GroenLinks vindt dat de echte probleemwijk in Nederland de Zuidas is. Bij de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer zei partijleider Klaver dat er een crisis is in de publieke sector en dat premier Rutte ons afleidt van wat echt belangrijk is.

Hij vindt dat banken zich arrogant opstellen tegenover de samenleving. Klaver verwees naar de schikking die ING onlangs trof met justitie. "Nederland, met de VVD voorop, staat op de rem als het gaat om het gezond maken van de financiële sector", zei hij.

Ook SP-leider Marijnissen maakt zich grote zorgen over de publieke sector. Volgens haar zijn er steeds meer mensen die denken dat de overheid er niet voor hen is. "De overheid geeft niet thuis wanneer mensen het nodig hebben. Maar als Shell en Unilever bellen, blijkt plotseling alles mogelijk", zei Marijnissen. Volgens haar is het afschaffen van de dividendbelasting symbool geworden van een politieke elite die niet ten dienste staat van de samenleving.

GroenLinks, SP en PvdA komen met diverse voorstellen om de plannen van het kabinet bij te stellen. In een tegenbegroting stellen ze onder meer voor de banken meer belasting te laten betalen, de dividendbelasting in stand te laten, de btw-verhoging op boodschappen niet door te laten gaan en het eigen risico in de ziektekosten te halveren. Volgens de partijen moet er meer ruimte komen voor loonstijgingen in de zorg en het onderwijs en bij politie en sociale advocatuur.

Maar CDA-leider Buma verdedigde in het debat het afschaffen van de dividendbelasting juist krachtig. "Ik ben absoluut tot het oordeel gekomen dat als we dit niet doen het risico zo groot is dat bedrijven weggaan, dat we ons allemaal voor onze kop slaan." PvdA-leider Asscher herhaalde daarop dat de maatregel "niet effectief is en 2 miljard kost en dat niemand erin gelooft".

Buma zei verder dat vanochtend in het debat grenzen zijn overschreden. Hij verwees daarbij naar PVV-leider Wilders en Denk-voorman Kuzu, die van elkaar vinden dat ze "moeten oprotten". Ook is hij het er niet mee eens dat Wilders in het debat vanochtend het privéleven van D66-leider Pechtold aanstipte.

De boodschap van het kabinet op Prinsjesdag was helder: Nederlanders moeten het meer in hun portemonnee gaan merken dat het goed gaat met Nederland. De koopkracht stijgt en de werkloosheid daalt. Tegelijk wil de regering het land nog beter maken en voorbereiden op toekomstige schokken.

"Het was een positieve boodschap, maar toch wel met een paar grote maren" zegt NOS-verslaggever Ron Fresen. "Een politicus die regeert wil natuurlijk altijd graag met goed nieuws komen. Dus dat overheerst hier ook. Volgens de rekensommen gaan huishoudens er gemiddeld 500 euro op vooruit en mensen die werken nog iets meer."

Geen pasklare antwoorden

Toch was het volgens hem wel opvallend dat het verhaal niet alleen over geld ging, maar ook over de manier hoe we met elkaar omgaan in dit land en over de zorg, en eenzaamheid bij ouderen. "Zonder dat er direct pasklare antwoorden werden gegeven."

Een andere 'maar' heeft weer wel te maken met geld, stelt Fresen. "Want het gaat nu goed, maar er komt een brexit aan en misschien een grote handelsoorlog."

Minister Hoekstra van Financiën, die na de balkonscène van het koningspaar de Miljoenennota aan de Tweede Kamer aanbood, waarschuwde zelf voor de risico's. "Onze welvaart is geen garantie voor de voorspoed van morgen", zei hij.

De fractieleiders van de coalitie zijn tevreden met de eerste troonrede en de begroting, maar wel ingetogen in hun optimisme. Zoals altijd het geval is op Prinsjesdag zijn ze sowieso een stuk enthousiaster over de plannen van het kabinet dan de oppositiepartijen.

Mooie beloftes

"De mooie beloftes vliegen ons om de oren, maar vooralsnog hebben mensen vooral de zekerheid dat de zorgpremie stijgt, de energierekening hoger wordt en de boodschappen meer gaan kosten", stelt SP-leider Marijnissen.

Ron Fresen: "Zoals verwacht maakte de oppositie een heel groot punt van de afschaffing van de dividendbelasting. Ook vinden ze het na jaren van crisis en inleveren wel erg mager voor de portemonnee."

Een ander thema dat vandaag uitgebreid aan bod kwam, is het vertrouwen in de politiek. Koning Willem-Alexander zei in de troonrede dat we moeten bouwen aan een hechte samenleving.

"Het kabinet realiseert zich dat er bij de uitvoering van het regeerakkoord geen vanzelfsprekende grote meerderheden zijn", zei de koning. "Er is wel de Nederlandse traditie dat we met elkaar een sterk land stap voor stap steeds beter maken. En vertrouwen in de toekomst is werk in uitvoering."

Nog harder werken

Premier Rutte zei in een toelichting dat het kabinet nog harder wil werken om het vertrouwen van mensen in dit kabinet te herstellen.

Hoe hij dat precies wil gaan doen, zal morgen en vrijdag duidelijk moeten worden tijdens de Algemene Beschouwingen. Dat debat zal ook voor een belangrijk deel gaan over de afschaffing van de dividendbelasting.

De Glazen Koets staat weer in de Koninklijke Stallen, de Ridderzaal is leeggestroomd en minister Hoekstra van Financiën heeft het koffertje met de Miljoenennota aan de Tweede Kamer aangeboden. Prinsjesdag zit er weer op.

In die Miljoenennota vliegen de miljoenen en miljarden je om de oren. Wat gebeurt er met al dat geld?

De verschillen zijn in ieder geval groot: zo gaat er van iedere 1000 euro van de rijksoverheid 3 euro naar het ministerie van Landbouw en maar liefst 277 euro naar Sociale Zaken, waarvan het grootste deel naar uitkeringen.

Wil je weten hoe de rest van die 1000 euro wordt verdeeld? Scroll dan door deze interactieve Miljoenennota:

Hoedjes en Prinsjesdag: ze horen bij elkaar. Ook vandaag weer zochten veel Kamerleden, ministers en andere genodigden een bijpassende hoed bij hun Prinsjesdagoutfit.

Dat het hard waaide op het Binnenhof, maakte het wel moeilijk om de hoed op te houden:

De hoedjestraditie bestaat al ruim dertig jaar. In 1977 droeg het VVD-Kamerlid Erica Terpstra voor het eerst een opvallend hoofddeksel. Sindsdien zagen we er honderden voorbijkomen van vrouwelijke politici die het voorbeeld van Terpstra volgden. Daarvoor was de koningin de enige die op deze dag een hoed droeg.

In de loop der tijd zijn de politici met hun hoedjes politieke of maatschappelijke boodschappen gaan uitdrukken. Sommigen zijn het daar niet mee eens, die vinden dat Kamerleden en ministers in de Tweede Kamer hun punt moeten maken. Anderen vinden dat politici altijd hun politieke boodschap moeten kunnen overbrengen.

