President Volodymyr Zelensky wil schoon schip maken, maar de corruptie in Oekraïne is hardnekkig. De beschuldigingen liegen er niet om: voedsel voor militairen aan het front dat bewust veel te duur werd ingekocht, geld voor humanitaire hulp dat in verkeerde zakken terechtkwam. En dat terwijl het land midden in een oorlog zit.

Sinds vannacht hebben tot dusver elf hooggeplaatste functionarissen - al dan niet uit eigen beweging - het veld geruimd. Overigens is niet zeker of zij allemaal van corruptie zijn beschuldigd.

"Het is extra gevoelig als er van de strijdkrachten wordt gejat in tijden van oorlog", zegt Bob Deen van instituut Clingendael. "En het is opvallend dat Zelensky zoveel mensen ontslaat: als hij alleen een voorbeeld had willen stellen had hij er één of twee gepakt."

Al tijdens zijn verkiezingscampagne in 2019 beloofde Zelensky een eind te maken aan de wijdverspreide corruptie in zijn land. Toch trok hij in een interview met Nieuwsuur afgelopen mei rapporten die corruptie aantoonden nog in twijfel. "Dat hij nu maatregelen neemt en mensen ontslaat is zowel een teken dat hij actie onderneemt als een erkenning van het feit dat oude corruptiepraktijken er nog steeds zijn", zegt Deen.

Oekraïne kent een lange geschiedenis van zowel kleinschalige als grootschalige corruptie. "Toen Viktor Yanukovych president was van 2010 tot 2014 was de corruptie zo endemisch dat je geen interactie met een publieke organisatie kon aangaan zonder steekpenningen te betalen", zegt Olena Halushka van de Oekraïense anti-corruptieorganisatie Antac.

Sindsdien is er veel veranderd, vindt ze. "We hebben vanuit het niets allerlei anti-corruptieinstellingen opgebouwd. Een nationaal anti-corruptiebureau, een speciale openbaar aanklager voor corruptie en hoge rechtbanken voor de bestrijding van corruptie."

Westerse bondgenoten hameren er geregeld op dat het land, los van de oorlogsinspanningen, werk moet blijven maken van die strijd. Al meer dan twintig jaar helpt de EU Oekraïne met hervormingen om de rechtsstaat te versterken en corruptie- en witwaspraktijken te bestrijden, maar nog altijd zijn die niet uit het systeem verdwenen.

Nu duidelijk wordt dat geld dat bedoeld was voor de oorlog mogelijk in verkeerde zakken terecht is gekomen, houden die bondgenoten nauwgezet in de gaten wat de gevolgen daarvan zullen zijn, zegt Deen. "Er is een risico dat de steun voor Oekraïne afbrokkelt. Tegenstanders zullen zeggen dat 'ons' geld wordt gejat. Maar deze affaire helpt ook om te laten zien dat Zelensky wel degelijk werk maakt van de corruptie-aanpak."

Volwassen democratie

Olena Halushka van anti-corruptieorganisatie Antac ziet de ontwikkelingen als een positief signaal. "De ontslagen zijn erg logisch en ze zijn de stap die ik zou verwachten van een overheid in een volwassen democratie. Ik hoopte al dat dit eraan zat te komen."

Ze wijst erop dat corruptie weliswaar een groot probleem is in Oekraïne, maar niet alleen daar voorkomt. "Neem bijvoorbeeld het recente corruptie-schandaal in het Europees Parlement. Het probleem is dus de niet corruptie, maar de manier waarop die aangepakt wordt. Als de rechtbanken corruptiezaken behandelen en als verdachte functionarissen worden ontslagen en geschorst, is een democratie volwassen aan het worden. En heeft ze de kracht om de eigen problemen op een gezonde manier aan te pakken."

Het is belangrijk om nu goed in de gaten te houden hoe eerlijk de onderzoeken naar de geschorste functionarissen verlopen, zegt ze. "En we moeten kijken wie er aangenomen wordt op de posten die vrijgekomen zijn. Als dat twijfelachtige figuren zijn, is de les waarschijnlijk nog niet geleerd."

In het huis van de voormalige Amerikaanse vicepresident Mike Pence in de staat Indiana zijn geheime documenten aangetroffen. Pence heeft de vondst zelf gemeld, schrijven Amerikaanse media.

Het zou gaan om ongeveer tien stukken. Pence heeft ze overgedragen aan de FBI.

De vondst werd gedaan door een jurist die door Pence speciaal was ingehuurd om een aantal dozen met documenten te doorzoeken op mogelijk geheime stukken. Pence deed dat vanwege de recente vondsten van geheime documenten bij oud-president Trump en president Biden, staat in een brief van de advocaat van Pence aan het Nationaal Archief.

