp bij deze zaken. En dan niet van een chatbot, maar van een medewerker. Het lastige is dat de afgelopen jaren vele bankfilialen zijn gesloten. In 2011 waren er nog 2654, eind 2021 nog maar 726.

Als gevolg daarvan moeten mensen steeds verder reizen voor een-op-eencontact met een bankmedewerker. Tot frustratie van mensen die niet alleen durven of kunnen internetbankieren.

"Ik kan het niet, ik ben bang dat ik fouten maak en dat het geld naar de verkeerde kant gaat", wordt iemand die geboren is in Marokko geciteerd. "Doordat jullie kantoren sluiten ben ik altijd genoodzaakt om naar een bekende te gaan en velen hebben tegenwoordig geen tijd meer."

Extra hulp

Volgens DNB erkennen banken de problemen van hun klanten. Sommige banken geven groepslessen in internetbankieren, of er zijn financiële zorgcoaches die langskomen bij klanten of servicepunten.

Volgens DNB verschilt het aanbod van dit soort ondersteuning per bank. Bovendien zijn de maatregelen vaak onvoldoende bekend bij klanten. Daarom wordt er opgeroepen deze informatie zo duidelijk mogelijk beschikbaar te maken. Verder wordt ook meer gebruik geadviseerd van afbeeldingen, ondertiteling en informatie in verschillende talen.

Ontnuchterend

Het rapport geeft volgens belangen- en consumentenorganisaties een ontnuchterend beeld. "Het DNB-rapport maakt korte metten met het idee dat vooral ouderen moeite hebben met digitaal bankieren en dat dat probleem in de loop der jaren vanzelf verdwijnt." Ze roepen de banken met klem op de adviezen uit te voeren, schrijft de Consumentenbond.