Bekend voorbeeld daarvan is oud-Kamerlid Krista van Velzen van de SP. Zij protesteerde onder meer tegen de nertsenfokkerij en de verhoging van de AOW-leeftijd:

Hoe dan ook, dit jaar waren er weinig tot geen hoedjes met een boodschap. Wel opvallend dit jaar: de oranje fez van Kamerlid Öztürk van Denk. En Partijleider Thieme van de Partij voor de Dieren, normaal altijd in voor een hoed met een boodschap, droeg nu een jurk met een boodschap.

En dan was er dit jaar ook nog een hoedje dat niemand wilde dragen...

Nieuwsuur-econoom Mathijs Bouman: "Op het eerste gezicht is dit een feestbegroting; meer uitgeven, de lasten verlagen en toch blijft de begroting in de plus. Dat is knap van het kabinet. Aan de andere kant: de mooie cijfers komen vooral doordat de economie hard groeit. Ze hebben de wind momenteel vol in de zeilen."

Er vallen hem drie dingen op. "Een begrotingsoverschot. Het is het vierde jaar op rij dat de overheid niet hoeft bij te lenen. Maar dit nieuws komt met een waarschuwing van de economen van het Centraal Planbureau: zonder de meevallers was er wel degelijk een tekort.

"Zo gezien geeft de overheid nu teveel uit. Men zou in de huidige goede tijden misschien beter wat meer geld kunnen oppotten, zodat we straks, in de volgende recessie niet meteen weer moeten bezuinigen. Wie tijdens hoogconjunctuur zuinig is, kan in tijden van economische tegenspoed wat guller zijn."

Nog iets opvallends: "Het kabinet is bereid tot een impopulaire maatregel, het lagere btw-tarief van 6 procent gaat naar 9 procent. Dat levert 3 miljard euro op dat via andere belastingen weer terugvloeit. Veel mensen denken dat dat oneerlijk is omdat die 6 procent vooral op goedkope - en voor minder bemiddelde mensen - noodzakelijke goederen zit."

"Maar de 6 procent zit ook op luxe producten als kaviaar en kreeft. En dat zijn producten die rijke mensen kopen. Uit eerder onderzoek blijkt dat in het boodschappenmandje van arm en rijk ongeveer evenveel producten met het lage tarief zitten. De verhoging raakt dus iedereen min of meer gelijk."

Het laatste dat Bouman opvallend noemt is de verwachte economische groei. "Het kabinet denkt dat we volgend jaar 2,6 procent kunnen groeien, maar de vraag is of we daar de mensen wel voor hebben. Op zich is het natuurlijk goed nieuws dat de werkloosheid daalt en het aantal vacatures stijgt. Maar de krapte op de arbeidsmarkt kan volgend jaar een rem zetten op de groei."

"Het CPB waarschuwt zelfs dat er voor de extra uitgaven voor onderwijs en zorg mogelijk zelfs niet genoeg onderwijzers en verpleegkundigen te vinden zijn. Als dat zo is, dan gaat het straks niet over een meevallende, maar over tegenvallende economische groei."

Mathijs nuanceert ook meteen de bedreigingen waar minister van Financiën Wopke Hoekstra vandaag voor waarschuwde. "Bedreigingen als de brexit, de onvoorspelbaarheid van Donald Trump en handelsoorlogen zijn er natuurlijk. Maar bedreigingen zijn er altijd. En soms vallen die uiteindelijk allemaal mee."

De Troonrede is uitgesproken, de balkonscène achter de rug en de Miljoenennota gepresenteerd. Een flink deel van de maatregelen was al uitgelekt, het grote plaatje kwam vanmiddag op Prinsjesdag. "Deze Prinsjesdag geeft niet veel aanleiding om te somberen", zei premier Rutte.

De belangrijkste en opvallendste zaken op een rijtje. Waar geeft het kabinet volgend jaar ons geld aan uit? En tot slot gaat het niet alleen meer over geld, maar ook over vertrouwen en de toekomst.

Een van de meest controversiële maatregelen is de afschaffing van de dividendbelasting. Die kost zoals bekend 1,9 miljard euro per jaar. Het onderwerp werd in de Troonrede niet uit de weg gegaan.

Bijna alle politieke kopstukken van de oppositie kwamen op de afschaffing van de dividendbelasting terug in de reacties.

Volgens Arjan Noorlander, politiek duider van Nieuwsuur, zal het woord dividendbelasting ook de komende dagen tijdens de algemene politieke beschouwingen nog vaak vallen.

Een kleiner maar eveneens gevoelig punt zijn de kosten van het koningshuis. Het komend jaar krijgen koning Willem-Alexander, koningin Máxima en prinses Beatrix 200.000 euro meer aan salaris en tegemoetkoming voor personeel en andere kosten.

Dat is vooral op het conto van Willem-Alexander te schrijven. Zijn toelage stijgt met 116.000 euro naar bijna 4,9 miljoen euro per jaar. Het inkomen van de koning stijgt met 24.000 euro naar 926.000 euro komend jaar.

De drie gebieden waar het meeste geld naartoe gaat, zijn de sociale zekerheid, de zorg en het onderwijs.

De zorguitgaven stijgen naar 71 miljard euro, een toename van 7 procent. De helft komt door hogere lonen en prijzen. De rest van de begroting van VWS, 8,7 miljard euro, gaat naar sport, welzijn en vooral de zorgtoeslag.

Er wordt meer zorg geleverd, er komen banen bij en er zijn nieuwe (vaak duurdere) behandelingen, medicijnen en hulpmiddelen beschikbaar, volgens het ministerie. "In de collectieve uitgaven gaat nu van elke euro al meer dan 25 cent naar de zorg", stond in de Troonrede.

Ook voor een verbetering van de kwaliteit van ouderenzorg, had het kabinet eerder al extra geld toegezegd. Daarnaast staat er komend jaar 29 miljoen op de begroting voor de bestrijding van eenzaamheid onder ouderen. "We mogen niet berusten in het feit dat meer dan helft van de 75-plussers zegt zich eenzaam te voelen", zei koning Willem-Alexander.

Eerder werd al bekend dat het kabinet verwacht dat de premie van de zorgverzekering stijgt, met 10 euro zo'n per maand naar 1432 euro per jaar. Overigens zijn er akkoorden gesloten met onder meer medisch specialisten en de ggz om de uitgaven te beperken. Daardoor stijgen de zorgkosten in de huidige kabinetsperiode niet met 19 miljard, maar met 17 miljard euro.

Onderwijs en cultuur

De wetenschap krijgt 248 miljoen euro extra, omdat die volgens het kabinet bijdraagt aan economische groei. Ook is de wetenschap belangrijk in tijden waarin "discussies steeds vaker worden gevoerd op basis van meningen in plaats van feiten", stelt het kabinet.

Dat het reguliere onderwijs meer geld krijgt, was al bekend. Het basisonderwijs krijgt er honderden miljoenen bij voor het verhogen van salarissen en het verlagen van de werkdruk. Het collegegeld in de eerste twee jaren van de lerarenopleiding wordt gehalveerd.

Vmbo-scholen met een technisch profiel krijgen extra geld. Het kabinet investeert daarnaast in de voor- en vroegschools onderwijs zodat kinderen die een groter risico lopen op een achterstand, meer aandacht krijgen.

Nieuws is er op cultureel gebied: er worden 600 extra monumenten gerestaureerd, zo staat in de begroting. In totaal is 325 miljoen euro beschikbaar voor erfgoed. Daarnaast wordt tot 80 miljoen euro per jaar extra vrijgemaakt voor onder meer musea en artistiek talent.