Nucleaire geheimen

Pence was vicepresident onder Donald Trump, bij wie de FBI bij invallen ongeveer 300 geheime dossiers aantrof. Het ministerie van Justitie onderzoekt deze zaak. Mogelijk bevatten die dossiers nucleaire geheimen.

De afgelopen weken bleken er ook geheime documenten te liggen in het huis en het kantoor van president Biden. In dit geval is het niet bekend om hoeveel stukken het precies gaat en waarover ze gaan.

Volgens de Amerikaanse wet moeten documenten van de president of de vicepresident na hun ambtstermijn worden overgedragen aan het Amerikaanse Nationale Archief. Zowel Biden als Pence meldde direct na de vondst dat ze de stukken in hun bezit hadden en droegen deze over.

Oud-president Trump verzette zich tegen de overdracht aan het archief. Er was uiteindelijk een huiszoekingsbevel nodig om bij Trumps landgoed naar binnen te kunnen.

Jonge zeespinnen kunnen vrijwel alle onderdelen van hun achterlichaam terug laten groeien als ze deze verliezen. Het unieke is dat het niet alleen gaat om bijvoorbeeld poten, maar ook om organen.

Dat dieren in staat zijn om lichaamsdelen weer te laten aangroeien is niet nieuw. Zo kunnen krabben bijvoorbeeld hun hele schild inclusief poten afwerpen en weer opnieuw laten groeien. Maar het is de eerste keer dat wetenschappers hebben ontdekt dat organen opnieuw kunnen aangroeien. Het gaat bijvoorbeeld om darmen en de maag.

Deze ontdekking deden onderzoekers na tests op het zogeheten Michelinmannetje, dat als wetenschappelijke naam Pycnogonum litorale heeft. De Duitse onderzoekers haalden bij jonge spinnetjes delen weg, die vervolgens weer bleken aan te groeien.

Max Janse, bioloog en curator van Burgers' Ocean over de ontdekking:

Verder onderzoek moet uitwijzen hoe de dieren het precies doen. De onderzoekers willen nog kijken of andere dieren die "vervellen" het ook kunnen. Overigens kunnen alleen jonge zeespinnen organen en ledematen laten aangroeien. Volgroeide exemplaren kunnen dat niet.

Max Janse, bioloog en curator van Burgers' Ocean, noemt de vondst "heel bijzonder." Hij legt uit wat het belang is voor de diertjes om dit te kunnen. "Ze worden natuurlijk heel vaak opgegeten, of bijna opgegeten. Dus dat ze dan gewoon verder kunnen leven als ze een stuk van hun lichaam missen, is verschrikkelijk mooi."

Noordzee

Michelinmannetjes komen op veel plaatsen voor, onder andere in de Noordzee. Ze worden zo genoemd vanwege de gelijkenis met het witte mannetje dat in reclames van de bekende autobandenfabrikant voorkomt.

De onderzoekers doen geen concrete uitspraken over de betekenis van hun bevindingen voor de mens. Maar mogelijk is deze ontdekking van belang voor de regeneratieve geneeskunde. Die vorm van geneeskunde wordt ook wel vervangingsgeneeskunde genoemd, en houdt zich bezig met het regenereren van cellen, weefsels en zelfs organen.

Het is de grootste ontslagronde in de regering-Zelensky sinds het begin van de Russische invasie, bijna een jaar geleden. Zeker vier viceministers, een plaatsvervangende stafchef en nog eens vijf regionale gouverneurs moesten vandaag het veld ruimen vanwege verschillende corruptieschandalen.

Een opmerkelijke ontwikkeling in een land dat in een existentiële oorlog met Rusland verwikkeld is. De Oekraïense president wil kennelijk een duidelijk signaal afgeven: corruptie wordt in geen enkele vorm meer getolereerd. Maar is het optreden genoeg om het vertrouwen van zowel zijn bevolking als de Europese Unie te behouden?

"Die schandalen op zichzelf zijn natuurlijk niet goed voor Oekraïne", zegt corruptieonderzoeker Olena Haloesjka. "Maar ik zie tot nu toe dat de regering er gezond mee omgaat." Verantwoordelijke bewindslieden moeten vertrekken en er worden meerdere onderzoeken gedaan, concludeert ze.

Onthullingen

De zaak kwam aan het rollen na onthullingen van een Oekraïense krant over het ministerie van Defensie. Uit documenten zou blijken dat voedsel voor het front het afgelopen jaar twee tot drie keer duurder werd ingekocht dan de supermarktprijs.

Het ministerie ontkent dat er geld is afgeroomd, maar viceminister Sjapovalov, die verantwoordelijk was voor de aankoop, legde wel zijn functie neer. Inmiddels doet het Oekraïense anticorruptie-agentschap Nabu onderzoek naar de kwestie.

Een paar dagen na die onthulling werd verder bekend dat de viceminister van Infrastructuur was opgepakt. Hij zou omgerekend zo'n 370.000 euro aan steekpenningen hebben aangenomen om mee te helpen bij de aankoop van generatoren. Kort na de arrestatie werd hij uit zijn functie gezet.

Volgens Vitaly Sjaboenin - een anticorruptie-activist die ook betrokken is bij het agentschap Nabu - laten de twee kwesties zien hoe het wel en niet moet. "Bij Defensie duurde het dagen voordat de verantwoordelijke werd gedwongen te vertrekken. Dat had dezelfde dag moeten gebeuren, dus daar zijn we niet blij mee", zegt hij tegen de NOS.

Toen Zelensky aan de macht kwam in 2019, was hij de zoveelste president die beloofde een einde te maken aan het grote corruptieprobleem in Oekraïne. Maar de jaren erna leek Zelensky bij meerdere corruptieschandalen binnen zijn regering een oogje toe te knijpen, wat hem op felle kritiek kwam te staan in Oekraïne.

Door de Russische invasie werd het voor Zelensky nog belangrijker om te laten zien dat zijn regering verantwoordelijk met geld omgaat. Oekraïne heeft het afgelopen jaar tientallen miljarden euro's steun gekregen - niet alleen voor noodhulp, maar ook om het begrotingstekort aan te vullen.

"We zien dat de anticorruptie-instanties die in het leven zijn geroepen met hulp van de EU, hun werk doen", zegt Sjaboenin. "Dus dat is goed nieuws." De Oekraïense hervormingen tegen corruptie zullen uiteindelijk ook bepalen of Oekraïne lid van de Europese Unie kan worden. Begin volgende maand komen delegaties van de EU naar Kiev om te praten over verdere steun voor het land.

Want ook in oorlogstijd - of juist in oorlogstijd - is de strijd tegen corruptie voor Oekraïeners een prioriteit. "Zelensky moet nu laten zien dat mensen verantwoordelijk worden gehouden", zegt onderzoeker Haloesjka. Dat zal volgens haar uiteindelijk bepalen of de president de moraal tijdens deze oorlog hoog kan houden. De moraal in de hele samenleving, maar zeker ook die van de militairen aan het front van wie mogelijk is gestolen.

Duitsland gaat Leopard 2-tanks aan Oekraïne leveren. Dat melden diverse Duitse media, waaronder het persbureau DPA en Der Spiegel. Ook andere landen zouden toestemming krijgen om de tanks, die van Duitse makelij zijn, aan Oekraïne te geven. De officiële aankondiging van het besluit is naar verluidt morgen.

Oekraïne vraagt al lange tijd om de tanks, in de hoop de Russen daarmee te kunnen terugdringen. Onder meer Polen en Finland hebben eerder al gezegd de tanks te willen leveren. Omdat de tanks door Duitsland zijn geproduceerd, hebben de landen toestemming nodig van de Duitse bondskanselier Scholz.

Duitsland was lange tijd terughoudend met de levering van zwaarder materieel uit vrees voor escalatie van de oorlog. De laatste dagen is intensief overleg geweest tussen Duitsland en de Verenigde Staten, schrijft Der Spiegel.

Abrams

De Amerikaanse regering overweegt op haar beurt ook een "significant aantal" Abrams-tanks te leveren aan Oekraïne, meldt persbureau AP na berichtgeving van The Wall Street Journal. Een officiële aankondiging van de levering zou later deze week kunnen volgen, zeggen Amerikaanse overheidsfunctionarissen tegen de krant.

Afgelopen tijd werd de druk op Duitsland om toestemming te geven voor de levering van de Leopard 2-tanks opgevoerd. Polen diende vandaag een officieel verzoek in bij Duitsland om een aantal eigen Leopard-2 tanks naar Oekraïne te mogen sturen. De Poolse premier Morawiecki zei onlangs dat ook zonder toestemming van Duitsland overgegaan zal worden tot levering. Die toestemming lijkt er nu dan toch te zijn.

's Werelds beste tanks

De Leopard 2 wordt gezien als een van 's werelds beste tanks en is in Europa in grote getale aanwezig. Ook Spanje, Griekenland, Denemarken en Finland maken gebruik van de Duitse tank.