De koopkracht

Eerder kwam al naar buiten dat de koopkracht gemiddeld met 1,5 procent stijgt. Overigens kennen deze koopkrachtplaatjes veel haken en ogen. Oudere stellen met een hoger inkomen gaan er in 2019 het meest op vooruit. De koopkracht met paren met AOW en een pensioen van minstens 30.000 euro zien hun koopkracht met 2,7 procent stijgen.

Het Nibud heeft de koopkracht voor 100 voorbeeldgezinnen doorgerekend. Bekijk hieronder wat er volgend jaar met jouw koopkracht gebeurt. Kies voor de situatie die (het meest) overeenkomt met die van jou:

Volgens het kabinet gaat 96 procent van de Nederlanders erop vooruit. Gemiddeld krijgen huishoudens 500 euro per jaar meer te besteden. Werkenden profiteren in het algemeen iets meer dan niet-werkenden.

Boodschappen van 100 euro worden 2,83 euro duurder door de verhoging van het lage btw-tarief van 6 naar 9 procent. Maar dat wordt voor inkomens boven 20.000 euro meer dan goed gemaakt doordat deze groep minder inkomstenbelasting gaat betalen.

Een van de belangrijkste stukken van de Troonrede zat meteen aan het begin en dat ging over geld, maar ook over vertrouwen. "Meer mensen moeten concreet merken dat het goed gaat. Thuis, op het werk en in de wijk." Ook moeten mensen weer voelen dat de politiek voor iedereen is. Vanochtend bleek uit een enquête van onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS dat een meerderheid van de bevolking geen vertrouwen heeft in dit kabinet.

Ook werd in de Troonrede de vraag gesteld: leven we in Nederland wel voldoende met elkaar in plaats van naast elkaar? "Vertrouwen in de toekomst is werk in uitvoering."

De boodschap die minister Hoekstra van Financiën even later gaf bij de toelichting op de Miljoenennota was in een notendop: het gaat goed, maar voorzichtigheid is geboden.

Zo daalt de staatsschuld weliswaar tot onder de 50 procent van het bbp, maar bedraagt die nog altijd ruim 400 miljard euro. Dat komt volgens Hoekstra neer op bijna een euro per dag per Nederlander.

Hij benadrukte dat Nederland nu het fundament moet versterken en reserves moet aanleggen. "Er gaat een heleboel ontzettend goed, maar je moet ook vertellen wat de wolken aan de horizon zijn", zegt Hoekstra. "Er zijn risico's die de economische voorspoed in Nederland kunnen bedreigen." Daarmee doelt hij op de brexit en de handelsoorlog die de Amerikaanse president Trump heeft ontketend met China.

Hij twitterde de extra investeringen van het kabinet.

Het is volgens Hoekstra verstandig te investeren in de samenleving en om de staatsschuld onder controle te brengen. Er moeten buffers worden opgebouwd om Nederland voor te bereiden op de toekomst.

Veiligheid is een van de gebieden waar extra geld naartoe gaat. Het departement van Justitie wil nieuwe vormen van criminaliteit aanpakken. Een van de kernpunten voor volgend jaar is digitale veiligheid. Vorige week werd al bekend dat er 30 miljoen bij kwam dit jaar, volgend jaar is 90 miljoen gereserveerd.

Overigens maakt het ministerie van Binnenlandse Zaken zich zorgen over de grondrechten in het digitale tijdperk. Als die rechten door kunstmatige intelligentie en algoritmes "onder druk" komen te staan, wil het ministerie die rechten beschermen en versterken.

Politie, rechtspraak, asiel

Er gaat extra geld naar de politie, onder meer om "de negatieve effecten op te vangen van de uitstroom van ervaren agenten". In de Troonrede wordt een getal van 1100 agenten genoemd, die vooral in de wijken moeten komen.

Het tekort van 40 miljoen bij de rechtspraak wordt door het kabinet gedicht. De financiële problemen zijn ontstaan door een mislukt digitaliseringsproject en een flinke daling van het aantal rechtszaken. Volgens de Raad voor de rechtspraak zijn de acute geldzorgen nu voorbij, maar is wel structureel meer geld nodig. Het kabinet wil doorgaan met het digitaliseren van de rechtspraak en zaken sneller behandelen.

De asielprocedure moet korter. Om dat te bereiken hoeft de IND vanaf eind volgend jaar niet meer in gesprek te gaan met een asielzoeker als die is afgewezen, overduidelijk geen kans meer maakt en het toch weer probeert. De discussie is weer actueel na de zaak rond de kinderen Lili en Howick.

1000 kilometer rijstroken erbij

Ook naar infrastructuur gaat extra geld. Tot 2030 komt er minstens 1000 kilometer aan rijstroken erbij. Ook wordt 100 miljoen uitgetrokken voor het aanpakken van files.

Voor de stroomvoorziening van verkeersinstallaties wil de overheid dat er meer gebruik wordt gemaakt van zonnepanelen. Asfalt dat vrijkomt bij groot onderhoud moet straks gerecycled worden. En er komt een onderzoek naar de mogelijkheden van bermgras als biobrandstof.

In verband met de brexit moeten verschillende ministeries volgend jaar extra personeel aannemen. Samen kost dat ongeveer 100 miljoen. Het meeste daarvan is voor de douane, waar ze meer dan 900 nieuwe mensen in gaan huren. Maar ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (18 miljoen) en marechaussee (3 miljoen) krijgen extra geld om zich voor te bereiden op de brexit.

Het ministerie van Defensie krijgt er weliswaar geld bij, maar de NAVO-norm van 2 procent raakt verder uit zicht. Volgens de nieuwe begroting daalt het percentage in de komende vijf jaar naar 1,23 procent. Wel kondigde Rutte eerder aan dat hij de komende jaren naar de uitgaven aan Defensie wil kijken. Hij wil er meer geld aan besteden.

Laagste belastingtarief 0,12 procent hoger

Volgend jaar wordt ook de eerste stap gezet richting een belastingstelsel dat in 2021 nog maar uit twee schijven moet bestaan, een hoog en een laag tarief. in het kader is te zien hoe de route naar de twee tarieven van 37,05 en 49,50 procent loopt.

Dat laagste belastingtarief wordt iets hoger dan eerder aangekondigd. In het regeerakkoord werd nog gesproken van een laagste tarief van 36,93.

Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zet vooral in op wat minister Schouten 'kringlooplandbouw' noemt.

"Door kringlooplandbouw komt zo min mogelijk afval vrij, is de uitstoot van schadelijke stoffen zo klein mogelijk en benutten we grondstoffen met zo min mogelijk verliezen", zegt Schouten. Om dat te bereiken gaan er tientallen miljoenen naar Wageningen Research, en kennisontwikkeling en agrarische innovatie. Het kabinet zegt met gerichte maatregelen te komen om landbouw en natuur meer met elkaar te verbinden.

Het ministerie wil investeren in een bodemprogramma, bedoeld om de bodem zo gezond mogelijk te houden. Ook worden jonge boeren ondersteund door middel van een fonds dat hen steunt bij het overnemen van het bedrijf van hun ouders.