Het Nederlandse kabinet zei vorige week bereid te zijn mee te betalen aan Leopard 2-tanks die andere landen naar Oekraïne sturen. Nederland bezit zelf geen Leopard 2-tanks, maar leaset er achttien van Duitsland. Vandaag zei premier Rutte tegen internationale media in Brussel dat Nederland die tanks eventueel kan kopen en aan Oekraïne kan geven. Als het zinvol zou zijn om dat samen met andere landen te doen, is het kabinet bereid dat te overwegen, aldus de premier.

'Zeer welkome aanvulling'

President Zelensky zegt in totaal 300 tanks nodig te hebben. Frans Osinga, hoogleraar oorlogsstudies bij de Nederlandse Defensie Academie, zei gisteren tegen Nieuwsuur dat de Europese landen vijftig tot tachtig Leopard-2 tanks bij elkaar zouden kunnen brengen. Osinga noemde dit een "zeer welkome aanvulling voor Zelensky".

Als de tanks daadwerkelijk naar Oekraïne gestuurd worden, kan het volgens Osinga nog weken of zelfs maanden duren voordat ze operationeel zijn. "Er moet een bemanning van vier personen per tank opgeleid worden, maar ze moeten ook leren om als eenheid te opereren. Daarnaast moet er een onderhouds- en logistieke operatie worden opgezet. Daar gaat veel tijd mee gemoeid."

In de Noord-Indiase stad Lucknow is een appartementencomplex ingestort. Het Indiase persbureau ANI meldt op basis van een regionale bestuurder dat er drie lichamen zijn geborgen. Ook zijn er vijf mensen naar het ziekenhuis gebracht.

Reddingswerkers, brandweermensen en politieagenten zijn op de rampplek aangekomen en proberen mensen onder het puin vandaan te halen. Volgens de bevelhebber van de reddingsoperatie gaat het om naar schatting 30 à 35 mensen.

Het is nog onduidelijk waardoor het gebouw van vijf verdiepingen instortte. Andere panden in de buurt hebben geen schade.

Indiase media speculeren dat een aardbeving in Nepal, ruim 300 kilometer verderop, mogelijk de ramp heeft veroorzaakt. Trillingen werden vandaag tot in de hoofdstad New Delhi gevoeld. Ook de bevelhebber van de reddingsoperatie zegt dat er een natuurlijke oorzaak is voor het instorten van het pand.

Kort na de Russische inval in Oekraïne klonk uit Noord-Europa eensgezind de wens om lid te worden van de NAVO. Finland en Zweden wilden onder invloed van de Russische dreiging hun jarenlange neutraliteit opheffen. Maar aan die eensgezindheid komt nu mogelijk een einde. Nu de Turkse president Erdogan heeft laten weten een Zweeds NAVO-lidmaatschap voorlopig niet te zullen steunen, laat Finland de mogelijkheid open desnoods alleen door te gaan.

Dat laat de Finse minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto weten in een interview met de Finse publieke omroep YLE. "Vanwege de veiligheid van beide landen heeft het natuurlijk de voorkeur om gezamenlijk op te trekken", zegt Haavisto, "maar we moeten ook bereid zijn om dat standpunt te herzien. Is er iets gebeurd dat de toetreding van Zweden op de lange termijn zal vertragen? Het is nu nog te vroeg om daar definitieve uitspraken over te doen."

'Een voor en na 24 februari'

Met de woorden van Haavisto staat voor het eerst sinds Finland en Zweden de wens uitspraken om lid te worden van de NAVO hun eensgezinde aanpak onder druk. Bij monde van de toenmalige Zweedse premier Magdalena Andersson zeiden beide landen vorig jaar april dat er sprake was van "een voor en na 24 februari", de datum van de Russische inval in Oekraïne. In mei deden beide landen een officieel toetredingsverzoek.

Turkije was hier vanaf het begin kritisch over, omdat Zweden en Finland onderdak bieden aan leden van de Koerdische PKK. Maar toen de drie landen een samenwerkingsovereenkomst tekenden, waarin staat dat Finland en Zweden Turkse uitleveringsverzoeken van PKK-leden zullen behandelen, leek de deur voor het Noord-Europese NAVO-lidmaatschap open te staan. Om lid te worden van de NAVO moeten alle landen die al lid zijn daarmee akkoord gaan.

In Zweden gebeurden de afgelopen tijd echter meerdere incidenten die de deur wat betreft Turkije weer hebben gesloten. Zo hingen Koerdische demonstranten half januari een Erdogan-pop aan een lantaarnpaal in Stockholm en gingen ze afgelopen zaterdag de straat op met Koerdische vlaggen. Daarnaast verbrandde de extreemrechtse Deens-Zweedse activist Rasmus Paludan zaterdag een koran voor de Turkse ambassade in Stockholm.