Er is 120 miljoen euro om varkensboeren in dichtbevolkte gebieden die willen stoppen, te ondersteunen. 60 miljoen gaat naar innovatie van stal- en veehouderijsystemen.

De NVWA en overige keuringsdiensten binnen LNV bereiden zich voor op de brexit. Kosten voor 2019: 22 miljoen euro. In totaal heeft de dienst 140 vacatures door de brexit.

De Raad van State vindt dat het kabinet het plan om de dividendbelasting af te schaffen beter moet onderbouwen. Dat schrijft het adviesorgaan in een beoordeling van het belastingplan dat op Prinsjesdag is gepresenteerd.

"De afschaffing van de dividendbelasting leidt tot een forse derving van inkomsten", aldus de Raad van State in een advies. "Het is daarom belangrijk dat de regering een zo compleet mogelijk beeld schetst van de gemaakte afwegingen. Op die manier kan een meer politiek afgewogen oordeel over de afschaffing van de dividendbelasting worden gegeven."

Kritiek

Er is al langer kritiek op de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Het afschaffen kost mogelijk 2 miljard euro, 600 miljoen euro meer dan eerder werd gedacht. Met name de oppositiepartijen vragen zich af wat precies de voordelen van de afschaffing zijn.

Ze vinden dat het kabinet te veel doet voor de grote Nederlandse multinationals, zoals Shell en Unilever. Er is volgens hen ook geen wetenschappelijk bewijs dat de maatregel daadwerkelijk goed is voor het Nederlandse vestigingsbeleid.

GroenLinks-leider Jesse Klaver heeft zelfs al een wetsvoorstel klaarliggen om de dividendbelasting weer in te voeren, mocht die worden afgeschaft.

'We hebben het tot nu toe heel slecht toegelicht'

Premier Rutte zei vandaag dat "wat het kabinet betreft" de afschaffing van de dividendbelasting gewoon doorgaat. "Wij komen met onze voorstellen en dat doen we omdat we anders vrezen dat een paar van de grootste Nederlandse bedrijven weggaan en dat zou zeer schadelijk zijn voor de structuur van onze economie."

Uit een opiniepeiling blijkt dat maar weinig Nederlanders de maatregel steunen. "Dus we hebben het tot nu toe heel slecht toegelicht", zei Rutte in een reactie op die uitkomst. "Maar ik heb dadelijk de hele vrijdag om dat percentage op te krikken. Op de korte termijn populariteit kopen betekent dat we op langere termijn grote risico's nemen met onze economie."

"Onze welvaart is geen garantie voor de voorspoed van morgen." Dat zei minister Hoekstra bij de presentatie van de Miljoenennota aan de Tweede Kamer. Volgens hem is daarom de opdracht van het kabinet om te investeren in de samenleving, en tegelijk te zorgen voor een betere koopkracht voor de burger. Hoekstra sprak van een begroting die Nederland sterker, veiliger en welvarender maakt en die ook voorbereidt op het onverwachte.

De economie groeit volgend jaar naar verwachting met 2,6 procent, maar het kabinet waarschuwt voor onzekere internationale ontwikkelingen, zoals de brexit, de economische situatie in Italië en Turkije en de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China. Daarmee slaat Hoekstra een wat voorzichtiger toon aan dan die in de Troonrede.

Hoekstra benadrukte dat juist de Nederlandse economie "meedeint op de gevolgen van de wereldeconomie en als een van de eersten gevolgen ondervindt van handelsconflicten".

Dat het economisch tij ten goede is gekeerd, is volgens Hoekstra vooral het resultaat van "ijzersterke economische fundamenten, van internationale economische groei en van ondernemerschap en van inspanningen van miljoenen Nederlanders" en "niet zozeer van de politiek".

Inkomstenbelasting

De bewindslieden denken dat het overgrote deel van de bevolking in Nederland er volgend jaar op vooruitgaat. Het kabinet gaat uit van een gemiddelde koopkrachtstijging van 1,5 procent voor 96 procent van de huishoudens. De cijfers verschillen per groep. Volgens het ministerie van Sociale Zaken gaan alleenstaande ouders met het minimumloon er 0,3 procent op vooruit, samenwonende ouderen met een relatief hoog pensioen 2,7 procent. Van de belastingmaatregelen van het kabinet profiteren mensen met een baan het meest.

De koopkrachtstijging van 1,5 procent noemde premier Rutte vrij fors. Hij wil niet spreken van een belofte, maar van "beleid waarvan de doorrekenaars zeggen dat het dit effect heeft". Rutte vindt de begrotingsvoorstellen "prudent en solide".

Vanaf volgend jaar wordt geleidelijk een tweeschijvenstelsel ingevoerd in de inkomstenbelasting, de arbeidskorting en de algemene heffingskorting gaan omhoog; het lage BTW-tarief stijgt van 6 naar 9 procent. Volgens het kabinet worden boodschappen van honderd euro daardoor in 2019 in de praktijk 2,83 euro duurder. Verwacht wordt dat de werkloosheid verder zal dalen, tot 320.000 mensen, het laagste niveau in jaren.

Er is in 2019 voor het vierde jaar op rij een overschot op de begroting, en wel van 1 procent. Dat is het "feitelijke" overschot. Als geen rekening wordt gehouden met conjuncturele mee- en tegenvallers, het "structurele" overschot, komt de begroting juist uit op een tekort van 0,4 procent.

Dat komt onder meer doordat de afschaffing van de dividendbelasting meer gaat kosten dan werd verwacht en uitkomt op 1,9 miljard euro. De extra kosten worden betaald door de vennootschapsbelasting minder te verlagen dan eerder was gepland: niet van 25 naar 21 procent, maar naar 22,25 procent.

In een toelichting benadrukte Rutte nog eens dat het kabinet de afschaffing van de dividendbelasting doorzet, omdat het bang is dat anders een paar van de grootste Nederlandse bedrijven weggaan. Dat het plan hem weinig steun lijkt op te leveren bij de Nederlandse bevolking, deert hem niet: "Op korte termijn populariteit kopen betekent dat we op langere termijn grote risico's nemen met onze economie."

Extra investeringen

Het kabinet komt met extra geld voor onderwijs, defensie, veiligheid en zorg. Dat was vorig jaar al aangekondigd in het regeerakkoord. De bewindslieden vullen het tekort op de rechtspraak alsnog aan. Voor de publieke omroep komt het kabinet met een eenmalig bedrag om het gat in de begroting als gevolg van tegenvallende reclame-inkomsten te helpen dichten.

Het kabinet gaat uit van een zorgpremie van 1432 euro per jaar, 124 euro meer dan nu oftewel 10 euro premie per maand extra. De ziektekostenverzekeraars stellen de precieze bedragen later dit jaar vast. De stijging van de premie wordt voor een deel van de bevolking gecompenseerd door een verhoging van de zorgtoeslag: voor alleenstaanden met maximaal 94 euro en voor meerpersoonshuishoudens met maximaal 281 euro. Het eigen risico blijft 385 euro.

Staatsschuld daalt verder

De staatsschuld daalt tot iets minder dan 50 procent van het bruto binnenlands product. Dat op termijn de gaswinning in Groningen stopt, kost het kabinet volgend jaar 300 miljoen euro, en dat loopt op tot 1,5 miljard in 2023. Hoekstra wil de teruglopende gasinkomsten betalen door meevallers bij de sociale zekerheid en de rentelasten.

Het kabinet had gehoopt op Prinsjesdag met nieuwe pensioenplannen te komen, maar doordat er nog geen akkoord is, blijven die voorstellen nog uit.

Veel van de vandaag gepresenteerde cijfers waren de afgelopen dagen al uitgelekt.

Het is de eerste begroting van het derde kabinet-Rutte. Op Prinsjesdag van 2017 zat het vorige kabinet er nog. De Tweede Kamer praat de komende dagen over de plannen, in de Algemene Politieke Beschouwingen. Bij hoge uitzondering wordt dat debat niet op twee achtereenvolgende dagen gehouden: vanwege een Europese top op donderdag, waar ook premier Rutte naartoe gaat, debatteert de Kamer op woensdag en vrijdag.

Voor het kabinet-Rutte III is dit het jaar dat veel ministers hun ambities en plannen in beleid willen gieten, nog vóór de verkiezingen voor de Provinciale Staten in 2019. Want "meer mensen moeten concreet merken dat het goed gaat." Ook moeten ze ervaren "dat de politiek er voor iedereen is", zei koning Willem-Alexander vandaag in de Troonrede.

Als managers van het kabinet is er een speciale taak voor de drie vice-premiers weggelegd. Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Carola Schouten (ChristenUnie), minister van Binnenlandse Zaken en Woonbeleid Kajsa Ollongren (D66) en minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge (CDA) komen daarom elke dinsdag rond lunchtijd samen op bezoek in het Torentje bij premier Mark Rutte.

De premier en zijn drie steunpilaren nemen dan de stand van het land door. De Jonge moet vooral de zorgkosten in de hand te houden, want in de collectieve uitgaven gaat nu van elke euro al meer dan 25 cent naar de zorg. Ollongren wil in de overspannen woningmarkt tot 2030 een miljoen nieuwe woningen bouwen en Schouten zal de boeren zover moeten krijgen om over te stappen naar duurzaam boeren.

Boerenzorgen

Eline Vedder heeft tachtig melkkoeien. Ze wil dat de transitie naar duurzaam produceren niet alleen bij de boeren wordt neergelegd. Ze wil duurzaam worden, maar maakt zich zorgen of dat wel betaalbaar is. De melk zal volgens haar duurder moeten worden. Ze heeft nu geen vertrouwen in de minister omdat ze niet weet of haar dochter straks ook boer kan zijn.

Wat wil de minister?

Minister Schouten, zelf een boerendochter, wil in haar Landbouwvisie een omslag naar kringlooplandbouw in 2030. Nu is de landbouw erop gericht zoveel mogelijk te produceren voor zo weinig mogelijk geld. Maar het moet worden: produceren met zo min mogelijk grondstoffen en daardoor minder belastend voor het milieu.

Voor melkveehouders betekent dat vasthouden aan grondgebonden agrarische veehouderij. De boer moet beloond worden voor duurzame productie. Daarbij is er een rol voor banken, de voedingsindustrie, supermarkten en de consument. Want - zo vindt Schouten - we moeten het met z'n allen doen.

Schouten, die als enige van de drie vice-premiers aan tafel zat bij de onderhandelingen voor het regeerakkoord en alle afspraken uit haar hoofd kent, wil ook een groter deel van de Europese subsidies gebruiken om boeren te helpen de stap naar kringlooplandbouw te zetten.

De grootste kritiek is dat haar visie zo weinig concreet is, boeren weten niet waar ze aan toe zijn. De overheid wil nu met maatschappelijke partijen afspraken maken over de resultaten die bereikt moeten worden. Die moeten in het voorjaar 2019 zijn vastgelegd.

Te weinig huizen

Op een bouwterrein in Etten-Leur bouwt projectleider Bart Oomen 350 huizen. Maar voor nieuwe klussen hoeven we ze voorlopig niet te bellen. Tot einde zomer 2019 zitten ze vol.

Het is druk en het is bovendien moeilijk extra personeel te krijgen. Dat is volgens Oomen een echt probleem: er is een enorme bouwopgave en de wens om de markt stabiel te houden, maar er zijn te weinig mensen.

Wat wil de minister?

Na de Randstad spreidt de oververhitting van de huizenmarkt zich nu als een olievlek over heel Nederland uit. Het streven van minister Ollongren, geformuleerd in de Nationale Woonagenda, is dat er tot 2030 een miljoen nieuwbouwwoningen bij moeten komen. Dat betekent 75.000 woningen per jaar.

Maar de praktijk hapert. Er worden nu maar 34.000 woningen per jaar gebouwd, waardoor vooral starters op de woningmarkt misgrijpen. De minister wil dat alle partijen zoals provincies, gemeenten en private partijen een bijdrage zullen leveren aan haar doel. Maar ook die partijen zitten nog lang niet op één lijn.

Ollongren heeft al eerder met betrokken marktpartijen besproken op welke manier de bouw versneld kan worden, maar die gesprekken hebben nog niet het gewenste effect.

Groen

Een ander belangrijk probleem is een tekort aan vakmensen, tekort aan materialen, complexe regelgeving en te weinig beschikbare bouwlocaties. En het besluit dat het groen niet mag worden volgebouwd. Met alleen binnen stedelijk gebied bouwen, redt de minister het niet. Een aanpassing van de wet moet de bouwprocedures voor gemeenten versnellen en versimpelen en bouwen in een groter gebied mogelijk maken.

Oude kantoorgebouwen wil Ollongren makkelijker ombouwen tot appartementen en oude haven- en industriegebieden kunnen ook geschikt zijn voor woningbouw, vindt de minister.

Werkdruk in de zorg

Wijkverpleegkundige Idris Donkers is bij mevrouw Juin in Rotterdam. Idris vertelt over werkdruk en geen tijd om de eenzaamheid bij haar cliënten te verhelpen. Ze wil meer medewerkers in de thuiszorg, meer scholing en een beter salaris, ook voor nieuwe mensen.

Want die zijn hard nodig: in 2022 wel 180.000 mensen. Door scholing komen er in 2022 zo'n 60.000 mensen bij. Het personeelstekort in de zorg komt dan uit op tussen de 100.000 en 120.000 mensen.

Wat wil de minister?

Het is volgens de meeste mensen het belangrijkste onderwerp waarmee het kabinet aan de slag moet: de gezondheidszorg. Maar minister De Jonge ziet zich geconfronteerd met eerdere miljarden aan bezuinigingen en een heel nieuw stelsel: verantwoordelijkheden zijn verschoven naar gemeenten en langer thuis wonen is het devies.

Door de druk op de zorg en de personeelstekorten klaagt de sector steen en been. De overheid erkent de problemen, voor bijvoorbeeld verpleeghuizen komt er daarom extra geld beschikbaar: 2,1 miljard euro. En het extra bedrag voor de ouderenzorg loopt in deze kabinetsperiode op naar ongeveer 3 miljard euro per jaar.

Aan bijnamen heeft minister De Jonge inmiddels geen gebrek: zo staat hij inmiddels te boek als 'mister actieplan' en 'mister werkbezoek'. Voor de zomer heeft hij al tachtig werkbezoeken gedaan. Eind dit jaar zit hij op 150 bezoeken. "Ik kan de zorg niet kennen van papier", zo zegt hij. De Jonge moet vooral op zoek naar creatieve oplossingen voor het personeelstekort met een realistische kans van slagen.