De huidige Zweedse premier Ulf Kristersson heeft al deze incidenten veroordeeld en gezegd dat ze de Zweedse toetreding tot de NAVO in gevaar brengen. Maar hij zei ook dat Turkije te veel eisen stelt voor het Zweedse NAVO-lidmaatschap.

Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, heeft zich tot nu toe vol vertrouwen uitgesproken over de Zweedse en Finse toetreding. Keer op keer benadrukt hij de snelheid van het proces en de bereidheid van Zweden, Finland en Turkije om samen te werken.

Maar in een interview met het tv-kanaal van de Duitse krant Die Welt gisteren was Stoltenberg kritisch over Turkije: "Wat er in Zweden is gebeurd - de demonstraties, het verbranden van een koran - is door de Zweedse regering veroordeeld. Tegelijk is de vrijheid van meningsuiting een groot goed, in het bijzonder voor NAVO-lidstaten. Hoe onsmakelijk het ook is wat er is gebeurd, het is niet illegaal."

Op werkbezoek in Brussel zegt premier Mark Rutte, op vragen van de NOS, dat hij denkt dat Zweden en Finland uiteindelijk gewoon zullen toetreden: "Ik heb veel contact met president Erdogan, onder andere om te vragen of we iets kunnen doen om de spanningen te verminderen. Zoals u gemerkt heeft is dat nog niet gelukt. Maar ik denk dat dat uiteindelijk verandert. De versterking van de NAVO met Zweden en Finland is in ieders belang, ook in dat van Turkije. Het is een historisch logische stap na de Russische inval in Oekraïne vorig jaar."

Na aanhoudende beschuldigingen van corruptie heeft de Oekraïense president Zelensky vannacht een reeks ontslagen aangekondigd bij de overheid, zonder daarbij namen te noemen. Hij kondigde ook aan dat er strenger toezicht komt op overheidsmedewerkers die naar het buitenland reizen.

Sinds vannacht hebben tot dusver tien hooggeplaatste functionarissen het veld geruimd. Van niet alle ontslagen ambtenaren is precies bekendgemaakt waarom ze plaats moeten maken. Ook interne politieke conflicten spelen mogelijk een rol.

Het plaatsvervangend hoofd van het presidentiële bureau van Oekraïne, Kyrylo Timosjenko, heeft na de toespraak van Zelensky zelf aangekondigd zijn functie op te geven. Hij gaf daarbij geen verdere uitleg.

Ook de plaatsvervangend procureur-generaal van Oekraïne, Oleksi Symonenko, is uit zijn functie ontheven. Die beslissing zou "zijn eigen wens" zijn. Er wordt geen verdere reden gegeven.

Te duur ingekocht

Vjatsjeslav Sjapovalov, de onderminister van Defensie van Oekraïne, was de volgende die het veld moest ruimen: hij wordt al langer beticht van corruptie en heeft zijn ontslag vandaag ingediend. Sjapovalov zou voedsel voor de troepen voor veel te hoge prijzen hebben ingekocht.

De Oekraïense minister van Defensie Oleksii Reznikov noemde die beschuldigingen gisteren nog een lastercampagne. Vandaag is het ministerie van Defensie vol lof over het besluit van Sjapovalov om te vertrekken, waarmee hij het vertrouwen in het ministerie hoog zou houden.

Verder hebben staatssecretarissen Viacheslav Nehoda en Ivan Lukerya hun ontslag aangekondigd en zijn vijf regionale gouverneurs ontslagen.

Michajlo Podoljak, een belangrijke adviseur van president Zelensky, roemt de ontslagronde op Twitter. "Zelensky's personeelsbeslissingen getuigen van de belangrijkste prioriteiten van de staat. Niet de ogen sluiten", schrijft hij.

De Europese Commissie heeft positief gereageerd op de reeds genomen maatregelen om corruptie tegen te gaan, maar het is nog niet genoeg, zegt een woordvoerder. Zo moeten er garanties zijn voor donoren dat giften verstandig worden gebruikt.

Oekraïne werd voor de oorlog al geteisterd door corruptieschandalen, maar sinds het uitbreken van de oorlog gaat de aandacht vooral daarnaartoe. Zelensky lijkt - op een moment dat Oekraïne hoopt op de levering uit het Westen van meer zware wapens - met de reeks ontslagen het aanpakken van corruptie weer hoger op de agenda te zetten. Westerse bondgenoten hameren er geregeld op dat Oekraïne, los van de oorlogsinspanningen werk moet blijven maken van de strijd tegen corruptie.