"Het kabinet realiseert zich dat er bij de uitvoering van het regeerakkoord geen vanzelfsprekende grote meerderheden zijn", zei de koning vandaag in de Troonrede. "Er is wel de Nederlandse traditie dat we met elkaar een sterk land stap voor stap steeds beter maken. En vertrouwen in de toekomst is werk in uitvoering."

Zoals altijd zijn de regeringspartijen een stuk beter te spreken over de plannen van het kabinet dan oppositiepartijen.

Zo vindt PVV-leider Wilders het "ongelooflijk dat de mensen worden afgescheept met misschien een eurootje per dag". Volgens hem moet het kabinet veel meer doen voor de koopkracht. "Er is een overschot van 8 miljard en daar kunnen we 6 miljard van gebruiken om mensen te laten merken dat ze echt wat in hun portemonnee hebben."

Volgens GroenLinks-leider Klaver staan de mooie woorden van het kabinet in schril contrast met het gebrek aan actie om de "crisis in de publieke sector" aan te pakken. Klaver herhaalde dat het een verkeerde keuze is om de dividendbelasting af te schaffen en de winstbelasting voor grote bedrijven te verlagen. GroenLinks wil dat het kabinet "meer gaat luisteren naar de mensen in de kantine en minder naar de boardrooms".

Armoede en eenheid

PvdA-voorman Asscher noemt de voornemens een gemiste kans. Ook volgens hem betalen gewone mensen de rekening voor het afschaffen van de dividendbelasting en het verlagen van de winstbelasting. "In de Troonrede ontbrak het besef dat er ook armoede is."

SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen claimt dat de helft van Nederland er niet op vooruit gaat en dat mensen daardoor het vertrouwen in de politiek verliezen. Zij noemt het gek dat in tijden van economische voorspoed onderwijzers, en daarmee de hele publieke sector, grootse acties aankondigen. Volgens haar moet nu de schade worden gerepareerd die de afgelopen kabinetten in haar ogen hebben aangericht.

'Niets-voor-mekaarshow'

Partijleider Krol van 50Plus vat zijn reactie samen met de zin: "Eerst zien, dan geloof ik het pas." Volgens hem zijn op Prinsjesdag vaak "plusjes" gepresenteerd, waarvan in werkelijkheid niets overbleef. Hij noemde het typerend dat in de Troonrede staat dat de dividendbelasting moet worden afgeschaft en dat tegelijkertijd het systeem van pensioenen onhoudbaar werd genoemd. "Je moet de koning geen twee leugens laten voorlezen."

Fractievoorzitter Thieme van de Partij voor de Dieren sprak van een "Niets-voor-mekaarshow". Ze vindt de plannen weinig verrassend. Volgens haar is het niet met elkaar te rijmen dat Nederland een eenheid moet blijven, en dat tegelijk het afschaffen van de dividendbelasting wordt doorgezet.

Voorman Baudet van Forum voor Democratie noemt de plannen "een klassiek links verhaal", met meer geld naar asielopvang en het niet benoemen van immigratieproblemen. Verder ziet ook hij niets in het afschaffen van de dividendbelasting.

Denk-Kamerlid Azarkan noemt de Troonrede "al met al een positief verhaal". Maar hij moet nog maar zien wat dit nu voor burgers betekent.

SGP-leider Van der Staaij vindt de Troonrede best uitgebreid, maar "onze achterban is tamelijk lange preken gewend", zei hij. De SGP is er blij mee dat het niet alleen over feiten en cijfers ging, maar dat de Troonrede "trekken had van een kersttoespraak."

Nu de portemonnee

Fractievoorzitter Dijkhoff van regeringspartij VVD denkt dat mensen nu echt in hun portemonnee gaan merken dat het beter gaat met de economie, omdat de lasten omlaag gaan. Hij herhaalde dat het verstandig is om de dividendbelasting af te schaffen, om ervoor te zorgen "dat bedrijven in Nederland blijven en er hopelijk nog extra bijkomen".

CDA-leider Buma vindt het goed dat de regering laat zien dat het economisch goed gaat, maar tegelijk dat dit gevoel voor veel Nederlanders nog moet komen. "Nederland is meer dan de economie."

D66-leider Pechtold benadrukt dat meer mensen er op vooruit gaan dan andere jaren. "Het belangrijkste is dat de werkloosheid afneemt, dat de koopkracht toeneemt en dat er ook weer geïnvesteerd kan worden in onderwijs, zorg en veiligheid."

ChristenUnie-Voorman Segers ziet veel goed nieuws in de plannen van het kabinet. Hij heeft lovende woorden voor de aansporing van de koning om niet naast elkaar te staan en meer met elkaar te leven.

Heb je de troonrede gemist? Kijk hem hier terug:

Nederland is een sterk land, maar "meer mensen moeten concreet merken dat het goed gaat thuis, op het werk en in de wijk." Ook moeten ze ervaren "dat de politiek er voor iedereen is". Dat zei koning Willem-Alexander zojuist in de Ridderzaal. De koning las voor de zesde keer de Troonrede voor, de eerste van het kabinet-Rutte III.

Lees hier de hele Troonrede.

De Troonrede was positief van toon. De koning stond erbij stil dat het volgend jaar 75 jaar geleden is dat het zuiden van Nederland bevrijd werd. Hij wees erop dat het land dat sindsdien is opgebouwd, sterk is door onder meer de democratische waarden, vrijheid en rechtszekerheid. "Maar ook door de zorg, het onderwijs en een dak boven het hoofd."

Kwetsbare groepen

De economie groeit voor het zesde jaar op rij, er is een begrotingsoverschot, en de staatsschuld daalt. "Daarmee is Nederland beter voorbereid op toekomstige economische schokken."

Koning Willem-Alexander stelde dat er tegelijkertijd nog te veel mensen ongewild aan de kant staan. Kwetsbare groepen moeten "meer vaste grond onder de voeten krijgen", zei hij. Als voorbeeld noemde de koning de aanpak van eenzaamheid onder ouderen.

Hij zei dat het "nu het moment is om keuzes te maken die ruimte en zekerheid bieden in het hier en nu en voor de volgende generaties". Dat geldt bijvoorbeeld voor het milieu. We mogen de jongeren niet opzadelen met een onhoudbare staatsschuld, maar ook niet met een "milieuschuld".

Dividendbelasting

De koning had het in de Troonrede verder over de "vraag die niet in een rekenmachine past: leven we in Nederland wel voldoende met elkaar en niet te veel naast elkaar?" Hij zei tot twee keer toe dat er aan een "hechte samenleving" moet worden gebouwd.

Het woord dividendbelasting viel ook in de rede van het kabinet-Rutte III. "De vennootschapsbelasting wordt lager en de dividendbelasting wordt afgeschaft", zei de koning over de omstreden maatregel die het kabinet wil doorvoeren.

Hieronder kun je vier fragmenten uit de Troonrede bekijken:

Prinsjesdag is een dag van traditie. Met de rijtoer van de Glazen Koets en de Troonrede, gevolgd door de presentatie van de begroting in de Tweede Kamer.

In onze uitzending gaan we op zoek naar de effecten voor de landbouw, de woningmarkt en de zorg. Vooral dat laatste thema blijft een van de belangrijkste voor Nederlanders, zo blijkt uit een onderzoek van de NOS.

Uit datzelfde onderzoek blijkt ook dat het vertrouwen in de regering laag is, mede door affaires en plannen zoals de afschaffing van de dividendbelasting.

Veel plannen zijn al bekend omdat de afgelopen dagen al delen van de begroting gelekt zijn. Uit cijfers die de NOS in handen kreeg, bleek voor het weekend dat de koopkracht nog iets meer zal stijgen dan eerder werd verwacht.

Een van de weinige dingen die nog echt geheim zijn gebleven, is de Troonrede die de Koning namens het kabinet uitspreekt.

In onze uitzending vanuit Den Haag kijken we vanavond uitgebreid naar de effecten en reacties op de plannen van het kabinet. Onze economisch duider Mathijs Bouman kiest drie opmerkelijke punten uit de begroting en licht de gevolgen daarvan toe. En we spreken met de drie vice-premiers Carola Schouten (ChristenUnie), Kajsa Ollongren (D66) en Hugo de Jonge (CDA).

Tot die tijd zijn alle ontwikkelingen rond rijtoer, Troonrede en presentatie van de begroting live te volgen via het liveblog van de NOS.

'De fundamenten onder onze welvaart zijn sterk, maar ze zijn geen garantie voor toekomstige economische voorspoed', is de boodschap die minister Hoekstra van Financiën vandaag mee zal geven bij de presentatie van de eerste Miljoenennota van het derde kabinet-Rutte.

Zoals altijd lekten de belangrijkste cijfers voor de rijksbegroting een paar dagen voor Prinsjesdag uit. Donderdag kwam de NOS met de voorspellingen van het Centraal Planbureau in de Macro Economische Verkenningen, vrijdag volgde RTL Nieuws met de hoofdlijnen van de miljoenennota en de toelichting van Hoekstra.

Hoekstra schrijft dat het kabinet de Nederlanders wil laten voelen dat het goed gaat met de economie. Tegelijk waarschuwt hij voor economische tegenwind, die het gevolg kan zijn van de brexit en de handelsconflicten die president Trump ontketent.

Politiek verslaggevers Ron Fresen en Xander van der Wulp denken dat de eerste Prinsjesdag van dit kabinet meteen de vrolijkste is:

Hoekstra verzet zich dan ook tegen het beeld dat 'het geld tegen de plinten op klotst', zoals zijn voorganger Zalm aan het begin van deze eeuw zou hebben gezegd. Zalm zelf schrijft die uitspraak overigens toe aan de toenmalige PvdA-fractieleider Melkert.

In ieder geval houdt Hoekstra ons voor dat het kabinet voorzichtig moet zijn met belastinggeld en dat de overheidsfinanciën in de toekomst verder op orde moeten worden gebracht.

Tot de cijfers die al bekend zijn behoort de voorspelling dat de Nederlandse economie volgend jaar groeit met 2,6 procent. Daarmee valt de groei van het bruto binnenlands product iets lager uit dan dit jaar en vorig jaar. Het wordt het zesde jaar op rij met economische groei.

Koopkracht

De koopkracht gaat er volgend jaar volgens het kabinet voor meer dan 95 procent van de Nederlanders op vooruit. Die koopkrachtstijging is gelijk verdeeld: alle groepen werkenden met een jaarinkomen van meer dan 23.700 euro gaan er 1,6 tot 1,7 procent op vooruit. Ouderen zien hun koopkracht met 1,5 procent stijgen. De koopkracht van uitkeringsgerechtigden blijft achter met een gemiddelde stijging van 0,9 procent.

Overigens zeggen deze koopkrachtcijfers weinig over de werkelijke inkomensontwikkeling van individuele huishoudens. Die is namelijk vooral afhankelijk van gebeurtenissen die in de 'statische koopkrachtcijfers' niet zijn meegenomen, zoals promotie, pensioen, ontslag of het juist vinden van een baan.

Ook verschilt de uiteindelijke koopkrachtontwikkeling altijd van de voorspelling. Twee jaar geleden voorspelde het CPB bijvoorbeeld voor 2017 een gemiddelde koopkrachtstijging van een vol procent, maar werd het maar de helft, terwijl 46 procent van de huishoudens erop achteruit ging.

Werkloosheid

De werkloosheid daalt verder van 355.000 naar 320.000. Daarmee wordt de werkloosheid minder dan half zo hoog als in 2014, toen hij met 700.000 werklozen een hoogtepunt bereikte.

De overheidsschuld daalt voor het eerst sinds 2007 onder de 50 procent van het bbp. Dat komt nog altijd neer op een schuld van ruim 400 miljard euro. In 2014 was de schuld nog 68 procent.

Het kabinet verwacht voor het vierde jaar op rij een begrotingsoverschot, van 1,0 procent (dat is zo'n 10 miljard euro). Maar het structurele EMU-saldo - het saldo dat je krijgt als de gevolgen van de conjunctuur niet worden meegerekend - laat een tekort van 0,4 procent zien.

Dividendbelasting

Verder is bekend dat het kabinet de afschaffing van de dividendbelasting in 2020 wil doorzetten. Dat gaat naar de huidige inzichten 1,9 miljard euro kosten. Vorig jaar was nog gerekend op 1,4 miljard euro, maar doordat de winsten hoger uitvallen, loopt de schatkist meer belastinginkomsten mis.

De afschaffing van de dividendbelasting wordt onder meer betaald door de vennootschapsbelasting minder te verlagen dan was aangekondigd, niet van 25 naar 21 procent, maar naar 22,24 procent.

Gaswinning

Het terugbrengen van de gaswinning kost volgend jaar 300 miljoen euro, terwijl het kabinet ook nog 100 miljoen voor de provincie Groningen uittrekt. Het kabinet betaalt dat uit meevallers in de zorg en de sociale zekerheid en op de rentebetalingen op de staatsschuld. Die meevallers ten opzichte van eerdere ramingen leveren 1,1 miljard euro op.

Verder reserveert het kabinet honderden miljoenen euro's om de gevolgen van de brexit op te vangen. Er wordt onder meer rekening gehouden met een hogere bijdrage aan de EU en meer douanekosten. Een harde brexit kan Nederland op termijn 1 à 2 procent van het bbp kosten.

Zorg en onderwijs

Zoals afgesproken in het regeerakkoord investeert het kabinet extra geld in onderwijs, veiligheid, defensie en infrastructuur. De zorguitgaven stijgen minder snel dan geraamd, maar gaan nog altijd flink omhoog en het kabinet denkt dat de zorgpremies met gemiddeld 10 euro per maand omhoog gaan.

Met 79,7 miljard euro haalt de zorg bijna de sociale zekerheid in als grootste uitgavenpost. De hele kabinetsperiode gaan de zorguitgaven naar schatting met 16 miljard omhoog, een stijging die aanzienlijk meer is dan de hele defensiebegroting (10 miljard).

De in grootte derde post is onderwijs, waar volgend jaar 38,5 miljard euro naartoe gaat. Eerder stelde het kabinet al 700 miljoen extra beschikbaar om in het basisonderwijs de salarissen te verhogen en de werkdruk te verlagen. Dat moet meer docenten aantrekken, en dat is nodig, want er wordt voor komend jaar in het basisonderwijs gerekend op een tekort van meer dan 2000 docenten.

Het kabinet Rutte III kan niet rekenen op veel vertrouwen van de bevolking. Een meerderheid van 54 procent zegt weinig of geen vertrouwen te hebben in het kabinet en in de politiek in het algemeen. Dat blijkt uit een enquête van onderzoeksbureau Ipsos (.pdf) in opdracht van de NOS, ter gelegenheid van Prinsjesdag.

Het gebrek aan vertrouwen komt vooral door het inkomensbeleid dat het kabinet voert, daarbij gaat het onder andere om de hoogte van de belastingen en andere zaken die invloed hebben op je portemonnee. Maar ook de affaires rond politici en de plannen met de dividendbelasting spelen een rol.

Het vertrouwen in het kabinet-Rutte III is het laagst in het noorden van Nederland, zegt Ipsos-onderzoeker Sjoerd van Heck. "70 procent van de noorderlingen heeft geen vertrouwen in premier Rutte, dat percentage ligt veel hoger dan in andere regio's. Dat heeft waarschijnlijk te maken met de problematiek rondom de gaswinning. Het wantrouwen in de politiek in het algemeen is ook groter in deze regio."

Het plan om de dividendbelasting af te schaffen krijgt slechts steun van 11 procent van de bevolking, hoofdzakelijk van VVD-kiezers. Het overgrote deel vindt het een slechte zaak, de rest weet het niet of staat er neutraal in.

Desgevraagd zegt 37 procent dat ze de afschaffing van de dividendbelasting laten meewegen bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten volgend jaar maart; 23 procent zegt dat niet te doen.

Aan de slag met gezondheidszorg

40 procent beoordeelt de bijdrage die Rutte III levert aan de samenleving als negatief, vooral op het gebied van de gezondheidszorg. Dat thema wordt door de meeste mensen als het belangrijkste onderwerp beschouwd waar het kabinet mee aan de slag zou moeten. Op de tweede en derde plaats staan ouderenzorg en immigratie.

De zorgen over immigratie nemen toe. Waar vorig jaar een kwart van de mensen aangaf zich er zorgen over te maken, is dat nu bijna een derde.

Gevraagd naar de persoonlijke financiële situatie is er ten opzichte van vorig jaar niet veel veranderd. De helft van de mensen zegt nog altijd niet goed te kunnen rondkomen. Verder denkt een derde dat het de goede kant op gaat, terwijl bijna de helft dat niet denkt.

Wat wel is veranderd, is dat veel meer mensen zeggen dat ze in hun directe omgeving merken dat meer mensen kans hebben op een baan of deze gemakkelijker kunnen behouden: 60 procent ziet dat gebeuren, tegen 46 procent in 2017. Opvallend is dan weer dat bijna een kwart van de Nederlanders denkt dat de economische situatie in ons land de komende twaalf maanden zal verslechteren. Dat was 16 procent in 2017.

De btw-verhoging van 6 naar 9 procent die op 1 januari ingaat, in ruil voor lagere loonbelasting, wordt door een overgrote meerderheid (70 procent) een slechte zaak genoemd. D66-aanhangers en VVD'ers zijn het meest positief, maar ook onder die kiezersgroepen steunt slechts zo'n 30 procent de verhoging.

Rutte beste en slechtste

In de enquête is tevens gevraagd om uit een lijst met de huidige ministers de best en slechtst functionerende te kiezen. Als beste worden premier Rutte en twee vicepremiers genoemd: minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Uit dezelfde lijst met bewindslieden is ook gevraagd de slechtste te kiezen. Daar zijn opeenvolgend premier Rutte, minister Blok van Buitenlandse Zaken en minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat gekozen.

De Nederlandse bevolking is verder totaal verdeeld als het gaat om maatregelen die ons land moet helpen duurzamer te worden. Gevraagd naar het oordeel over concrete maatregelen valt Nederland uiteen in drie nagenoeg gelijke delen van voorstanders, tegenstanders en neutralen.

Dat is te zien bij de stellingen over het binnen 20 jaar afkoppelen van huizen van gas, een verkoopverbod van benzine- en dieselauto's vanaf 2030 - zoals opgeschreven in het regeerakkoord - en over het invoeren van een vliegtaks, een extra belasting op vliegtickets om vliegen te ontmoedigen. Bij die drie thema's is steeds ongeveer een derde voor de stelling, een derde tegen en een derde neutraal.

Ipsos-onderzoeker Van Heck: "Er is veel steun voor het hogere doel van verduurzaming van de economie, maar zodra mensen daarvan de financiële gevolgen moeten gaan dragen, dan neemt dat enthousiasme helaas snel af."

Opvallend is wel dat onder mensen die op een van de regeringspartijen (VVD, D66, CDA, ChristenUnie) hebben gestemd, grote verschillen zijn in de reactie op de maatregelen. De invoering van een vliegtaks wordt bijvoorbeeld door 61 procent van de ChristenUnie-stemmers gesteund, bij D66, CDA en VVD is dat 40, 36 en 29 procent.

Overeenstemming bij de bevolking is er wel over de vraag of hogere inkomens meer moeten betalen aan de kosten van verduurzaming: 52 procent vindt dat een goed idee, 22 procent is het daar niet mee eens.

VVD-fractievoorzitter Dijkhoff schrijft in een felle open brief aan kardinaal Eijk dat hij de Rooms-Katholieke Kerk gaat verlaten. "Ik kies voor de liefde en de mensen in plaats van de beperkingen en de kerk."

De brief is een reactie op een interview dat Eijk afgelopen weekend gaf, waarin hij Dijkhoff expliciet noemde en hem het sluiten van de kerken verweet. Dijkhoff zou volgens hem geen oog hebben voor het goede van de kerk.

De VVD'er, die zichzelf Brabants katholiek noemt, schrijft dat hij het interview met een gevoel van meewarigheid heeft gelezen. "In niets herkende ik de positieve waarden die leden van uw kerk in het verleden op mij hebben overgebracht."

Niet zo letterlijk

Dijkhoff stelt dat zijn woorden door Eijk zijn verdraaid. "Ten eerste, wat ik zei was: Het is prima dat er kerken zijn in Nederland, begrijp me niet verkeerd, dat zou ik niet willen verbieden. Mij lijkt het verschil tussen 'niet kunnen verbieden' en 'niet willen verbieden' in deze context wezenlijk, maar soit, dat u als geestelijke zaken niet zo letterlijk neemt beschouw ik maar als vooruitgang."

"Verdiept u zich voordat u oordeelt, zou ik zeggen. Ware het niet dat ik de hoop daarop al tijden heb opgegeven. U en uw kerk, die eens de mijne was, heeft zich de afgelopen decennia gespecialiseerd in het verjagen van veel goed, liefhebbend en sociaal volk."

Dijkhoff sluit de brief af met een welgemeende dankbetuiging. "U heeft het irrationele verzet tegen me officieel uitschrijven gebroken. Geeft u mij gerust de schuld van een gesloten kerk, ik zal definitief niet terugkeren."

Eijk is de aartsbisschop van Utrecht en geldt als een conservatief lid van de Rooms-Katholieke Kerk. Zo vindt hij dat katholieken niet mogen hertrouwen als de scheiding niet aan de kerkelijke rechter is voorgelegd.